En perigo a liberdade de mentir e manipular

Desde Nova York a Bos Aires, pasando por México ou Santiago de Chile, pero tamén con "sucursais" en Europa, as usinas corporativas redobran a súa campaña en defensa do control que exercen nos grandes medios de comunicación. E eles non queren perder a liberdade de mentir e manipular, tal como o véñen facendo.

Por Carlos Iaquinandi Castro
15.09.2009

As casualidades adoitan ser puntuais. Cando se repiten ou se multiplican, deixan de ser casualidades. Iso é o que ocorre nestes últimos días coas quexumes que parten desde diversos sectores de poder con respecto ''aos riscos que corre a liberdade de expresión'' nalgúns países do continente. Desde Nova York a Bos Aires, pasando por México ou Santiago de Chile, pero tamén con ''sucursais'' en Europa, as usinas corporativas redobran a súa campaña en defensa do control que exercen nos grandes medios de comunicación.

Os procesos populares en marcha afrontaron que a case totalidade dos medios privados, diarios, radios e canles, fosen - desde antes das vitorias electorais - un verdadeiro ''coro mediático'' de feroz oposición, que non dubida en recorrer á mentira, á manipulación e ao silencio sobre avances e conquistas sociais.

A súa condición de ser practicamente as únicas referencias informativas para gran parte das sociedades, alimenta de forma permanente un clima de ''acoso e derriba'' cara aos líderes e os gobernos populares.

Conscientes do risco que este manexo monopólico dos medios implica para os procesos que intentan cambios e transformacións axustados ás necesidades nacionais, varios gobernos decidiron afrontar o problema a través de cambios normativos que permitan un acceso plural e democrático aos medios. Esas medidas xustas e soberanas, atoparon a resposta concertada das corporacións mediáticas e de quen coinciden cos seus intereses económicos e de dominación cultural e ideolóxica. En definitiva, é un escenario máis de confrontación entre os pobos que avanzan nos seus propósitos de auténtica autodeterminación, soberanía e xustiza social, e os círculos minoritarios que dunha forma ou outra, sempre exerceron o verdadeiro poder.

A ''liberdade'' da prensa golpista en Venezuela

O redobre polo que as grandes corporacións da comunicación entenden por ''liberdade de prensa'' aumentou nos últimos meses, cando comprobaron que o goce de espazos, licenzas e privilexios que gozaron durante tantos anos como eficaces soportes de ditaduras ou gobernos neoliberais estaba en risco. En Venezuela, clamaron cando o goberno non renovou ao seu termo a licenza do grupo privado Radio Caracas Televisión. No seu historial, RCTV ten o mérito ''democrático'' de participar activamente no golpe militar de abril do 2002 contra o goberno constitucional de Hugo Chávez. E foi Marcel Granier, propietario de RCTV quen lle garantiu ao presidente de facto Pedro Carmona, ''El Breve'', que podía contar co apoio dos medios privados de comunicación. Carmona durou unhas poucas horas a pesar do respaldo das administracións de George Bush e de José María Aznar, pero Garnier seguiu a súa ''guerra'' atacando e difamando ao goberno e esperando outra oportunidade golpista. O goberno exercendo a súa facultade constitucional, non renovou a licenza. Iso traduciuse en titulares como: ''Clausuran a principal canle privada de Venezuela'' e similares. Outros non tiñan reparos en falar de ''ditadura mediática'' ou ''control da prensa'' polo goberno. Nun recente artigo, o profesor Emir Sader recordaba que de 709 radios venezolanas, 706 pertencen a empresas privadas e 3 a entidades estatais. Dos 81 canles de televisión, 2 son estatais 79 privados. En canto aos diarios, dos cales 12 teñen carácter nacional e 106 son rexionais, todos son privados. Na súa case totalidade, pertencen a grupos económicos nacionais ou rexionais, algúns con vínculos con empresas estranxeiras e ''exercen a prol-oposición''. Pero o que quedan nalgunhas mentes son os berros e as imaxes que profusamente difunden eses mesmos medios e os seus cómplices internacionais.

