Primeiro estudo da distribución de microplásticos en Galiza, ... Por Xandro García Regueira - 'As lavadoras son a orixe de máis do 80% dos microplásticos detectados' - Os microplásticos son fragmentos menores de 5 mm de material plástico

“Bágoas de serea” ou pellets de plástico sobre a area da praia de Doniños (Ferrol).

Distribución de microplásticos nas rias baixas. Fonte: Carretero et all 2020

As distintas formas dos microplásticos. Fonte: Carretero et all 2020

Primeiro estudo da distribución de microplásticos en Galiza

“As lavadoras son a orixe de máis do 80% dos microplásticos detectados”

Ven de publicarse o primeiro estudo que detecta microplásticos nas rias baixas e na desembocadura do río Miño. Os microplásticos son fragmentos menores de 5 mm de material plástico. Os resultados deste estudo coinciden con outros feitos noutras partes do mundo como Portugal, o Golfo de Biscaia, Bélxica ou Singapur.

Para contabilizar os microplásticos presentes nos fondos mariños é preciso unha metodoloxía específica. A precisión e minuciosidade do persoal investigador do IEO e do Campus do Mar, pode resumirse nos seguintes pasos:

1. Recollida de mostras de area ou lamas: Dende unha embarcación empregando unha draga.
2. Separación por diferencia de densidade. Cunha solución hipersalina na que o plástico flota.
3. Filtración: Unha vez retirada toda a area ou lama, a solución salina fíltrase.
4. Separación manual: O filtro é inspeccionado baixo unha lupa binocular polo persoal investigador.
5. Procesado: Un a un, os fragmento plástico son fotografados. Determinase o tamaño e superficie de cada partícula de microplástico.
6. Análise estatístico: para determinar tendencias.

As ferramentas usadas neste proceso non pode ser de plástico, xa que correríamos o risco de que interferise no estudo, polo que todos os utensilios que se empregaron son de aluminio, madeira ou vidro.

Microplásticos con distintas formas e orixes

A gran maioría dos microplásticos atopados neste pioneiro estudo tiñan forma de fibras (88.8%), pero tamén foron atopados filamentos, films, microperlas e pellets. Estas formas teñen orixes diferente: mentres que as fibras son fragmentos de tecido sintético e prodúcense nas lavadoras de roupa, os filamentos proveñen da rotura de artes de pesca e os films son cachos de bolsas e outras láminas.

Ao efecto mortífero dos obxectos plásticos sobre a fauna e a flora mariñas, hai que sumarlle o prexuízo que a fragmentación en cachiños terá. Aínda que adoitamos pensar que os microplásticos só proveñen da degradación de obxectos maiores, isto non é sempre así, algúns son fabricados explicitamente en pequeno tamaño. As microperlas ou microesferas, por exemplo, fabrícanse para algunhas pastas de dentes ou cremas con efecto “exfoliantes”. Os pellets, son o formato no que se transporta o plástico que posteriormente será fundido para convertilo nun obxecto. Durante o proceso de fabricación dos plásticos, antes da formación dos obxectos, ao material plástico (como polietileno ou polipropileno) dáselle forma de pellet o que permite un doado transporte.

Fibras e máis fibras

Na parte media das rías, é onde están as maiores poboacións das rías baixas como Vigo, Pontevedra ou Vilagarcía, e tamén onde se atoparon os puntos con maior concentración de microplásticos. A maioría dos microplásticos mariños proveñen de terra, e só uns poucos de actividades mariñas como a pesca ou o transporte marítimo. De feito, a práctica totalidade dos microplásticos atopados nos puntos próximos a núcleos de poboación foron fibras. Xa se ten falado neste blog de que o plástico é o causante dun dos maiores conflito que atopamos nas praias.

