O autor analiza o tratamento informativo que fai o xornal da formación.
Por Ekaitz Cancela [*]
23.12.2014
A obxectividade no xornalismo é un mantra. Pérdese desde o momento en que se elixe tratar un tema e non outro, poñer unha palabra en detrimento doutra, ou contar un acontecemento desde unha perspectiva diferente. Si existe a honestidade no intento por reflectir a verdade e o rigor coa información que se publica.
O recente auxe de Podemos, unha formación que apareceu aparentemente da nada foi tratada polos grandes medios de comunicación cun dobre rasero: ofrecerlles o altofalante primeiro e distorsionar a súa mensaxe despois. Pero só en casos concretos a manipulación informativa e o flagrante insulto á verdade fixo acto de presenza. Claro que os exemplos foron soados e aproveitados polos afectados para xeneralizar, e enmarcalos dentro dun vitimista e efectivo discurso do "todos contra nós". A opinión publicada adoita conformar a opinión pública e os partidos planifican as súas estratexias para levala cara ao seu terreo. Isto non é novo. Tampouco que Podemos vende e xera audiencia, que rompe co taboleiro bipartidista no que sempre xogaron moitos medios, e do que en moitos casos dependen.
Non estraña entón que tanto as canles de comunicación conservadores como progresistas -aínda que non se saiba moi ben onde está a liña- tendan a desacreditar ao partido que ameaza ese sistema que aínda lles dá para comer. A obxectividade, de novo, unha bela utopía arroiada pola realidade. Pero si estraña que entre os xornais de gran tirada, o máis próximo ao "centro esquerda" sexa o máis obcecado en que Podemos non chegue ao poder. Coma se do mito de Sansón se tratase 'El País' esforzouse por cortarlle a coleta a Iglesias. De feito ata os seus propios lectores déronse conta. En apenas dous meses, a defensora do lector Lola Galán reflectiu tres denuncias (de cinco publicadas) referidas ao trato do xornal con Podemos.
O ADN de 'El País'.
Antes de que empezase a crise do xornalismo e as débedas de présa tivesen que ser adquiridas por bancos e empresas privadas, os articulistas de 'El País' xa tiñan un claro signo de centro-esquerda (ou esquerda da dereita) que por entón ocupaba o PSOE. Gran parte dos intelectuais que escriben nas súas páxinas asociábanse máis con devandito lado do taboleiro e, iso reflectíase na opinión do xornal. Tampouco é novo, nin malo.
Anos despois, este medio de comunicación converteuse nun activo financeiro máis dalgunhas compañías, despediu ao seu director e o seu posicionamento bipartidista -máis próximo ao Goberno de quenda- consolidouse, pero os que escriben nas súas páxinas (fóra diso os 129 xornalistas executados por Cebrián) fano desde o mesmo prisma de sempre e iso reflíctese indubidabelmente nas páxinas do xornal. Ese é o seu ADN, e así se plasma tamén nos editoriais: "Renovación consumada", "PSOE en reconstrución", "Un PSOE sen hipotecas". Fronte a "Podemos organízase: Canto máis se lles escoita, máis soan ao mesmo: populismo, personalismo, manipulación" ou "as súas figuras deixaron claro que queren o poder; xa veremos para que".
En apenas dous meses, a defensora do lector reflectiu tres denuncias (de cinco publicadas) referidas ao trato de 'El País' con Podemos.Para explicar este tratamento só fai falta mirar ás enquisas, que afirman que case un de cada tres votantes de Podemos vén do PSOE. Nada que ver con escuras confabulacións dun poder fáctico na sombra, nin con chamadas de Génova ou Ferraz, senón coa propia identidade do xornal "e a confluencia dos seus escritores", o contexto político-social que se vive no Estado e o económico, que puxo en xaque a viabilidade, ata credibilidade dos medios tradicionais.
O medo a un posible fin da alternancia PP-PSOE activou todas as alertas. Tamén a dos seus articulistas. O exemplo máis flagrante diso é Antonio Elorza, cuxas reiteradas críticas á formación xa foron recollidas neste medio. "Á democracia española faille falta o PSOE", afirmaba sen andrómenas o 20 de decembro.
