Guerra de divisas ou simplemente imperialismo?

Por Juan Torres López [1] en colaboración con Alberto Garzón Espinosa [2].
11.01.2011

Unha reflexión sobre a chamada guerra de divisas que na nosa opinión debería considerarse como unha defensa dos demais países fronte ao imperialismo de Estados Unidos e non ao revés, como se quere facer crer.

Ven-se falando moito nos últimos meses da "guerra de divisas", un termo que alarma á cidadanía e co que, como tantas veces, créase unha situación de alarma e medo, como demostrou Naomi Klein no seu libro "A doutrina do shock", que oculta a natureza real do problema e xustifica a adopción de medidas excepcionais.

É verdade que os problemas no sistema de pagos internacionais, nas cotizacións das diferentes divisas, están sendo a última manifestación da crise, xunto á explosión da débeda. Pero convén entender ben o que hai detrás diso e non crer polas boas o que os grandes poderes financeiros están tratando de facer crer: que se trata dunha guerra desatada polos países emerxentes ou menos desenvolvidos contra os máis ricos. En realidade, é máis ben todo o contrario: estes últimos están tratando de utilizar as súas divisas, cando poden facelo, como protección fronte ás agresións comerciais, financeiras e cambiarias que reciben.
Hai que ter en conta que o papel do dólar como moeda internacional está cada vez máis en cuestión e en perigo como consecuencia de que o déficit exterior de Estados Unidos e a política de incremento da cantidade de diñeiro, como acaba de ocorrer coa creación de liquidez por valor de 600.000 millóns de dólares pola Reserva Federal, son materialmente insostibles por moito tempo.

O obxectivo desta última decisión da entidade encargada da política monetaria é estimular o consumo a través dunha técnica coñecida como Quantitative Easing e que consiste en utilizar eses dólares recentemente creados para comprar títulos de longo prazo de débeda pública estadounidenses.

De tal forma búscase presionar á baixa a rendibilidade ofrecida por tales títulos. E como os préstamos a longo prazo subscríbense coa rendibilidade dos bonos estatais como referencia, espérase que teña un efecto estimulante no consumo.
Ademais, os novos dólares no mercado contribúen simultaneamente a devaluar a moeda estadounidense fronte ao resto de moedas internacionais, o que favorece ás súas propias exportacións e estimula o crecemento da actividade económica.
O que así leva a cabo Estados Unidos non é nin máis nin menos que unha auténtica depreciación competitiva, é dicir, unha diminución programada da cotización da súa divisa, do dólar, para favorecer, como acabamos de sinalar, as vendas dos seus produtos no exterior. E é esa política de Estados Unidos o que, como acaba de recoñecer o Premio Nobel Joseph Stiglitz, "invita a unha resposta dos competidores" (Unha guerra de divisas non ten vencedores).

Algo que é natural e lexítimo porque o resto de países están igualmente interesados en utilizar o sector exterior para saír da crise. E é porque a depreciación da moeda estadounidense prexudícalles seriamente, polo que están comezando tamén a devaluar as súas moedas. E, cando non poden, ata a establecer controis de capital co mesmo fin.

A situación é especialmente problemática nunha situación como a actual. A demanda mundial mantense moi débil, de modo que a loita polas exportacións é moi intensa e o máis probable é que unha espiral devaluacionista deste tipo (sen medidas globais que permitan recuperar a demanda) ao final non de bo resultado para ninguén.

Por iso, aínda que a prensa económica internacional intente presentar aos países emerxentes como os culpables desta guerra de divisas, o sentido apropiado para describir a agresión é o que acabamos de sinalar. É Estados Unidos e, máis xeralmente, os países ricos os que comezaron coas depreciacións ao intentar superar a crise salvando aos banqueiros a través do uso sistemático da máquina de imprimir diñeiro.

Precisamente esta nova dimensión da crise en forma de crise de divisas reflexa tamén a incapacidade das políticas neoliberais -e dos gobernos e organismos internacionais que as propugnan- para atopar unha saída a unha crise financeira que comezou fai xa máis de tres anos.

Sen medidas de cambio estrutural, sen verdadeiras reformas na regulación financeira e comercial e deixando de novo que as grandes entidades financeiras e as multinacionais dominen sen problema os mercados, as economías de case todos os países do mundo atópanse de novo, ou seguen, en grandes aprietos. E estao quizá dun modo particular Estados Unidos, dada a súa envergadura e o liderado imperial que impón ao resto do mundo.

