Amosando publicacións coa etiqueta Manuel Monereo Pérez. Amosar todas as publicacións
Amosando publicacións coa etiqueta Manuel Monereo Pérez. Amosar todas as publicacións

venres, decembro 26, 2014

Reforma constitucional ou proceso constituínte: o PSOE como verdadeiro partido do réxime, ... Por Manolo Monereo


Por Manolo Monereo [*]
26.12.2014


Reforma constitucional ou proceso constituínte: o PSOE como verdadeiro partido do réxime.


O PSOE foi o partido do réxime do 78 e o seu futuro está unido a el. Pode parecer esaxerado pero si analizamos as cousas no longo prazo e sen prexuízos, darémonos conta de que os fundamentos e os consensos básicos do actual réxime marcounos o Partido Socialista. Esa é a súa grandeza e a súa debilidade. Non é este o momento de facer unha análise dos últimos 30 anos de vida pública española, só insistir niso que Felipe González chamou cuestións de Estado e que se foron convertendo na verdadeira "Constitución material" por arriba e por baixo da "Constitución formal" do 78.

En primeiro lugar, hoxe téndese a esquecer, o aliñamento sen fisuras coa Administración Norteamericana e coa OTAN. Os gobernos do PSOE nunca han ter dúbidas sobre estas cuestións, sabendo como sabían que unha parte maioritaria da opinión pública española é pacifista e que a esquerda social e cultural defendeu sempre o non aliñamento. Dirase que Zapatero retirou as forzas de Irak; isto é verdade, pero esquécese, dun lado, que era unha promesa firme e clara de Zapatero que tiña detrás as maiores manifestacións públicas da historia democrática de España e, doutro, que una das últimas decisións de Zapatero foi a ampliación da base de Rota, desde un posicionamento moi definido en favor da estratexia político-militar norteamericana contra Rusia e Chinesa.

En segundo lugar, a Unión Europea. As crises fan que todo pareza moito máis claro. Hoxe sabemos que a UE era algo máis que os fondos FEDER e o seu famoso "modelo social". Para o PSOE, representando aos poderes económicos e ás elites políticas, a UE foi unha auténtica "fuga" dos problemas estruturales de España e unha apelación permanente a unha benéfica Europa que nos iría resolvendo as dificultades que xurdisen no camiño. Hoxe sabemos que a UE é o problema e que detrás de tanta palabrería oca o que se esconde é un deseño neocolonial que nos fai cada vez máis dependentes e subalternos dunha Europa baixo hexemonía alemá.

O terceiro ten que ver co que poderiamos chamar programa conxunto PSOE-PP. A Unión Europea segue sendo no noso país o "debate imposíbel". Tanto Esquerda Unida como Podemos parten dun suposto irreal: que España é un Estado soberano. E non o é. Somos, dígase como se queira, un protectorado dos "poderes fortes" europeos. Tanto o Tratado de Lisboa como os outros tratados, que o profundaron e agravado, deixan unha marxe de manobra moi pequeno para os gobernos elixidos democraticamente no sur de Europa. O verdadeiro programa de coalición PSOE-PP son xustamente estes tratados, é dicir, as "liñas vermellas" que todos os gobernos han de respectar. A "seguridade" que dá Pedro Sánchez aos poderes fácticos é precisamente a súa aprobación e o seu respecto escrupuloso aos tratados europeos que obrigan, máis aló da retórica, a aceptar o modelo neoliberal.

Nisto tampouco hai que enganarse moito. O PSOE sempre soubo que a UE significa disciplinar a nosa economía, axustar sistematicamente os custos salariais e, ao final, é o fundamental, limitar substancialmente o poder económico do Estado. Cando saímos das palabras e vemos o que realmente se vota, dámonos conta de até que punto o Partido Socialista ten un "programa oculto" ao que somete o seu programa visíbel para gañar eleccións. Poñamos un exemplo claro. Dise que se está contra o austericidio e pola defensa dos dereitos sociais e, sen maior contradición, apróbanse os tratados de estabilidade (que fan obrigatorio o austericidio) e acéptase o chamado Tratado Trasatlántico (TTIP, polas súas siglas en inglés), que será unha enorme volta de porca máis en favor de políticas neoliberais contrarias aos dereitos laborais e sindicais d@s asalariad@s e que nos segue aliñando cos intereses xeopolíticos da gran potencia norteamericana. Poderíase dicir que a política, neste sentido, é o conxunto de medios para engatusar e enganar á opinión pública. Este é o verdadeira "síndrome" Hollande: defender na oposición unha política máis ou menos "social", chamala de esquerdas sería demasiado, e cando se chega ao goberno aplicar o programa da dereita.