As microfibras proceden do lavado das miles de prendas sintéticas que os humanos usamos. Estímase que no lavado dunha prenda de roupa despréndense ata 1.900 microfibras por lavado. A pesar de que a auga que sae das nosas lavadoras é canalizada ate unha depuradora. Os filtros empregados nestas instalacións non están deseñadas para reter partículas tan pequenas e son vertidas directamente ao mar

A parte exterior das rias, e a plataforma continental, son as zonas onde menor contaminación plástica se detectou. Isto débese ás dinámica oceanográfica e a maior distancia a núcleos de poboación humana. Sería esperable que a maior contaminación fose atopada na ría de Vigo (a máis poboada), pero sen embargo o punto con maior cantidade de plásticos atopouse na ría de Muros. Noutros estudos sobre polución mariña a ría de Muros é a menos contaminada por hidrocarburos e PCBs, polo que son precisas máis investigacións para determinar porque acontece isto.

Unha costa vulnerable

A vinculación da xente ao mar, a gran produtividade das augas e a elevada biodiversidade convirte as costas galegas, nunha zona vulnerables á contaminación por plástico. É preciso afondar neste coñecemento para determinar como esta contaminación está a afectar ao ecosistema mariño.

O artigo científico no que está baseado este texto, está “en prensa” neste momento. Isto quere dicir, que a publicación definitiva pode ter algunha variación.

Máis información

Olga Carretero, Jesús Gago, Lucía Viñas. 2020. From the coast to the shelf: Microplastics in Rías Baixas and Miño River shelf sediments (NW Spain). Marine Pollution Bulletin. 111814. ISSN 0025-326X.

El Correo Gallego. 25/11/2020. Los fondos marinos gallegos, amenazados por el plástico.

Fonte: Marabaixo. | 06/12/2020
_______

Estamos no medio da sexta extinción masiva, ... Por Xandro García Regueira

Greta Thunberg no Parlamento Europeo. Fonte: Wikipedia

Por Xandro García Regueira [*]
01.03.2021

Cando Greta Thunberg falou no Parlamento Europeo para contar, entre bágoas, que “estamos no medio da sexta extinción masiva, e o ritmo de extinción é 10.000 veces máis rápido do normal” non estaba a facer conxecturas. É unha afirmación baseada no coñecemento científico, e nos diversos estudos que existen sobre o tema.

Que é a sexta extinción?

No rexistro fósil da terra, detectáronse 5 eventos de extinción masiva. Todos foron causados por acontecementos catastróficos como erupcións volcánicas, impactos de meteoritos ou períodos glaciares. O máis famoso e próximo no tempo foi o evento no que se extinguiron os Dinosauros, que puxo fin ao período Cretáceo. Eventos similares aconteceron ao final do período Triásico, Pérmico, Devónico e Ordovício nos que desapareceron case todos os seres vivos do planeta.

Na actualidade temos a maior bio-diversidade dos máis de 4.500 millóns de anos de historia do noso planeta, pero están a desaparecer centos de especies sen que aconteza un evento catastrófico natural. Este é un problema que nos atinxe a todas as persoas, posto que a nosa vida depende dunha ou doutra maneira da relación que temos co ambiente. De feito, xa existen grupos organizados de persoas, como os Extinction Rebellion, que avogan por accións radicais para loitar contra esta catástrofe.

Porque sabemos que estamos no medio dunha extinción masiva?

Calcúlase que nos últimos 100 anos desapareceron 400 especies de vertebrados, un número que naturalmente tardaría 10.000 anos en desaparecer. A isto nos referimos cando falamos de sexta extinción en masa: a un ritmo de extinción anormalmente rápido. Este fenómeno, está provocando directa ou indirectamente por accións humanas, aínda que non só existen unha a causa

Parece lóxico pensar que se desaparecen os entornos naturais, tamén deixarán de existir os seres vivos que hai neles por iso a desaparición dos hábitats naturais é un dos principais causantes da sexta extinción. O conflito polo espazo entre os humanos e a natureza evidencia o pequeno que se está a quedar o planeta, e está detrás da aparición da pandemia da Covid-19. A caza e o aproveitamento de animais e plantas é unha das causas que máis debe facernos reflexionar. Se a principios de século, cando morreu o último tigre marsupial, fósemos plenamente conscientes, de que as características dese animal non volverán a estar presentes nunca máis na Terra, quizais non tería desaparecido. O mesmo podería ter pasado coa balea vasca, practicamente extinta, ou o paxaro dodo extinto no S. XVII

As miles de toneladas de CO2 que os humanos emitimos a atmosfera ao queimar combustibles fósiles, provoca alteracións no clima da terra. As consecuencias do cambio climático, como a subida do nivel do mar, o aumento dos fenómenos climáticos extremos, ou a acidificación da auga do océano afectan aos seres vivos máis vulnerables. Se algunhas especie non conseguen adaptarse a estes cambios acabarán por desaparecer. Este é o caso, por exemplo, da ameaza que se cerne sobre os mexillóns.

