A mantenta do encontro mundial de Cancún: "A ecoloxía do medo"

Por Nieves e Miro Fuenzalida [*]
15.12.2010

Como dixo un filósofo contemporáneo é máis fácil imaxinar o fin do mundo que o fin do capitalismo. E o cadro que a Apocalipse/Apocalipse ecolóxica píntanos é un bo exemplo diso. Un mundo sen auga, tempestades e furacáns monstruosos, secas, inundacións, diminución dos xeos polares, perdida da biodiversidade, enfermidades, guerras por recursos naturais, temperaturas extremas, emigracións masivas, etc.

Independentemente dos diferentes puntos de vista que cada un teña acerca da Natureza o consenso empeza a xurdir acerca da gravidade das condicións ambientais e a precariedade do equilibrio socio ecolóxico. Moi poucos son os que hoxe negan que o arrequecemento do planeta producido polos cambios na composición atmosférica que acompañan o aumento do CO2 e outros gases atmosféricos é en gran medida causado pola actividade humana. O uso de enerxía fosilizada (petróleo, gas, carbón, madeira) e a desaparición dos bosques e as selvas tropicais que capturan o CO2 son cuestións de feito.

Compañías de petróleo, eco activistas, políticos de diferentes cores, científicos, líderes de negocios e, xunto con eles, as Nacións Unidas únense na cruzada para salvar o planeta e a especie humana. E nesta cruzada, as cuestións de feito rapidamente tradúcense nunha narrativa ecolóxica na que o medo espertado polo espectro da devastación e aniquilación ecolóxica transfórmase no punto nodal con que ela se tece.

Cal é o problema con este discurso ambientalista que foi incapaz de transformarse nun movemento masivo e autenticamente renovador?

Segundo o profesor Erik Swyngedouw a imaxinación apocalíptica é extraordinariamente poderosa en desprazar ou encubrir os conflitos e contradicións sociais e en evitar a mobilización política. Nesta visión o cambio climático preséntase como unha causa humanitaria global, coidadosamente despolitizada, carente de traxectorias alternativas, de articulacións de programas políticos específicos ou de proxectos ecolóxicos revolucionarios. É a mobilización sen cuestionamiento político.

Só hai que asegurarse que as transformacións tecnolóxicas e socio culturais que se necesitan para recalibrar o clima déanse dentro do horizonte da orde capitalista que se sitúa mais alá de toda discusión. Temos que cambiar radicalmente, pero dentro dos límites do sistema para que nada cambie. O perigo de dimensións épicas que enfrontamos afecta, non só a uns poucos, senón a todos por igual polo que se require dunha acción humana global, dunha colaboración e cooperación mutua.

A noción da humanidade, a dun suxeito humano global é unha ficción porque nos presenta actores políticos sen tensións, contradicións ou conflitos internos que nega a heteroxeneidade e o antagonismo radical que configura a todo suxeito politico real. É esta contradición interna, o recoñecemento de campos sociais con desexos e intereses sociais, políticos, económicos e ecolóxicos opostos o que xustamente constitúe o ambito politico democrático. O seu descoñecemento evita cuestionar á clase dirixente e o papel da chamada humanidade queda reducido, non á transformación da orde socio ecolóxico existente, senón só a pedirlles aos dirixentes que implementen accións para que basicamente a vida poida continuar como antes.

No fondo, o movemento ambientalista é reaccionario, apolítico e apartidista. Os lideres políticos responden ao chamado da humanidade e asegúralles que o capitalismo pode resolver o problema climático corrixindo o que produciu nos últimos douscentos anos co desenvolvemento dunha serie de invencións tecno-ecolóxicas e medidas administrativas extraordinarias. O problema ambiental, dentro deste marco, non crea unha nova visión. Só crea a ilusión de que nos movemos para logo quedarnos no mesmo lugar.