Pero sen dúbida o caso que máis rechamante é o do ilustre Santos Juliá, catedrático de coñecemento incuestionábel. O historiador habitualmente lúcido do País escribiu o 24 de novembro un artigo titulado Moita frase, ningún discurso. Nel fai un duro ataque ao secretario xeral de Podemos: Pablo Iglesias, ao que define como "un mestre na arte de soltar frases sen pronunciar discurso algún", e ao que só se dirixe polo seu nome e apelido ao final do artigo, por si quedaba algunha dúbida.
Anos na retagarda de movementos sociais como o 15M ou as mareas de todas as cores permitiron a Iglesias e ao seu equipo comprender a linguaxe co que dirixirse a iso que eles definiron como "xente", souberon entender as necesidades dunha cidadanía activa. Farta duns políticos aletargados. Comprenderon o taboleiro e posto sobre o seu eixe unha loita entre os de "arriba e os de abaixo". Os maior damnificados, claro, foron os de arriba: ao que certeiramente identificaron como "casta", lograron controlar a axenda política de tal forma e adaptar a súa linguaxe aos marcos dos votantes que combaterlles fíxose cada vez máis complicado. O framing no que Podemos coloca a súa comunicación foi un éxito que vai máis aló do que Santos Juliá denomina como "frases co único propósito de colleitar o aplauso".
E é que si algo ten Podemos é discurso, o xusto e preciso para facer concorrer a forzas de esquerda, centro e dereita en torno a cuestións "como os recortes, a corrupción e o emprego" que preocupan a todos. E ver como o PSOE deixouno escapar durante anos, parece ser o que anhela de xeito implícita Juliá no seu artigo.
O Moisés do Ibex 35
Tampouco se pode pasar por alto tampouco nesta análise que si 'El País' foi durante todos estes anos un xornal bipartidista, máis aínda tralas novas incorporacións ao accionariado de Prisa de grandes bancos e empresas (Telefónica, Banco Santander, CaixaBank e HSBC teñen no seu haber o 29,7% do grupo). Estas empresas son algunhas das que conforman o Ibex 35, o maior interesado en que a estabilidade da economía non sexa vexa afectada, como ameazan que sucedería con Podemos. E é que "Non son tempo para xogos", afirma no propio 'El País' Ignacio Urquizaga, da Fundación Alternativas, Think Thank de cuxo patronato forma parte o expresidente socialista Zapatero.
Non se poden pasar por alto as novas incorporaciones ao accionariado de présa de grandes bancos e empresas.A presenza e influencia dalgúns dos poderes empresariais máis importantes do país nos xornais do grupo Prisa é evidente. Pero si hai un artigo que reflicte á perfección o posicionamento das grandes empresas é o que asina Javier Ayuso: "Podemos axita aos empresarios" O xornalista foi rescatado recentemente por Antonio Caño como achego á dirección de 'El País' tras ser xefe de prensa da Casa Real. No artigo, o tamén exdirector de Comunicación e Imaxe do BBVA, reflicte a crítica dos empresarios aos poderes políticos por non saber manter o seu propio sistema: "Son os grandes partidos os que están facendo a campaña da formación sen necesidade de que esta se mova". "Aínda que, de momento, non se lle dea moita ou ningunha credibilidade", engade o xornalista desde iso que adoitan chamar obxectividade sobre o partido que hoxe gañaría as eleccións, segundo o propio xornal no que escribe.
Ayuso é o portador da palabra do todo poderoso, como Moisés na Biblia. Traslada os dez mandamentos do Señor aos crentes, que á deriva esperan as súas táboas mentres ven crecer a ola morada. Si conseguen dividir o mar e cruzar xuntos o Jordán está por ver, pero o que é seguro é que a resaca da marea a algún se levará.
Agora entenden por que antes de que lle corten a melena quere Sansón asaltar o ceo?
Publicado en Diagonal | 23.12.2014
Foto: Acto de peche de campaña das eleccións europeas na praza do Raíña Sofía de Madrid. / Dani Gago / DISO Pres.
Información relacionada: El País e Podemos.
[*] Ekaitz Cancela, periodista - @ecanrog.
________________