En cuarto lugar, o PSOE soubo sempre quen manda e respectou escrupulosamente os seus intereses: este foi sempre o seu consenso básico. A glorificación permanente do monarca e a sistemática ocultación das súas corrupcións irán acompañada dunha submisión escrupulosa aos que detentan o poder económico e financeiro. Cando se fala das crises do noso modelo produtivo, téndese a esquecer que detrás del hai un determinado modelo de poder, unha determinada matriz político-institucional que o organiza e reprodúceo. O que o poder básico o detente o capital financeiro e inmobiliario ten moito que ver coa estrutura produtiva do país e a súa inserción na división desigual do traballo na UE.

Conviría deterse un pouco e explicar como funciona un Estado capitalista en condicións de democracia de mercado. Politicamente, o fundamental, é saber como mandan os que non se presentan ás eleccións. A clave é que o sistema político-institucional, é dicir, o Estado, debe garantir o poder do capital e, á vez, asegurar que aquilo que os cidadáns elixen sexa compatíbel cos intereses dos poderes económicos ou que, polo menos, non os cuestionen substancialmente. É a coñecida e contraditoria función de combinar acumulación do capital coa lexitimación democrática do sistema. A chamada "gobernabilidade" ten que ver con esta contradición, que se agudizou moito coa presente crise xa que, é o dato crucial da época, o capitalismo realmente existente hoxe "esixe sacrificios humanos", é dicir, expropiar liberdades, dereitos sociais e bens comúns para poñer en marcha de novo o proceso interminábel e indefinido de acumular renda, riqueza e poder para os que mandan, para unha oligarquía despótica e sen proxecto de país.

O bipartidismo foi sempre un modo de organizar o sistema político para impedir que xurdan alternativas que cuestionen ou limiten o poder daqueles que mandan, insisto, sen presentarse ás eleccións. Agora fálase moito de que hai que facer política máis aló do eixe esquerda-dereita. O problema real foi case sempre o mesmo: unha dereita que o é, e sen complexos, e unha suposta esquerda que practica un "reformismo sen reformas", submisa ao poder e sen proxecto alternativo. Resumindo, unha esquerda que non o é, que, precisamente por iso, fai do eixe dereita-esquerda o eixe da súa lexitimación social.

Non é casualidade que durante moito tempo a patronal e os grupos de poder económicos prefiran ao Partido Socialista. Os gobernos de González e de Zapatero aseguraron os intereses xerais dos que mandan, neutralizaron aos sindicatos e impediron que xurdisen alternativas á súa esquerda. Esta foi a durísima experiencia da Esquerda Unida de Julio Anguita e, imaxino, o gran reto que debe afrontar Podemos. Hai unha cousa clara: os poderes apostarán até o final polo bipartidismo e a única dúbida é si, en último término, sacarán a escena a Susana Díaz, persoa de confianza do capital financeiro e estreitísima servidora das regras de xogo do poder. Andalucía pon de manifesto que o bipartidismo segue sendo forte e que pode ser a plataforma para o relanzamento do PSOE en toda España.

A proposta de Pedro Sánchez dunha reforma constitucional, ordenada e limitada, ten que ver con isto que se acaba de dicir: configurarse como o partido "orgánico" do réxime, é dicir, eixe e centro do sistema e garantía última da súa estabilidade. A lampedusiana formula de reformar a Constitución para non cambiar de Constitución ten que ver con isto: manter os poderes fortes da mesma, a Monarquía en primeiro lugar, e impedir un proceso constituínte que faga que o soberano exerza como tal. Dito doutro xeito: propiciar unha nova restauración borbónica e oligárquica que canalice e desviei as aspiracións de cambio da sociedade, especialmente das novas xeracións. Trataríase de crear unha nova centralidade: entre o inmobilismo e a ruptura democrática. Son palabras que asocian imaxes e crean referentes. Vender moderación fronte aos extremos e cambiar sen riscos.

Por agora o PP non quere abrir este novo campo de xogo político. Considérase con forza suficiente para garantir o futuro do sistema. Seguramente pensa que o PSOE é demasiado débil e que sempre o terá de aliado subalterno cando se trate diso que eufemisticamente se chama "cuestións de Estado". O partido de Pedro Sánchez xoga a outra cousa: que o impulso de Podemos o converta de novo en interlocutor privilexiado dos poderes dominantes e volver ser o que sempre foi: garante último do sistema e baza decisiva da súa continuidade. O partido continúa, cunha "pequena diferenza": eles, os que mandan, saben que o seu control da política e dos políticos non está asegurado como antes e que se están producindo cambios que cuestionan o seu poder. Veremos.

16 de decembro de 2014

[*Manuel Monereo Pérez (Manolo Monereo), é analista político, avogado laboralista, investigador do Centro de Estudos Políticos e Sociais, e ex-deputado de Esquerda Unida e colaborador da revista 'El Viejo Topo'.
_____________