Home Posts filed under Diagonal
Amosando publicacións coa etiqueta Diagonal. Amosar todas as publicacións
Amosando publicacións coa etiqueta Diagonal. Amosar todas as publicacións

martes, febreiro 09, 2016

De que vai a obra pola que os titiriteiros están no cárcere?, ... José Durán Rodríguez

✔ Saúde e Liberdade ! Comment

De que vai a obra pola que os titiriteros están no cárcere?

'A bruxa e don Cristóbal', a obra que interpretaban os titiriteros cando foron detidos, entronca coa tradición dos títeres de cachiporra e recupera a un personaxe clásico, don Cristóbal Polichinela. Fronte a el, opoñen á bruxa.

Pouco podían imaxinar os dous integrantes da compañía Títeres desde Abajo encarcelados tralo auto do xuíz Moreno que lles acusa de enaltecimento do terrorismo o proféticas que ían resultar as palabras que escribiron o 15 de decembro de 2015 no blog que abriron para explicar o seu último proxecto, a obra "La bruja e don Cristóbal".

Na entrada dese día, podíase ler achega de don Cristóbal que "os titiriteros, fai unhas décadas, deixaron de utilizar ao personaxe pero non fai falta mirar lonxe para atopar o rastro do seu ADN no violento absurdo no que nos obrigan a vivir hoxe día. Basta con acender un intre o televisor".

Eles, segundo explicaban no blog, pretenden recuperar con esta obra a dous personaxes reinventados da cultura popular, a bruxa e don Cristóbal, herdeiro do Polichinela da Comedia da Arte. "Será un espectáculo que entronca coa tradición europea dos polichinelas: títeres de luva, retablo, cachiporra, uso da lengüeta, historia sinxela. Nosa protagonista será a bruxa e a súa antagonista, distintos Don Cristobales que aparecen baixo diferentes formas: banqueiro, irmá da caridade, cans gardiáns da orde e a lei, e o xuíz", pódese ler no blog.

O vello don Cristóbal Polichinela -ao que os dous titiriteros cualifican como narigudo, avaricioso, misógino e megalómano- frecuentaba os teatrillos populares da Península Ibérica, "pero desapareceu da escena tras vitoria do Nacional Catolicismo. Contan que é primo irmán do Polichinela da Comedia da Arte, pero na súa versión íbera perdeu o seu carácter máis alegre para converterse nun ser escuro que antepon os seus intereses á vida e a liberdade dos que lle rodean", rememoran os artistas.

"Polichinela nace en Italia sobre o ano 1600, forma parte dunha das figuras da Comedia da Arte, xunto con Arlequín e Pantalone. Hai dous tipos de personaxes, amos e criados. Arlequín e Polichinela son criados, sempre intentan sacar a comida necesaria como sexa, para compensar que os amos páganlles uns salarios míseros", explica a Diagonal Adolfo Ayuso, investigador da historia do teatro de títeres e profesor de secundaria.
"Parte da prensa está facendo nestes momentos a función de don Cristóbal Polichinela pero á inversa, porque nunca atacaba ao débil"
En torno a medio século despois do nacemento do personaxe e as súas representacións con actores de carne e óso, Polichinela pasa a ser representado case exclusivamente por títeres. "Sempre é o que arremete contra os poderes que exercen na sociedade. Penso que parte da prensa está facendo nestes momentos a función de don Cristóbal Polichinela pero á inversa, porque nunca atacaba ao débil. Atacaba ao clero, aos médicos, aos xuíces, á policía, pero nunca ao débil. Neste caso, a prensa está cometendo un erro gravísimo, ocasionado posiblemente pola situación política en España e sobre todo no Concello de Madrid", engade Ayuso.

"É un personaxe ambiguo: alegre e vital pero tamén desagradable e escuro, un personaxe esaxerado que desborda os límites e fai o que quere". Así describe Toni Rumbau, titiritero desde fai máis de 40 anos, a don Cristóbal. "Ás veces foi un personaxe polémico, por estes tintes escuros", recorda Rumbau, quen considera que a prisión preventiva por enaltecimiento do terrorismo é "un disparate absoluto, non ten ningunha explicación. O que fan estes titiriteros é manter unha tradición, a dos títeres de cachiporra, que ten os seus códigos e convenciones, como todos os actos culturais".
"O que fan estes titiriteros é manter unha tradición, a dos títeres de cachiporra, que ten os seus códigos e convenciones, como todos os actos culturais"
Para Ayuso, o que está pasando cos dous artistas é "inconcibible". "Que non se diferencie a ficción da realidade, como están facendo a prensa e o xuíz, como facía Don Quixote, clama ao ceo".

