Nacionalizacións

Por Juan Torres López
20.02.2009

Sobre a posibilidade ou conveniencia de levar a cabo nacionalizacións bancarias.
Paréceme que serán imprescindibles pero que non son o suficiente.

"A nacionalización é a única resposta. Estes bancos están, efectivamente, en bancarrota?". Son palabras do Premio Nobel Joseph Stiglitz. O xornalista pregúntalle "Os economistas Nouriel Roubini e Nassim Taleb, quen predixeron o descenso da economía global, fixeron un chamado para a nacionalización dos bancos a fin de deter o desastre económico, Está vostede de acordo?" e a contestación de Stiglitz non deixa lugar a dúbidas: "O certo é que os bancos están en moi mala situación. O goberno de EE.UU. verteu centos de miles de millóns de dólares con moi poucos resultados. Os cidadáns norteamericanos convertéronse en propietarios maioritarios dun gran número de bancos importantes. Pero non teñen o control. Calquera sistema que teña unha separación da propiedade e o control é unha receita para o desastre. A única resposta é a nacionalización. Eses bancos certamente están en bancarrota".

As autoridades non o queren dicir pero o que ocorre é iso: os bancos están en bancarrota e tratan de saír ás furtadelas da situación co diñeiro dos cidadáns. Primeiro fóronse ao casino cos seus aforros e agora acoden a eles para que lle financien a festa.

Vivimos non só o maior desastre financeiro da historia senón tamén a desvergoña económica máis incrible: nunca na historia tan poucos pretenderon quedar, como agora, co diñeiro de tantos.

Os gobernos e os bancos centrais non paran de axudar aos bancos coa escusa de que o sistema bancario é imprescindible para que a economía funciones pero os bancos que as reciben non as usan para exercer como financiadores da actividade económica porque o seu buraco é moito máis que inmenso.

Seguen sendo, pois, imprescindibles estes bancos?

Por suposto que non. O é o sistema financeiro para calquera economía pero os bancos dedicados á especulación e a financiar o casino global son perfecta e deseablemente prescindibles.

O si hai que facer é salvar o financiamento da economía pero non ao sistema financeiro corrupto e á banca irresponsable que afundiu á economía mundial que o que fai é xustamente o contrario, que se paralice a actividade económica.

Pero como facelo?

Stiglitz vén dicir con razón que os bancos están xa nacionalizados de facto pero que o control segue estando en mans dos irresponsables: un dobre escándalo ao que se debe pór fin e que non pode confundirse co que debese ser a intervención adecuada dos estados.

A cuestión é complexa porque, por unha banda, a nacionalización seguramente vai ser inevitable a medida que ao buraco váiase abrindo, como é de esperar que suceda. Pero, por outro, a mera nacionalización tampouco é unha alternativa que resolva todo por si mesma mentres non se modifiquen algunhas cuestións esenciais.

A primeira delas, o modo de funcionamento do investimento financeiro que se ha instituido nos últimos anos contando, non o esquezamos, co visto e prace de gobernos, bancos centrais e organismos internacionais.

Se se quere acabar co cancro que corroe á economía mundial hai que terminar para sempre coa especulación financeira que detrae recursos da actividade económica que crea riqueza e postos de traballo. Hai que pór fin aos paraísos fiscais, controlar os movementos de capital e establecer impostos sobre as operacións que non estean vinculadas coa economía real.

A segunda, o réxime en que vén dando a actividade bancaria baseada nunha capacidade practicamente ilimitada para crear diñeiro a través de procedementos que son peligrosísimos para a estabilidade macroeconómica e para a propia solvencia do sistema financeiro, tal e como estamos vendo.

Hai que ir restrinxíndoa ata chegar a un sistema de plenas reservas. Gústelle ou non aos banqueiros, esta crise será o principio do fin da banca que coñecemos ata agora. Non hai máis remedio e o tempo dirao.

