A ideoloxía do libre comercio

Por Juan Torres López 27.02.2009

Un profesor neoliberal con fama de estar entre os economistas máis sabios do lugar, Andreu Mas-Colell, escribe no diario El País un artigo no que ataca ao proteccionismo comercial e defende ao libre cambio como unha alternativa máis proveitosa para as nacións e os individuos.
Recorre á ciencia económica para argumentar do modo máis solemne as súas formulacións e di: "A teoría económica ao uso demostrou que un mundo informado polo libre comercio ofrece garantías dun resultado económico superior ao dun mundo dominado por barreiras ao comercio".

Calquera lector non estudioso da economía concluirá entón que non hai máis nada que falar. Se toda unha ciencia establece tal principio, non hai senón que aceptalo como unha verdade profunda e indiscutible.

O que ocorre é que o que di a análise económica respecto diso non é exactamente o que Mas-Colell predica.

A teoría económica demostra iso pero se e só se se dan unha serie de condicións. A saber:

• a) Os mercados son de competencia perfecta, o que significa que neles ningún produtor nin ningún consumidor ten poder sobre os prezos; que o produto que se intercambia é homogéneo e que os produtores non poden diferencialo doutros; que a información de produtores e consumidores é perfecta e gratuíta sobre todas as condicións que afectan ao intercambio; e que non hai barreiras de entrada e saída ao mercado. Ademais, debe ocorrer que todos os custos xerados polos intercambios poidan ser tidos en conta no cómputo dos prezos.
  

• b) Os efectos negativos sobre a renda dalgúns axentes que poida producir o libre comercio veranse sempre compensados, de maneira que as perdas globais sempre serán menores que as ganancias obtidas.
  

• c) Os despedidos das industrias afectadas como consecuencia de que unha nación permita que os produtos de fóra entren libremente no seu interior atoparán traballo nas industrias con vantaxe respecto ao exterior, de modo que non se reducirán globalmente os ingresos.
  

• d) Non deberán existir custos derivados do cambio estrutural necesario para axustarse ás condicións que impoña a competencia exterior (desmantelamento de fábricas, desprazamento de persoal...).
  

• e) Os individuos han de cobrar en función das súas habilidades persoais en calquera que sexa a industria na que estean colocados. Dese xeito, suponse que se son trasladados a outro posto de traballo seguirán cobrando os mesmos salarios.

E agora díganme os lectores: cren vostedes que é posible que esas esixencias déanse na realidade? E entón, cren vostedes que de verdade pode dicirse que a teoría económica demostra que o libre cambio "ofrece garantías dun resultado económico superior ao dun mundo dominado por barreiras ao comercio"?.

É verdade que o demostra pero como un mero exercicio intelectual a partir de orzamentos teóricos que é imposible que se dean na realidade.

Trátase, pois, dunha ficción teórica, de pura ideoloxía. Aínda que grazas a ela pódense establecer imposicións políticas favorables aos máis ricos coma se en realidade fosen verdades científicas.

A proba disto último é que os países que teñen poder suficiente para facer o que queren e o que máis lles convén (Estados Unidos, Unión Europea e Xapón case exclusivamente) son proteccionistas e fórono sempre. É máis, non hai nin un só país na historia do mundo que logre converterse nunha potencia económica sen utilizar medidas proteccionistas.

Por que predican entón o librecambio?

Sinxelamente, porque o que lles convén aos poderosos é protexerse eles e obrigar a que os demais renuncien a calquera forma de protección.

Estados Unidos, a Unión Europea e Xapón obrigan a que os demais países eliminen calquera tipo de barreira proteccionista pero logo establecen aranceis sobre os produtos que non lle interesa que cheguen ao seu territorio a prezos máis competitivos.

O que queren é que os demais sexan librecambistas mentres eles protéxense ao máximo.

Desa forma é como se puideron quedar cos mercados onde antes non chegaban. E agora, cando xa os controlan todos, din que por fin van abrirse e que renunciarán ao proteccionismo. Agora que xa non teñen competencia ningunha porque arruinaron aos produtores aos que viñeron pechando as portas durante decenios.

O que necesita o mundo non é, xa que logo, reclamar a ideoloxía librecambista, que non practican os ricos nin están dispostos de verdade a practicala, salvo cando acaben con todo tipo de competencia.

O que se necesita é restituír e garantir o benestar efectivo de todos os seres humanos e iso require unha regulación global orientada por novos principios morais colectivos e non polo libre albedrío de só os máis ricos do planeta.

O que fai falta é unha nova regulación internacional orientada a protexer, si, a protexer explícita e expresamente aos países e industrias que foron criminalmente empobrecidos, a protexer o medio ambiente e a protexer aos seres humanos.

A defensa do librecambio é un simple discurso ideolóxico. Con el pódense encher ducias de lousas con brillantes ecuacións teóricas pero que nunca poderán reflectir ningunha realidade social e que, precisamente por iso, o único que fan é distraer a atención e evitar que se adopten as solucións políticas de restitución e de rexeneración que fan falta.

Agora estamos vivindo as consecuencias do fundamentalismo que levou a considerar que os mercados financeiros funcionaban mellor sen regulación, deixando que cada un fixese o que quixese.

Pero a pesar do seu fracaso tan inmenso, os teóricos que o urdiron non aprenden e se aprestan a redeseñar o mesmo fundamentalismo no campo do comercio, e especialmente no dos produtos alimentarios ou de recursos como a auga. Sen darse tempo nin para respirar, moito menos para rectificar, xa se puxeron a alimentar a próxima bomba de reloxería.

É necesario detela.

Sítio persoal de Juan Torres López
http://www.juantorreslopez.com/
_____________________