O que conta a historia

A acusación de enaltecimiento de terrorismo obedece a un cartel coa frase 'Gora Alka-ETA' que aparece nun momento dado da obra. "Ese cartel póñeno precisamente para que a bruxa punki que é o seu protagonista poida ser acusada de terrorista na obra. É incrible que acaben no cárcere precisamente por unha denuncia que están facendo", considera Ayuso.

Rumbau apunta ao marco histórico no que se insere unha creación cultural. "Hai que interpretalo sempre desde o contexto no que se crea, neste caso os títeres de cachiporra. Históricamente, os títeres gozaron de moita liberdade, tamén de críticas e ataques, pero había una certa licenza ata cando o teatro estaba prohibido. Si extrapolas unha frase dunha obra e a descontextualizas, como pasou neste caso, pode acabar sendo un alegato ao crime, pero é que ese non era o contexto no que hai que entendela".

Este especialista recorda a outros polichinelas europeos, como o Punch británico, un títere moi disparatado e agresivo que, con todo, chegou a ser representado ante a Familia Real e foi defendido por Charles Dickens. Rumbau tamén cita ao teatro kabuki xaponés, "un melodrama con crimes e atrocidades", e ao teatro de sombras turco, "case pornográfico e de crítica política", como exemplos de interpretacións que comparten algúns trazos cos títeres de cachiporra.

En 1912 Jacinto Benavente estreou no palacio dos Pío de Saboya "As diabluras de Polichinela", tradución dunha obra protagonizada por un punch na que ataca á ama que cativa ao seu fillo, a un boticario, a varios personaxes e acaba aforcando ao verdugo que ía executarlle. "Fíxoo ante unha comunidade de nenos e pícaras aristocráticos e non pasou absolutamente nada", indica Ayuso.

Lorca tamén adaptou o personaxe de Polichinela na obra "El retablillo de don Cristóbal" e a figura de don Cristóbal Polichinela tamén se representou por titiriteiros populares ambulantes nos pobos de Andalucía. Máis aló deste personaxe, o valor satírico das obras de títeres tamén serviu para xerar clásicos da cultura na súa vertente 'seria'. "Val Inclán inspirouse nos títeres populares para o esperpento", sinala Rumbau.

A bruxa nunca gana

A cara crítica da obra de Títeres desde Abajo é moi evidente. Na súa representación, don Cristóbal revive "interpretando diferentes personaxes, diferentes caras dun mesmo espírito. Para simbolizar este feito os policías, o xuíz, o abusador e a monxa están sendo creados co mesmo molde", explicaban na citada entrada do blog o 15 de decembro.

Fronte a el, opoñen á bruxa, que "elixe saberse libre, saírse e cuestionar os seus alicerces: a propiedade privada, o monopolio da forza, a servidume do traballo asalariado, os hábitos de consumo, a perda de soberanía sobre o propio corpo".

Títeres desde Abajo saben perfectamente que unha cousa é a ficción e outra a realidade. Na primeira, pode gañar a bruxa; na segunda case nunca o fai. Así o explicaban eles mesmos no blog. Claro e meridiano: "Na nosa obra, a bruxa practica a autodefensa e liquida aos seus opresores a golpe de cachiporra, pero una das características de Don Cristóbal é a súa inmortalidade, así que os puristas non teñen de que preocuparse, xa que a súa descendencia garantirá a perpetuidade do seu envelenado ADN".

[*] Reportaxe de José Durán Rodríguez, publicado no xornal Diagonal. | 08.02.2016 .
_________

Enlaces relacionados en Diagonal:
__________________

A defensa dos titiriteiros asegura que os pais foron advertidos de "escenas violentas". | Recorre a prisión provisional porque non hai risco de fuga nin de reiteración delituosa: non teñen medios para escapar nin os monicreques lle foron devoltos. | Un dos encarcerados ten unha minusvalía recoñecida pola Xunta de Andalucía do 75%. Publicado en elDiario.| Ir á Web.