A terceira cuestión á que hai que facer fronte é ao desgoberno mundial, ou mellor devandito, ao goberno exercido soamente polos poderes financeiros. É preciso crear institucións mundiais representativas e democráticas para que os mecanismos nacionais coordínense e o financiamento flúa de modo eficiente. As actuacións que hoxe día leven a cabo a nivel nacional, salvo no caso de Estados Unidos e en menor medida a Unión Europea que poden externalizar os seus custos, están condenadas ao fracaso se non se dispón desa coordinación global.

E, por suposto, hai que cambiar a orientación das políticas económicas que trouxeron consigo unha desigualdade crecente que está na raíz dos problemas financeiros dos nosos días.

Estase ocultando obcecadamente que a causa última da crise é a acumulación extraordinaria de beneficios en mans dos grupos sociais máis ricos que se produce loxicamente á conta das rendas máis baixas.

O ex Secretario de Traballo de Clinton, Robert Reich, recordábao fai uns días nun artigo: a fracción do crecemento das rendas que se apropia o 1% máis rico pasou de ser o 45% na etapa de Clinton ao 73% na de Bush. E ao mesmo tempo sinalaba que non podía ser unha simple casualidade que esta concentración chegue a ser tan grande como a que había en 1928.

Para combater de raíz a crise é necesario incrementar a capacidade potencial de crecemento sostible, o que non debe entenderse como o aumento da produción de "males" que hoxe día predomina senón no sentido de ampliar a gama de fontes de satisfacción humana, unha idea, xa que logo, que non só non é incompatible coas teses do decrecimiento senón que as reforza aínda que se exprese doutro xeito. Para o que resulta imprescindible que se asuma un cambio radical na pauta de distribución e que se acepten principios de equidad que hoxe día rexeitan os poderosos e que son radicalmente incompatibles coas rebaixas fiscais ou a eliminación de impostos que veñen realizando.

En consecuencia, nacionalizar os bancos mantendo a mesma lóxica financeira ata agora existente non resolverá moitas cousas porque nin sequera así se garante que os bancos nacionalizados poidan actuar a medio prazo nun sentido diferente a como o fan agora. Xa o vimos claramente no caso das caixas de aforros españolas. Trátase, certamente, dunha medida de urxencia, que evitará novos desmáns a curto prazo e que polo menos garante que os cidadáns sexan donos daquilo que efectivamente se capitaliza cos seus recursos. Pero non moito máis, aínda que non sexa pouco.

O que se necesita non é só pasar a porcallada bancaria a mans do estado, nin crear o "banco malo" do que se fala (unha idea sinxelamente utópica cando se está estimando que só na Unión Europea pódense acumular 18 billóns de euros en produtos financeiros tóxicos). O que se necesita é un espazo financeiro de novo tipo, cunha banca, que pode ser ata pública ou privada pero comprometida realmente co investimento real e coa posta en marcha doutro tipo de políticas económicas e, sobre todo, cun control social moito máis democrático e efectivo que o que ata agora se realizou ata no propio sector público.

Respecto de España, é pronto para saber se a curto prazo haberá algúns bancos na mesma situación que os dos demais países con bancarrota bancaria. A situación dalgunha caixa de aforros xa obrigou a iniciar un proceso de fusión acelerado e acabamos de asistir ao primeiro "corralito" protagonizado pola banca privada do Banco de Santander.

Dada a morosidade que se vai incrementando, a débeda inmobiliaria que pesa sobre moitos deles e os efectos da crise global que aínda non se manifestaron en toda a súa extensión non se pode descartar nada.

Pero no caso das caixas de aforro estaríase a tempo de modificar derívaa na que foron nos últimos anos. Deberían pasar a ser a base dese novo espazo ou polo financeiro de novo tipo e canto máis se tarde en cambiar de rumbo máis difícil será chegar a bo porto.

http://juantorreslopez.com/

Enlace co artigo e comentarios na web do compañeiro Juan Torres López

___________________________________