As mutuas, Bankia e outras mariscadas
Texto: Ignacio González Orozco [*]
Xoves, 30 de Outubro de 2014
A sanidade pública vai camiño de converterse nun club privado, tanto polo seu futuro réxime de funcionamento como polas normas que de fato lle impoñerán os seus novos xestores, as mutuas de accidentes laborais, pouco afines aos principios de universalidade e calidade que debesen inspirala. Como sempre, a moeda ten dúas caras: contratos millonarios por unha banda, con presumibles beneficiarios en suxeitos próximos ao mundo das finanzas e á xerarquía do réxime popular, e degradación do servizo para os máis. Así pois, outra volta de porca do goberno de Rajoy aos dereitos civís e laborais.
O goberno presidido por Mariano Rajoy homenaxeou á emblemática e sempre venerable data do 18 xullo de 2014 coa aprobación do proxecto de Lei de mutuas, polo cal concédese a estas entidades maior capacidade de intervención no control das baixas laborais, a fin de acabar "pretexto oficial" co absentismo inxustificado nos centros de traballo. Grazas aos novos celadores da saúde pública, o executivo confía en aforrar ás arcas estatais uns 300 millóns de euros anuais. O borrador do novo ordenamento, unha vez cursado pola Comisión de Emprego do Congreso dos Deputados (22 de outubro de 2014), espera o seu definitivo debate e aprobación na cámara baixa.
A Federación de Asociacións para a Defensa da Sanidade Pública (FADSP) dúbida das intencións gobernamentais, e enmarca o propósito real deste medida no proceso de privatización da sanidade; por suposto, a costa da eficiencia do servizo, o prestixio dos seus profesionais e, como non, dos dereitos dos cidadáns e cidadás, lesionados agora na percepción dunha asistencia médica de calidade, pois se teme que as mutuas prioricen o aforro pecuniario aos criterios estritamente facultativos. Ademais, a FADSP cualifica ás mutuas de "entidades nada transparentes, incursas en numerosas irregularidades, que funcionan con escaso ou nulo control".
Nas súas orixes, as mutuas só tiñan competencias en baixas e casos de invalidez por accidente de traballo. Con todo, a partir de 1994 e grazas aos distintos gobernos, socialistas ou populares, adquiriron progresivo control sobre as baixas por enfermidade común, dado que, segundo a versión oficial, a súa xestión dos casos de invalidez transitoria é máis eficaz ... o cal equivale a dicir que a diario recortan os períodos de baixa, para reducir o monto das cantidades devengadas durante tales períodos. Neste sentido, a Confederación Xeral de Traballadores e Traballadoras (CGT) denuncia que as altas prematuras non só atentan contra a saúde dos traballadores e traballadoras senón que tamén incrementan o número de accidentes laborais, que creceron un sete por cento no primeiro semestre de 2014.
Sobre estas cuestións opina o doutor Manuel Martín García (Níjar, 1951), especialista en Medicina Familiar e Comunitaria e Máster en Saúde Pública, que actualmente traballa como facultativo no Centro de Saúde de Seixo (Marín, Pontevedra). Desde 2011 exerce tamén a presidencia da FADSP.
Pregunta: Negan vostedes que o número e a duración media das baixas laborais sexan excesivos en España. A que se refiren? Que datos manexan?
Manuel Martín García: O número de procesos de incapacidade temporal non controlados nin informaticamente polos Servizos Centrais do Instituto Nacional da Seguridade Social, nin manualmente polas súas direccións provinciais, representa o 64 % do total de procesos. O incumprimento de numerosas comunidades autónomas da obrigación de remitir os partes médicos de confirmación dos procesos fai imposible realizar os controis adecuados. Falta información. As estimacións oficiais de que o número de baixas laborais é excesivo non se basean, xa que logo, en datos obxectivos. Detrás destas medidas está o Acordo de Financiamento Sanitario do Consello de Política Fiscal e Financeira, que estableceu como fórmula para incrementar o financiamento do sistema sanitario público a redución do gasto en baixas laborais das comunidades autónomas.