Para que sirve a bio-diversidade?

Negar ou obviar que os humanos estamos a causar a desaparición da bio-diversidade do planeta non vai axudar a modificar esta tendencia. Pode dar vertixe pensar que somos os culpables de tanta destrución, pero se queremos mudar algo o primeiro paso é aceptar a realidade.

A bio-diversidade ten beneficios para a vida das persoas aínda que as veces non sexamos plenamente conscientes. A nosa saúde mellora co contacto directo da natureza, e na vida cotiá servímonos de moitos elementos que proveñen de seres vivos. Reducir a pegada ecolóxica non quere dicir deixar de empregar a natureza, senón facelo da forma menos nociva para o planeta. Por exemplo, a permacultura, busca crear “bosques comestibles”, é dicir, cultivos con alta diversidade que sexan aproveitadas polos humanos. Estratexias similares poderían adoptarse noutros ámbitos como a gandeiría ou a acuicultura. Os monocultivos son moi nocivos para a bio-diversidade é deberan deixar de existir.

Busca a diversidade que te rodea

Se no sito no que vives non che parece que exista moita bio-diversidade, porque vives nun entorno totalmente urbano, podes aprender a buscar esa diversidade. Aquí che propoño 4 seres nos que fixarte para descubrir que estás rodeada de vida:

Paxaros: Cantos ves no teu día a día? Se queres aprender a distinguilos, empeza fixándote nos que xa coñeces, como os gorrións por exemplo, e comproba se son todos iguais.

Árbores: Aínda que sexan especies plantadas para decorar nos xardíns, verás que as árbores condicionan o seu entorno. Por exemplo, na sombra dalgunhas delas, hai máis herbas e tamén máis insectos.

Herbas das cunetas: Ou herbas que crecen nos bordes das estradas, paseos, camiños, etc. A pesar da mala fama que teñen estes vexetais, se te fixas nelas, atoparás follas con formas diferentes, flores de varias cores na primavera e quizais algún lique entre elas.

Cunchas na praia: Se das un paseo pola praia poderás ver numerosas cunchas. Cantas especies identificas?

Que podo facer eu?

Pois como todo o que atinxe a saúde do planeta, as persoas individualmente temos un papel importante para minimizar ou reducir a pegada que deixamos no ambiente. Todas podemos reducir o impacto sobre a Terra mudando os noso hábitos de consumo, tamén na compra de produtos pesqueiros.

Informarse sobre os produtos que consumimos e as actividades que realizamos é o primeiro paso para mudalos. Para elo, podemos preguntar en grupos de persoas organizados como asociacións ecoloxistas ou de consumidoras.

Formar parte dunha asociacións ecoloxista é sempre mellor opción que intentar cambiar o mundo individualmente. Temos que deixar de lado os prexuízos, ou a ansiedade que nos poida provocar introducirse nun grupo de persoas que non coñecemos, e fixarnos nas cousas que nos unen a esas persoas.

Máis información

Gerardo Ceballos, Paul R. Ehrlich, Peter H. Raven. Vertebrates on the brink as indicators of biological annihilation and the sixth mass extinction. Proceedings of the National Academy of Sciences Jun 2020, 201922686

Nationalgeographic.com.es. 11/07/2017. La Tierra está a las puertas de la sexta extinción masiva de vertebrados

El espectador. 06/05/2019. Las cinco grandes extinciones masivas del planeta

La Vanguardia. 12/12/2017. La ‘ballena de los vascos’ está a punto de extinguirse por culpa de la actividad humana

gl.wikipedia.org. Dodo

[*] Xandro García Regueira, é Biólogo mariño, mergullador recreativo e patrón portuario. | Máis sobre Xandro.

Fonte: Marabaixo. | 08.02.2021

Baixo unha licenza Creative Commons BY-SA 4.0.
_______