O suposto é que o clima e o capital pódense salvar cancelando a emisión de CO2 coa axuda da enerxía nuclear e o desenvolvemento de novas tecnoloxías. Poderiamos dicir, honestamente, que este proxecto é capaz de elevar as nosas expectativas por unha sociedade ecoloxicamente mellor?

O discurso do consenso, e o cambio climático estruturado ao redor da ecoloxía do medo é parte deste discurso, nega a acción política como tal e substitúea por unha logica administrativa onde as decisións, cada vez máis, son consideradas unha cuestión de expertos que se sitúan fóra do ambito político.

O confrontamiento ideolóxico, a diverxencia e a loita de clases son substituídos por unha planificación tecno administrativa que despraza os conflitos e o desacordo ao ambito do manexo consensual dos problemas. As eleccións políticas, a confrontación de visións opostas ou os proxectos dunha orde social diferente anúlanse como obxectivos democráticos e son substituídos pola administración do posible que se dá dentro das relacións mercantís existentes. A característica clave do consenso é a anulación do disentimiento, noutras palabras, o acordo sen separar ou dividir.

O resultado é un mundo que elude ou reprime a elección, a confrontación pública e a liberdade que non é parte do consenso. Un arranxo onde as organizacións, os sindicatos, os partidos populares, a xuntas de veciños, as federacións de estudantes son diminuídos ou substituídas por institucións estatais, expertos, ONGés, grupos de intereses e organizacións de caridade que operan como forzas responsables que respectan e sosteñen o capitalismo neoliberal. As discusións e disputas son recoñecidas como dereitos democráticos a condición de que non cuestionen o marco vixente.

O desacordo radical, a crítica revolucionaria e os conflitos de clase foron erradicados da area política e relegados ao ambito do terrorismo, a criminalidade e a violencia ilegal.

É a aceptación deste contexto o que explica que o movemento ambientalista na última década substitúa a política da acción organizada, do desacordo radical e das visións sociais alternativas pola súa participación na negociación de políticas ambientais. Alguén podería preguntar "Bo" E que hai de malo niso? A negociación do consenso descansa na idea de que os problemas sociais e ecolóxicos que hoxe vivimos son efectos colaterais externos e non algo inherente de relacións económicas capitalistas.

A humanidade e a natureza elévanse ao nivel do universal pechando o espazo que permitiría o reclamo á universalización de grupos, clases e ambientes particulares. O inimigo ou o obstáculo que continuamente nos ameaza é innombrable, baleiro, difuso e externo e só pode ser manexado polo dialogo consensual despolitizado dentro dunha orde socio ecolóxico para o cal non hai alternativa real.

O movemento ambientalista transformouse nun movemento radicalmente reaccionario que lle deu volta as costas a outras posibilidades socio ambientais ou a outros ensamblaxes humanos alternativos. A idea de retornar a unha natureza harmónica sen modificar a orde capitalista é un proxecto neoliberal que só constitúe unha ficción particular.

Necesitamos diferentes historias e ficcións capaces de comprometer e mobilizar aos pobos para a súa realización. O debate do clima é a oportunidade que temos para transformalo nun debate acerca da democracia e o seu significado. Esta debe recuperarse como o terreo en que se expresan as contradicións, os conflitos e desacordos desde os cales poidan xurdir outros mundos.

Fonte: surysur.net

[*] Nieves e Miro Fuenzalida, escritores e docentes de filosofía, Ottawa - Ontario - Canadá. arielf@mail.cyberus.ca - Profesores de Filosofía. Titulados na Universidade de Chile. Expulsados por razóns políticas de Chile. Viven na Terra que os acolleu, Canadá. Nieves: Maestría en Arte (Master) Universidade de Carleton, Ottawa, Canadá. Diploma en Diseño Interior (I.D.) Universal Carear Institute, Quebec, Canadá. Escritora e Poeta. Miro : Enfermeiro Registrado (R.P.N.) Algonquin College, Ottawa, Canada.

Enviado por:

Sur y Sur

-admin@surysur.net-

14 de dezembro de 2010 14:11

________________