As mutuas melloran a xestión das baixas?
As mutuas, antes da crise, non demostraron máis capacidade que os médicos do Servizo Nacional de Saúde (SNS) para mellorar a xestión das incapacidades temporais (IT), xa que non foron capaces nin de reducir o número de baixas, nin a súa duración nin o nivel de gasto asociado. Así o denunciou o Tribunal de Contas.
Con todo, a precariedade laboral e a facilidade para o despedimento si reduciron o número de baixas, pero en detrimento da saúde dos traballadores e traballadoras. Supoño que vostedes coñecen o problema de cerca.
As reducións nas baixas laborais por enfermidade responden ao temor das persoas doentes a ser despedidas por estar de baixa [un suposto incluído na reforma laboral de marzo de 2013]. Con esta norma preténdese dar plenos poderes e mellorar as oportunidades de negocio das mutuas e das patronales.
A nova lei de mutuas prevé a creación de baremos de duración para as distintas enfermidades, segundo a idade e profesión do enfermo. Ten esa iniciativa algún rigor médico?
En todo caso tería un valor estimativo moi relativo, dada a enorme variabilidade de enfermidades e o comportamento impredicíbel das mesmas, moi relacionado coas características particulares de cada paciente.
Malia todo o anterior, as mutuas corren máis para dar as altas médicas?
Evidentemente. Estas entidades dependen das patronais e o que paga manda.
Pensa o goberno que os enfermos son cuentistas e vostedes, os médicos, os seus cómplices?
O goberno pon baixo sospeita aos traballadores "aos que se achaca unha conduta fraudulenta e defraudadora coas baixas por enfermidade" e tamén aos facultativos de Atención Primaria. A reforma se fundamenta na necesidade de acabar coa suposta fraude por parte dos traballadores de baixa e presupón a incapacidade dos especialistas de Atención Primaria, con catro anos de formación, así como a maior capacidade de control das mutuas, cun persoal de formación descoñecida. Se parte do prexuizo de considerar que a xestión privada é superior á pública, e non se ten en consideración que a baixa laboral é unha medida terapéutica que o médico utiliza en beneficio da saúde dos seus pacientes.
Haberá posibilidade de conflito entre diagnósticos diferentes, segundo o médico da mutua e segundo o médico da Seguridade Social?
Preténdese que as mutuas asuman o control das prestacións por enfermidade común. Con esta cesión de poder ás mutuas, as baixas deixarán de estar sometidas ao control dos servizos públicos da Seguridade Social. As mutuas pasarán a ser as controladoras dos mesmos, asumindo a xestión das prestacións por enfermidade común en detrimento dos facultativos dos servizos públicos de saúde. As mutuas controlarán as baixas dos traballadores desde o primeiro día, e non terán que esperar ata o decimosexto, como ata agora. Poderán citar ao traballador para revisión e emitir propostas de alta aos servizos públicos de saúde, que deberán responder nun máximo de nove días. Si a mutua considera que o traballador pode traballar, formulará unha proposta de alta á inspección médica dos servizos de saúde, que terá cinco días para contestar; si non o fai, a mutua poderá novamente recorrer á Seguridade Social, que terá outros catro días de prazo para emitir un informe. Eses prazos, ademais dun acoso ao traballador doente, son insuficientes para garantir unha decisión pertinente.
É dicir, poderá darse o caso de traballadores que teñan que ir traballar sen haber sanado da súa enfermidade ou lesión.
Evidentemente, si. O que supoñerá un grave risco para saúde do traballador/ora afectado/a e do resto do persoal.
Os conflitos de diagnóstico, serán solucionados por algunha autoridade competente na materia? Quen terá a decisión final?
Tanto os médicos de familia como os inspectores da Seguridade Social quedarán supeditados aos criterios dos médicos e inspectores da mutuas (ao servizo da patronal), que poderán dar altas laborais por motivos burocráticos utilizando de xeito torticera o silencio administrativo positivo por incomparecencia de catro días (sen ter en conta criterios sanitarios).