Os avogados alegan que non se pode facer apología dunha organización terrorista que non existe, en alusión ao cartel "Gora Alka-ETA"

Enlace ao fragmento do espectáculo de Títeres de abaixo onde se mostra a pancarta Gora Alka-Eta:

https://vimeo.com/154508838

_________________

mércores, decembro 24, 2014

Os dez mandamentos de 'El País' contra Podemos, ... Por Ekaitz Cancela

✔ Saúde e Liberdade ! Comment

O autor analiza o tratamento informativo que fai o xornal da formación.

Por Ekaitz Cancela [*]
23.12.2014

A obxectividade no xornalismo é un mantra. Pérdese desde o momento en que se elixe tratar un tema e non outro, poñer unha palabra en detrimento doutra, ou contar un acontecemento desde unha perspectiva diferente. Si existe a honestidade no intento por reflectir a verdade e o rigor coa información que se publica.

O recente auxe de Podemos, unha formación que apareceu aparentemente da nada foi tratada polos grandes medios de comunicación cun dobre rasero: ofrecerlles o altofalante primeiro e distorsionar a súa mensaxe despois. Pero só en casos concretos a manipulación informativa e o flagrante insulto á verdade fixo acto de presenza. Claro que os exemplos foron soados e aproveitados polos afectados para xeneralizar, e enmarcalos dentro dun vitimista e efectivo discurso do "todos contra nós". A opinión publicada adoita conformar a opinión pública e os partidos planifican as súas estratexias para levala cara ao seu terreo. Isto non é novo. Tampouco que Podemos vende e xera audiencia, que rompe co taboleiro bipartidista no que sempre xogaron moitos medios, e do que en moitos casos dependen.

Non estraña entón que tanto as canles de comunicación conservadores como progresistas -aínda que non se saiba moi ben onde está a liña- tendan a desacreditar ao partido que ameaza ese sistema que aínda lles dá para comer. A obxectividade, de novo, unha bela utopía arroiada pola realidade. Pero si estraña que entre os xornais de gran tirada, o máis próximo ao "centro esquerda" sexa o máis obcecado en que Podemos non chegue ao poder. Coma se do mito de Sansón se tratase 'El País' esforzouse por cortarlle a coleta a Iglesias. De feito ata os seus propios lectores déronse conta. En apenas dous meses, a defensora do lector Lola Galán reflectiu tres denuncias (de cinco publicadas) referidas ao trato do xornal con Podemos.

O ADN de 'El País'.

Antes de que empezase a crise do xornalismo e as débedas de présa tivesen que ser adquiridas por bancos e empresas privadas, os articulistas de 'El País' xa tiñan un claro signo de centro-esquerda (ou esquerda da dereita) que por entón ocupaba o PSOE. Gran parte dos intelectuais que escriben nas súas páxinas asociábanse máis con devandito lado do taboleiro e, iso reflectíase na opinión do xornal. Tampouco é novo, nin malo.

Anos despois, este medio de comunicación converteuse nun activo financeiro máis dalgunhas compañías, despediu ao seu director e o seu posicionamento bipartidista -máis próximo ao Goberno de quenda- consolidouse, pero os que escriben nas súas páxinas (fóra diso os 129 xornalistas executados por Cebrián) fano desde o mesmo prisma de sempre e iso reflíctese indubidabelmente nas páxinas do xornal. Ese é o seu ADN, e así se plasma tamén nos editoriais: "Renovación consumada", "PSOE en reconstrución", "Un PSOE sen hipotecas". Fronte a "Podemos organízase: Canto máis se lles escoita, máis soan ao mesmo: populismo, personalismo, manipulación" ou "as súas figuras deixaron claro que queren o poder; xa veremos para que".
En apenas dous meses, a defensora do lector reflectiu tres denuncias (de cinco publicadas) referidas ao trato de 'El País' con Podemos.
Para explicar este tratamento só fai falta mirar ás enquisas, que afirman que case un de cada tres votantes de Podemos vén do PSOE. Nada que ver con escuras confabulacións dun poder fáctico na sombra, nin con chamadas de Génova ou Ferraz, senón coa propia identidade do xornal "e a confluencia dos seus escritores", o contexto político-social que se vive no Estado e o económico, que puxo en xaque a viabilidade, ata credibilidade dos medios tradicionais.