En Ecuador tamén "se acaba a festa"

En Ecuador, os principais diarios e canles de televisión, apostaron polo magnate Alvaro Noboa nas eleccións presidenciais que gañou Rafael Correa e o seu movemento País. Desde entón non cesaron de exercer unha oposición sistemática a través dunha información sesgada. Agora afrontan a demanda de organizacións sociais como a CORAPE, Coordinadora de Radio Popular Educativa do Ecuador, ALER, Asociación Latinoamericana de Educación Radiofónica e outros, incluíndo movementos indíxenas, campesiños, sindicais, estudantís, etc. en favor dunha verdadeira liberdade de expresión, acceso democrático aos medios, información plural. O propio presidente Correa denunciou que ''terminará a etapa da ditadura mediática'' a través de medidas legais, que inclúen a cancelación de licenzas de obtidas de forma irregular.

Revelou que un das principais canles, Teleamazonas, que é propiedade dun dos homes máis ricos do país, sinalado como xestor económico dos fondos da Igrexa católica Ecuatoriana, facturou moitos millóns en vendas, pero en sete anos non pagou un centavo de impostos aducindo que ''tiña perdas''. Os propietarios dos diarios queixáronse cando o goberno dispuxo terminar cos privilexios que gozaban e gravou a importación de papel nun 12 por cento.

Donos das grandes canles como Ecuavisa ou Teleamazonas recibiron en anos anteriores do Banco Central dólares a menor custo que no mercado libre, ''para facilitar a compra de producións televisivas no mercado norteamericano''. Moitos dos seus directivos fixeron fortunas comercializando estas divisas ao seu valor de mercado. Os diarios máis importantes, ''O Comercio'' ou ''A Hora'' de Quito, ou ''O Universo'' de Guayaquil, tiñan as súas accións en mans de persoas ou empresas domiciliadas nas Illas Caimán e noutros paraísos fiscais co obxecto de evitar o pago dos seus impostos. Unha das medidas de Correa foi prohibir ás institucións do Estado contratar publicidade con empresas que teñan as súas sedes ou depósitos económicos nesas illas de impunidade fiscal.

Tamén puxo en marcha a Radio Pública do Ecuador, con alcance nacional e unha programación que procura validar unha información plural e contrastada, recoller todas as voces e opinións e a cultura nacional en todas as súas vertentes.

Bolivia, a conxura dos medios

As conspiracións permanentes contra o goberno popular liderado por Evo Morais, tivo un inclaudicable apoio dos medios de comunicación. Aos xa tradicionais, que foron portavoces de gobernos neoliberais e das varias ditaduras militares que soportou o país durante o século XX, sumáronse outros que contan con capital e directivas que proveñen de transnacionales como o grupo español Prisa, que edita ''La Razón''. Non fai falta cualificalo, calquera pode acceder por Internet ás súas páxinas, e deducir que intereses defende este grupo que tamén desembarcou alí con outro ariete cultural, a editorial Santillana, á que recentemente o goberno boliviano quitou a concesión para libros escolares cuestionando os seus textos colonialistas e contrarios á condición multicultural do estado boliviano. ''La Razón'' torpedeou cos seus editoriais, os seus sesgadas noticias e os seus columnistas, o proceso de nacionalización dos hidrocarburos, e defendeu desde as súas páxinas os intereses da transnacional Repsol, tamén de orixe española.

O goberno promoveu unha rede de emisoras que teñen un forte contido educativo e que respectan as distintas linguas e culturas indíxenas, pero o acceso e control dos principais medios gráficos e televisivos está case enteiramente en mans privadas, é dicir en grupos económicos que teñen estreitos vínculos e comparten intereses cos partidos tradicionais hoxe na oposición.

