O imperio español e as súas elites extractivas, ... Por Xoán-Antón Pérez-Lema

O imperio español e as súas elites extractivas

✔ Despois de setembro polo lume e o ferro de 1714, ocupada pola rapacidade dos Borbóns, deseñouse unha España peninsular gobernada desde a mentalidade do Imperio

✔ A teimosía do Imperio en manter a radialidade alcanza o esperpento de pretender que o seu eixo mediterráneo pase por Madrid

✔ España non construíu ao longo da historia unha convivencia democrática de cidadáns, senón un imperio de súbditos

Por Xoán-Antón Pérez-Lema [*]
17.04.2021

España nunca foi unha nación nin unha unión estable e voluntaria de países e cidadáns.

Algunha historia

Castela xogou sempre a ser un imperio. Sábeno perfectamente os cataláns, que loitaron ata a morte en 1714, sabendo o que se lles ocorría. Tamén os fillos de Euskal Herria, defensores do equilibrio social das vellas leis, especialmente na guerra de 1833-1840. Ou os portugueses, cando recuperaron a independencia en 1640, xusto cando andaluces e cataláns tamén revolucionaban na defensa das súas liberdades. Con respecto a Galicia, pronto comprendeu que a unión persoal do Reino de Galicia coa de Castela na persoa de Fernando III (II de Galicia) en 1230 ía significar asimilación ... lembremos as revoltas galegas de 1369 e 1474, cando amplos sectores da aristocracia e da burguesía dos pobos galegos defendían a reunificación galego-portuguesa e o noso afastamento de Castela. Velaquí a revolta cívico-militar galega de 1846, que quería restaurar as liberdades galegas e a xustiza social contra a ditadura borbónica de Narváez.

A Coroa de Castela exportou ás Indias as institucións do vice-reinado concibidas para a opresión do Reino de Galicia: maiores avanzados ou gobernadores e capitanías. E, despois de setembro polo lume e o ferro en 1714, ocupada pola rapacidade dos Borbóns, deseñouse unha España peninsular gobernada desde a mentalidade do Imperio.

E, como dicía o castelán Nebrija, "sempre foi a lingua compañeira do Imperio". A imposición do castelán non foi un invento de Franco. Porque os Borbóns do século XVIII consagraron a exclusividade da lingua castelá nas escolas públicas e privadas. En 1896 a lei impuxo a prohibición do catalán, o vasco, o galego e o asturiano nas comunicacións telefónicas.

A radialidade das comunicacións peninsulares

O primeiro Borbón, Felipe V, despois de derrogar as liberdades catalá, valenciana, mallorquina e aragonesa, aplicou a tarefa de definir unha rede viaria radial peninsular, centrada na entón pequena cidade de Madrid, a pesar de constituír (entón e hoxe de día) os eixos atlánticos. (Galego-portugués), cantábrico, mediterráneo e do val do Ebro os vectores que conectaban os territorios produtivos.

O Estado liberal do século XIX trasladou esta radialidade á rede ferroviaria, ata chegar ao AVE actual, que penaliza o transporte de mercadorías sobre o de pasaxeiros e prioriza o centro de Madrid ata o esperpento. Lembremos os 6.200 millóns de euros (máis dun billón -con "b" para burro- das antigas pesetas) que os fondos europeos destinados ao reequilibrio territorial enterraron no novo aeroporto Madrid-Barajas. Ou o rescate das "súas" estradas madrileñas.

A teimosía do imperio en manter a radialidade alcanza o absurdo de pretender que o seu eixo mediterráneo pasa por Madrid ou pola recente priorización do ferrocarril de alta velocidade Lisboa-Madrid no pico luso-español o pasado mes de outubro, unha priorización decididamente rexeitada por un portugués. Goberno que sabe que a súa prioridade, xunto coas de cooperación transfronteiriza europea, é o eixo Compostela-Vigo-Porto-Lisboa.

Descentralización económica e dumping fiscal

Foi, xa que logo, un proxecto imperial e non inclusivo que empoderou a Madrid como capital política e centro do sistema de infraestruturas do Estado. Como lembrou Ferran Martínez en 'Valencia Plaza', a partir de mediados do século XX (engadiriamos que, sobre todo, desde a involución territorial de 1981-82) estas foron as pancas para converter Madrid no centro neurálxico das finanzas, sede de grandes empresas españolas (fenómeno radicalizado ad infinitumdespois da onda privatizadora das empresas públicas da SEPI nos últimos anos do goberno de Felipe González e os primeiros do Aznarato). Hoxe en día Madrid é a sede de máis da metade das principais 1.000 empresas españolas. O 60% das licitacións públicas adxudícanse a empresas con sede en Madrid. Na rexión de Madrid traballan case o 30% dos empregados públicos e o 21% dos empregados máis cualificados. A pesar de ter só o 1,6% do territorio, acumula o 19,2% do PIB estatal e absorbeu o 85,2% do investimento estranxeiro directo. A súa renda per cápita anual supera os 35.000 €, un 36% por encima do Estado e un 16% por encima do europeo. E todas estas cifras cunha participación industrial no PIB de Madrid de só o 10%.