O medo a un posible fin da alternancia PP-PSOE activou todas as alertas. Tamén a dos seus articulistas. O exemplo máis flagrante diso é Antonio Elorza, cuxas reiteradas críticas á formación xa foron recollidas neste medio. "Á democracia española faille falta o PSOE", afirmaba sen andrómenas o 20 de decembro.

Pero sen dúbida o caso que máis rechamante é o do ilustre Santos Juliá, catedrático de coñecemento incuestionábel. O historiador habitualmente lúcido do País escribiu o 24 de novembro un artigo titulado Moita frase, ningún discurso. Nel fai un duro ataque ao secretario xeral de Podemos: Pablo Iglesias, ao que define como "un mestre na arte de soltar frases sen pronunciar discurso algún", e ao que só se dirixe polo seu nome e apelido ao final do artigo, por si quedaba algunha dúbida.

Anos na retagarda de movementos sociais como o 15M ou as mareas de todas as cores permitiron a Iglesias e ao seu equipo comprender a linguaxe co que dirixirse a iso que eles definiron como "xente", souberon entender as necesidades dunha cidadanía activa. Farta duns políticos aletargados. Comprenderon o taboleiro e posto sobre o seu eixe unha loita entre os de "arriba e os de abaixo". Os maior damnificados, claro, foron os de arriba: ao que certeiramente identificaron como "casta", lograron controlar a axenda política de tal forma e adaptar a súa linguaxe aos marcos dos votantes que combaterlles fíxose cada vez máis complicado. O framing no que Podemos coloca a súa comunicación foi un éxito que vai máis aló do que Santos Juliá denomina como "frases co único propósito de colleitar o aplauso".

E é que si algo ten Podemos é discurso, o xusto e preciso para facer concorrer a forzas de esquerda, centro e dereita en torno a cuestións "como os recortes, a corrupción e o emprego" que preocupan a todos. E ver como o PSOE deixouno escapar durante anos, parece ser o que anhela de xeito implícita Juliá no seu artigo.

O Moisés do Ibex 35

Tampouco se pode pasar por alto tampouco nesta análise que si 'El País' foi durante todos estes anos un xornal bipartidista, máis aínda tralas novas incorporacións ao accionariado de Prisa de grandes bancos e empresas (Telefónica, Banco Santander, CaixaBank e HSBC teñen no seu haber o 29,7% do grupo). Estas empresas son algunhas das que conforman o Ibex 35, o maior interesado en que a estabilidade da economía non sexa vexa afectada, como ameazan que sucedería con Podemos. E é que "Non son tempo para xogos", afirma no propio 'El País' Ignacio Urquizaga, da Fundación Alternativas, Think Thank de cuxo patronato forma parte o expresidente socialista Zapatero.
Non se poden pasar por alto as novas incorporaciones ao accionariado de présa de grandes bancos e empresas.
A presenza e influencia dalgúns dos poderes empresariais máis importantes do país nos xornais do grupo Prisa é evidente. Pero si hai un artigo que reflicte á perfección o posicionamento das grandes empresas é o que asina Javier Ayuso: "Podemos axita aos empresarios" O xornalista foi rescatado recentemente por Antonio Caño como achego á dirección de 'El País' tras ser xefe de prensa da Casa Real. No artigo, o tamén exdirector de Comunicación e Imaxe do BBVA, reflicte a crítica dos empresarios aos poderes políticos por non saber manter o seu propio sistema: "Son os grandes partidos os que están facendo a campaña da formación sen necesidade de que esta se mova". "Aínda que, de momento, non se lle dea moita ou ningunha credibilidade", engade o xornalista desde iso que adoitan chamar obxectividade sobre o partido que hoxe gañaría as eleccións, segundo o propio xornal no que escribe.

Ayuso é o portador da palabra do todo poderoso, como Moisés na Biblia. Traslada os dez mandamentos do Señor aos crentes, que á deriva esperan as súas táboas mentres ven crecer a ola morada. Si conseguen dividir o mar e cruzar xuntos o Jordán está por ver, pero o que é seguro é que a resaca da marea a algún se levará.

Agora entenden por que antes de que lle corten a melena quere Sansón asaltar o ceo?

Publicado en Diagonal | 23.12.2014

Foto: Acto de peche de campaña das eleccións europeas na praza do Raíña Sofía de Madrid. / Dani Gago / DISO Pres.

Información relacionada: El País e Podemos.

[*] Ekaitz Cancela, periodista - @ecanrog.
________________
Subscribirse a: Publicacións (Atom)