Os medios rexionais, como ''El Deber'' de Santa Cruz de la Sierra, enroláronse nas batallas ''autonómicas'' coas que as oligarquías departamentais intentaron bloquear o proceso constituínte e outras reformas do goberno boliviano. Este diario é o de maior circulación e é o medio máis significativo da familia Rivero, membro destacado da oligarquía tradicional propietaria de medios de comunicación, como detalladamente sinala nun informe o xornalista Pascual Serrano. Como é habitual, os Rivero estenderon o seu control a outros medios, coa compra de accións da canle PAT, que pertence á familia Daher, outro empresario de Santa Cruz, dono tamén da aerolínea Aerosur. Ambos os medios, o diario ''El Deber'' e a televisora PAT, conforman o Grupo Líder con intereses noutros diversos medios.

En Arxentina, unha ''clarinada'' de alerta

Que en Arxentina a presunta independencia dos medios de comunicación sexa un tema de reflexión e de debate, xa é en si, unha boa noticia. Aínda cando sexa o resultado dos aullidos lastimeros dos grupos que ata agora depredaban facilmente no territorio alfombrado pola vixente lexislación da ditadura do 76. Iso si, cabe recordar que a fins de 1989 e baixo o primeiro goberno de Carlos Menem, o entón ministro de Obras Públicas Dr. Roberto Dromi, "mellorou" aquela norma, derrogando o art.45 inciso "e" da Lei de Radiodifusión que prohibía ás empresas xornalísticas gráficas o acceso á Radio e á TV. Nacía entón a era dos "grupos multimedios" e a concentración en moi poucas mans da información, a análise e ata das pautas de "entretemento".

Un dos que creceu sen cesar e converteuse no máis poderoso grupo multimedios en Arxentina é ''Clarín'', que practicou a machada o principio de que a información é unha mercancía e non un ben social. Desde o seu mastodónica dimensión exerceu como potente factor de presión ''orientando'' as medidas estratéxicas de varios gobernos. Foi xunto con ''La Nación'', un dos principais beneficiarios da medida tomada pola ditadura militar no 76, cando quedaron coas accións de ''Papel Prensa'', provedora da materia prima básica para os xornais, grazas ao traspaso a ''punta de pistola'' obtido polos represores a través do secuestro da familia Graiver, ata entón propietaria. Eran tempos en que se proclamaban ''dereitos e humanos'', burlándose das campañas internacionais que denunciaban o terror, a represión e a absoluta censura xornalística e cultural. Eles eran obedientes e respectuosos das directivas e desexos da ditadura. Agora, ante o proxecto do goberno arxentino dunha Lei de medios Audiovisuais que entre outras medidas limita a concentración de licenzas nun só grupo, ou promove o acceso de organizacións da sociedade civil a un terzo dos medios, reclaman que ''se unha lei controla os medios, non hai liberdade''. Se actualmente o grupo ''Clarín'' e ''La Nación'' a través dos seus distintos enlaces empresariais controlan máis do 80% dos medios de comunicación e existe unha lei que o permite, a pregunta obvia é : en que consiste a ''liberdade'' actual ?

Cambios perigosos ... para eles

As quexumes dos grupos que exercen o monopolio e o control dos medios en Arxentina, chegaron esta semana a Europa e instaláronse nos grandes medios españois. Preocúpalles a posibilidade do cambio de lexislación en Arxentina, pero tamén temen que iso suceda noutros países onde sopran aires de cambio que poden afectar os seus intereses. E cando escribo "intereses" non me refiro unicamente á posible diminución de beneficios ao reducirse a cota de acceso e dominio de medios, senón aos seus obxectivos de poder e influencia. Porque os grupos multimedios son factorías onde se moldea a opinión pública a base de machucar a lectores, oíntes ou televidentes coas mesmas noticias, convenientemente orientadas e maquilladas para que cumpran os fins previstos. E por suposto, onde tamén se ocultan outras informacións, e outros puntos de vista.