O Estado das Autonomías tamén ofreceu a Madrid a posibilidade de converterse nunha comunidade autónoma con poderes fiscais equiparables a calquera outro territorio, cando o efecto sede da súa calidade de capital político e centro neurálxico aconsellou i) reducir o efecto sede mencionado descentralizando as institucións e servizos públicos ou favorecer a especialización doutras cidades, como ocorre nos sistemas federais alemáns, australianos ou canadenses e ii) definir Madrid como distrito federal ou como parte de Castela, evitando a posibilidade dun dumping fiscal actual .

Porque a retroalimentación inducida pola economía madrileña xerada polo efecto sede, xunto con amplos investimentos públicos dos que se beneficia e unha política económica que privatiza os servizos e afonda as desigualdades, incluído o intra-madrileño (moitos salarios nos sectores de atención e hostalería son realmente baixos) atraeu a residentes doutros territorios con grandes ingresos e riqueza a Madrid, para gozar do seu marco tributario favorable para as grandes fortunas, xa sexa no IRPF e no patrimonio, ou no imposto de sucesións.

O resultado do proceso de recentralización económica, fortalecemento da sede e efecto hub de todo tipo de infraestruturas de transporte e dumping fiscal Madrid baleirou a Meseta e está a piques de baleirar o propio Estado español, nun continuo efecto aspiracional.

Cómpre salientar que este proceso, como vimos, ten raíces na antiga Coroa de Castela, continuou cos Borbóns, afondou co Estado liberal, a Restauración e o réxime franquista e presidiu a xestión do PP e os gobernos do PSOE durante toda a transición, sen que a esquerda española fixera a máis mínima autocrítica sobre este proceso, agás críticas específicas do último goberno socialista andaluz.

É certo que nos últimos cinco anos xurdiron unha poderosa crítica da Generalitat Valenciana, gobernada polo PSPV e Compromís, enraizada nos estudos do Instituto Valenciano de Investigacións Económicas. Unha crítica que, por primeira vez desde posicións socialistas, relaciona a sede ou o efecto baleiro co dumping fiscal, sen analizalo illadamente.

Cando escribo isto, recibo unha mensaxe de WhatsApp a través dunha personalidade da Federación Socialista de Madrid que denuncia que o deterioro dos servizos públicos de Madrid só é posible debido á recadación inducida polo efecto sede, pero que considera que Madrid constitúe o laboratorio da dereita española para todo o Estado deste deterioro como vía para a súa redución e privatización. Benvido á realidade.

Solucións políticas

Sen o PSOE, debido á súa posición fundamental na escena política, non será posible unha solución político-territorial a este problema. Neste sentido, esta conciencia da periferia socialista é positiva, pero non é suficiente nin serve para acadar unha solución. Non mentres a institución monárquica, a clave do sistema de caixas de Bernabéu e a descentralización real do poder político e económico, sexa tabú.

Como escribiu Iñaki Anasagasti no seu blog (aloxado polo xornal vasco Deia), Madrid é a sede das elites extractivas do Estado: a Casa Real, o corpus político, altos cargos, líderes xudiciais e militares, consellos de administración e principais asesores das maiores empresas ... Unha poboación que non produce, pero precisa moitos recursos. Algunhas elites que manteñen o poder económico e político (quen goberna na práctica goberna, ver o caso Pérez de los Cobos), que xestionan o estado profundo e que, como di Anasagasti, "... non conciben un modelo territorial que non rodea a Porta do Sol, pero tamén foron capaces de xerar un proxecto de Estado que reúna o que chaman periferia, cada vez máis alá do M-30”.

Estas elites abusan da xente e incluso traizoan a súa propia cidadanía do Estado, como escribiu recentemente Paul Preston, pero foron capaces de compartir unha visión do mundo con sectores populares condenados anteriormente contra a soberanía catalá, vasca, valenciana ou galega, os sectores do “a por eles” que son os que máis sofren o esperpento deste estado dominado por esas elites extractivas da caixa de Bernabéu. Pero este consenso entre moitos dos de abaixo cos de arriba só é posible porque España non construíu ao longo da historia unha convivencia democrática de cidadáns, senón un imperio de súbditos.

Se a esquerda española entendese que a clave do progreso económico, a liberdade e a xustiza social pasa pola reformulación dos poderes políticos e económicos do Estado en clave federal ou confederal (e sempre plurinacional), habería unha oportunidade para esa transformación. Pero, despois do camiño que tomou o PSOE despois do discurso real do 3-O, despois do seu apoio ao 155 e a súa defensa da irresponsabilidade monárquica e da corrupción, os soberanistas periféricos teñen dereito a desconfiar.

Estou con Iñaki Anasagasti cando di que España estará máis preto dunha reorganización federal e plurinacional que fará viable a súa economía e a súa débeda se Cataluña logra a súa independencia. Porque, como dixo o político do PNV, "... se desaparece o 20% do PIB estatal, España terá que cambiar o seu modelo de xestión, si ou si".

A Coruña. Mércores, 7 de abril de 2021. 05:30

[*] Xoán-Antón Pérez-Lema. Licenciado en Dereito, profesor e avogado en exercicio, escritor, articulista e analista político. | Cofundador de Acouga (Asociación Galega de Consumidores e Usuarios). | Artigos en elNacional.cat. | Facebook. |

Enviado por:
Inácio GZ
-inaciogz@gmail.com-
16 de abril de 2021 09:50
_______