Un comunicado da FADSP asegura que as mutuas son "entidades nada transparentes, incursas en numerosas irregularidades". Podería ser máis explícito? A que irregularidades e falta de transparencia refírense?
Por exemplo, fai poucos anos a Fiscalía Anticorrupción actuou contra a Mutua Universal (terceira entidade do sector en importancia) por un presunto delito e malversación de caudales públicos, por desviar fondos da Seguridade Social a fins distintos dos propios da actividade mutualista.
As mutuas son entidades sen ánimo lucrativo? algo así como Caixa Madrid, por poñer un exemplo de actualidade lucrativa (e delituosa).
A mutua Fremap cargou á Seguridade Social 43,2 millóns de euros por dietas, viaxes para a xunta directiva e as súas parellas, coches de luxo para os directivos e ata mariscadas. É dicir, 43,2 millóns de diñeiro público. Nunha recente auditoría realizada a esta mutua detectáronse tamén actividades ilegais, como pagos a colaboradores comerciais para captar novos mutualistas.
Quen foi antes, a galiña ou o ovo: o goberno aspira a mutualizar a Seguridade Social, converténdoa de fato nun réxime sanitario privatizado, ou son as mutuas un eficaz grupo de poder que presiona ao goberno para facerse con parte ou a totalidade da Seguridade Social?
Con esta lei preténdese avanzar na privatización da asistencia sanitaria dos traballadores, transformando as mutuas (que son asociacións empresariais) en concesións administrativas, que xestionarán a Incapacidade Transitoria por enfermidade de acordo ao modelo de Novas Formas de Xestión Privada (Lei 15/1997). En segundo lugar, contribúese ao cambio de modelo sanitario impulsado polo goberno de Rajoy, que pretende substituír o SNS público, universal, accesible, equitativo e redistributivo, por un modelo baseado no aseguramento (cotizacións e provisión privada de acordo ao Real Decreto 16/2012).
Coñecen vostedes intereses directos de membros do goberno ou altos cargos do PP no negocio das mutuas?
Fremap está presidida por Mariano de Diego, presidente da patronal de mutuas (AMAT), e entre as súas vocais atópanse o exdirector de Relacións Laborais da CEOE José da Cavada (quen criticou que se dean catro días de permiso aos traballadores por defunción dun familiar de primeiro grado cando sexa necesario pernoctar fose do lugar de residencia, "dado que agora as viaxes non se fan en dilixencia"); Pedro Barato, presidente do sindicato agrario ASAJA e da Federación Española de Autónomos; o conselleiro de Presidencia da Comunidade de Madrid, Salvador Vitoria, e Ildefonso Sánchez Barcoj, un dos responsables das tarxetas black de Bankia, á que cargou 484.200 euros.
Outra cuestión importante afecta á confidencialidade dos historiais clínicos.
A nova lei acaba co dereito dos traballadores á confidencialidade da súa historial clínico (garantido pola Constitución e as Leis Orgánicas 15/1999 e 41/20029), ao poñer a disposición das Mutuas Patronais todos os datos sobre a saúde dos traballadores, estean ou non relacionados coa baixa laboral por enfermidade. Con todo os profesionais da sanidade pública non terán á súa disposición o historial clínico sobre accidentes ou enfermidades laborais, e hai que ter en conta que o 20 % das causas de baixa laboral por continxencias comúns son, en realidade, continxencias ou enfermidades laborais, adquiridas no ambiente de traballo.
Publicado na Revista Rambla. | 27.10.2014
[*] Ignacio González Orozco, redactor xefe da revista Rambla.
Publicación da entrevista con Manuel Martín.
Plataforma en Defensa da Sanidade Pública Ferrol
Plataforma en Defensa da Sanidade Pública de Ferrol
www.plataformadspferrol.blogspot.com
plataformadspferrol@gmail.com
_________________