Explícome con exemplos: o diario español "El País" que pertence ao Grupo Prisa, publicou en 48 horas dous artigos referidos á situación da prensa latinoamericana. Desde os seus titulares: "A prensa estorba ao eixo bolivariano'', o diario "El País" non deixa moito espazo para o libre discorrer do lector. O pasado domingo "explicou" o debate en Arxentina sobre a reforma da lei de medios da ditadura baixo estes titulares: "O matrimonio presidencial arxentino manobra para controlar os medios" e "a guerra ao grupo Clarín deriva nunha batalla contra todo o sector". En realidade, o que está defendendo ese diario madrileño é o acceso que teñen multinacionais de matriz española para exercer o control de medios dos países latinoamericanos, como xa o fixo en Arxentina a empresa Telefónica, coa súa participación en Radio Continental, La Red, FM Hits, Telefé e diversas canles do interior.

Supondo que o que definen como "a guerra contra Clarín", en realidade fose o único obxectivo da nova lexislación, PRISA, como grupo multimedios tamén sente "en guerra" e actúa en consecuencia. E ao día seguinte, o diario arxentino recolleu os ecos españois dos seus propios queixumes de monopolio ferido, e citou que "o diario 'El País' de España, un dos máis importantes de Europa, dedicoulle na súa edición de onte a tapa e as súas dúas primeiras páxinas á lei de medios kirchnerista e á relación coa prensa do que chama o 'eixo bolivariano' ao que fixo duros cuestionamientos". E engade máis adiante: "Outro diario da península ibérica, 'Público', sinalou onte na súa tapa ''A lei dos Kirchner contra a prensa libre''. Claro que "Clarín" omitó un pequeno detalle: que ese texto no diario español asinábao Miguel Wiñaski, director da escola de xornalismo de "Clarín". Esa é a obxectividade e a "liberdade de prensa" que predican.

SIP ou PIS ?

"El País" e outros medios españois contan no seu prédica contra os gobernos populares latinoamericanos co respaldo daquela vella coñecida dos latinoamericanos, a Sociedade Interamericana de Prensa ( SIP ), esa superestructura patronal montada en 1950 en Nova York polos donos dos grandes medios, que durante as ditaduras militares dos anos 70 e 80, non tiveron dificultades en confraternizar cos represores e aceptar todas as súas normas e arbitrarias restricións. Un dos seus principais impulsores foi Jules Dubois, coronel da intelixencia militar norteamericana. O seu presidente actual, Enrique Santos, para desculpar aos diarios que exercen unha recalcitrante oposición aos gobernos populares apelou a unha frase desafortunada e que trae dolorosas reminiscencias para os arxentinos. "Claro que hai erros e excesos" afirmou o titular da SIP, pero son parte da "loita de opinión".

A SIP mantén nun segundo plano a censura de prensa e a destrución de equipos dos medios independentes en Honduras, que son parte da represión exercida polos golpistas hondureños. Para rematar, fagamos memoria: desde 1965 a 1980 integrou a Xunta de Directores da SIP a recentemente falecida directora do diario arxentino "La Nueva Provincia", que foi o faro ideolóxico da ditadura militar, impulsor de ideas fascistas, e promotor dunha ''represión sen debilidades'' nos seus editoriais. Poucos meses de consumado o golpe, dous obreiros gráficos do diario que encabezaran folgas en reclamo do cumprimento do seu convenio, foron secuestrados e asasinados por grupos operativos da ditadura, crimes aínda impunes. Entre 2000 e 2001 o presidente da entidade foi Danilo Arbilla, ex director de prensa durante a ditadura militar uruguaia, que pechou 173 medios de comunicación nese país irmán. A SIP é a "columna democrática" que avala a campaña contra o "eixo bolivariano" que quita o soño ás oligarquías do continente.

Non queren perder a liberdade de mentir e manipular

En anteriores artigos referidos ao golpe en Honduras, ou ao convenio polo cal o presidente Uribe cede a utilización en territorio colombiano de 7 bases militares de aire, mar e terra ao exército norteamericano, escribía que estamos ante unha contraofensiva das oligarquías latinoamericanas, dos sectores políticos tradicionais desprazados do poder nalgúns países e con risco de perdelo noutros. Unha operación de ''reconquista'' que ten poderosos aliados na ultraderecha norteamericana, con arraigamento no Partido Republicano, pero tamén con raíces no partido Demócrata desde o cal accedeu a un poder limitado Barack Obama.