O crecemento da economía estadounidense desde os anos oitenta fundamentouse na combinación de déficit fiscal (fundamentalmente debido ás rebaixas impositivas das administracións republicanas) e déficit privado (un aforro privado inferior ao investimento), o que loxicamente tivo tamén reflexo nun crecente déficit comercial [A razón deste desequilibrio derívase dunha ecuación básica: Saldo comercial (Exportacións - Importacións) = (Aforro interno - Investimento ) (Ingresos públicos - Gasto público). Se os dous saldos da dereita rexistran déficit, tamén debe ser negativo o saldo comercial].

Iso é o que provocou que Estados Unidos se convertera nun país debedor neto con respecto o resto do mundo. É dicir, a primeira potencia mundial necesitou atraer cada vez maiores cantidades de aforro mundial para poder manter o seu crecemento dado que non xera o suficiente aforro interno para financialo. De feito, xa atrae cerca do 80% do aforro mundial.

Estados Unidos pode manter esta situación só grazas a que esa inxente cantidade de débeda emitida (fundamentalmente bonos do Estado) está denominada en dólares, a súa propia divisa e cuxa cantidade en circulación, polo tanto, pode controlar ao seu antollo.

Así é como se produce o equilibrio tan inestable que domina os mercados de divisas. Estados Unidos como economía deficitaria endebédase masivamente pondo en circulación títulos en dólares e os países con superávit nas súas contas correntes, como China, utilizan as súas reservas de divisas para compralos, permitindo así que Estados Unidos siga crecendo.

O problema estriba en que este esquema non pode perdurar por moito máis tempo, e menos aínda cando a crise internacional puxo de relevo a debilidade do dólar como moeda internacional de referencia.

A crise das divisas non é ningunha guerra contra os países ricos. É simplemente unha manifestación elemental de que a confianza en que se sustentan os mercados está baixo mínimos, como consecuencia da evolución da crise e do custo cada vez maior da solución imperial que Estados Unidos impón ao resto do mundo como forma de afrontar os problemas económicos internacionais.

É imposible seguir así. Por moito que se queira, non se pode seguir facendo depender a economía mundial do poder económico dunha soa potencia imperial como é Estados Unidos. Non se trata dunha simple opción moral ou política, que xa de seu estaría xustificada e sería imperioso. Trátase ademais dunha imposibilidade puramente económica e financeira: Estados Unidos non dispón xa da capacidade de manobra que tivo en 1945, nin a situación nin a solvencia das súas economía son as de entón. É verdade que pode forzar a situación e é o que está facendo grazas a que, a diferenza da súa economía decadente, mantén o seu gran e crecente poder político e militar. Pero iso chámase imperialismo e a resposta aos problemas que crea non pode ser o tratar de condenar a quen se defende del, senón instaurar un sistema de relacións económicas, financeiras e de goberno multilateral, democrático e sometido aos principios da xustiza e a igualdade.

[1]  Juan Torres López, Granada -1954-, Doutor en CC. Económicas e Empresariais, exerce na Universidade de Sevilla como catedrático de Economía Aplicada do Departamento de Teoría Económica e Economía Política. Escritor, investigador, analista de política económica e activista social. Manten unha páxina web "Ganas de Escribir" -www.juantorreslopez.com- e coordena a páxina web dedicada a información económica -www.altereconomia.org-


[2]  Alberto Garzón Espinosa, Logroño -1984 [Sevillano e Malagueño de adopción]-,  economista, doctor en Economía Internacional e desenvolvimento, na actualidade investigador da Universidad Pablo de Olavide de Sevilla.  Bitácora persoal, Pijus Economicus, creada en outubro de 2005, coordina xunto con Juan Torres López a revista dixital Altereconomia.org e xunto a outros compañeiros críticos a revista Economía Crítica e Crítica da Economía (ECCE).

Enviado por:

Ganas de Escribir

-juantorres@uma.es-

10 de janeiro de 2011 14:37

______________________

Enlaces relacionados:

O diñeiro fácil de EU pode desestabilizar ao mundo: China

Ártabra 21: Perspectivas da economia mundial em 2011
___________________________