A cuestión do control dos medios de comunicación é estratéxico e case decisivo nesta confrontación. E eles non queren perder a liberdade de mentir e manipular, tal como véñeno facendo. Fai uns dous anos, o profesor Emir Sader xa escribía: "Fronte ás debilidades políticas e ideolóxicas da dereita, os grandes monopolios privados dos medios de comunicación asumen a función de dirixentes da dereita latinoamericana. Actualmente, os grandes grupos oligárquicos que dominan a prensa do continente volven desempeñar ese papel. É un bloque que constitúe unha fronte continental, solidario na defensa dos seus intereses corporativos que chocan frontalmente coa construción de democracias no continente. Nunca teremos democracias en América Latina sen que exista un proceso democrático de construción de opinión pública que sexa transparente, pluralista, público".

E fai xa moitos anos un escritor e pensador arxentino, dixo que ''non existe a liberdade de prensa, tan só é unha máscara da liberdade de empresa''. Arturo Jauretche autor entre outras obras de Os Profetas do Odio e a Yapa. A colonización pedagóxica escribiu entón que ''os medios de información e a difusión de ideas están gobernadas, como os prezos no mercado e son tamén mercaderías. A prensa dinos todos os días que a súa liberdade é imprescindible para o desenvolvemento da sociedade humana, e proponnos os seus beneficios por oposición aos sistemas que a restrinxen por medio do estatismo. Pero nos oculta a natureza desa liberdade, tan restritiva como a do Estado, aínda que máis hipócrita, porque o libre acceso ás fontes de información non implica a libre discusión, nin a honesta difusión, xa que ese libre acceso se condiciona aos intereses dos grupos dominantes que dan a versión e difúndena. Mentres os totalitarios reprimen toda información e toda manifestación da conciencia popular, os xefe da plutocracia impiden, polo manexo organizado dos medios de formación das ideas, que os pobos teñan conciencia dos seus propios problemas e resólvanos en función dos seus verdadeiros intereses. Grupos capitalistas teñen nas súas mans a universidade, a escola, o libro, o xornalismo e a radiotelefonía. Non necesitan recorrer á violencia para reprimir os estados de conciencia que lle son inconvenientes. Bástalles con impedir que eles se formen''.

Carlos Iaquinandi Castro, redacción de SERPAL.
Servizo de Prensa Alternativa.
http://www.serpal.info/

http://www.alainet.org/active/32974

Fonte: TeleSur
________________________

Outros artigos de interese, de Carlos Iaquinandi Castro, en Rebelión:

En perigo a libertade de mentir e manipular

Carlos Iaquinandi Castro

15-09-2009

Álvaro Uribe consolida a entrega da soberanía colombiana

Carlos Iaquinandi Castro

11-08-2009

Saldar a deuda social acumulada por décadas de indiferencia e corrupción

Paraguay, entre a esperanza e a difícil realidade

Carlos Iaquinandi Castro

15-08-2008

Evo o "p'atrás"

Carlos Iaquinandi Castro

09-08-2008

Si á solidaridade é a tenrura dos pobos... Isto ... ¿que é?

A Europa do capital prepara a expulsión de inmigrantes

Carlos Iaquinandi Castro

28-06-2008

O definitivo enterro do xeneral Stroessner

Carlos Iaquinandi Castro

24-04-2008

Os cambios en perigo

Carlos Iaquinandi Castro

28-11-2007

Guatemala - El Salvador: gobernos, mafias e narcotraficantes reparten-se a herdanza da impunidade

Carlos Iaquinandi Castro

16-03-2007

A caldeira no aguanta máis presión

Carlos Iaquinandi Castro

30-05-2005 

________________________