Por Pascual Serrano [*]
26.02.2012
Finalmente o diario Público desapareceu na súa versión en papel, aínda que se mantén a dixital. Público chegou aos quioscos o 26 de setembro de 2007, editado por Mediapubli, e hoxe levaba perdidos uns 80 millóns de euros cunha débeda total actual que rolda os 21 millóns [1]. Jaime Roures, principal impulsor do rotativo, anunciou ao persoal que a empresa necesitaba uns nove millóns de euros para manter a edición impresa nas actuais condicións, polo que el e os seus socios estaban buscando inversores. Tiñan ao redor dun mes para reunir o capital, prazo que marca a lei para presentar un plan de viabilidade trala suspensión de pagos, pero as xestións levadas a cabo —tanto en España como en América Latina— non prosperaron.
Segundo a empresa, a suspensión de pagos se cadra era debido á “ intensificación da crise publicitaria, a profunda transformación que está sufrindo o sector da prensa escrita e as dificultades para acceder a novo financiamento”. Roures dixo, desde un hotel de Beverly Hills nos Angeles, que as razóns eran “a crise económica, a do papel fronte ao medio dixital e a da política de esquerdas en España” [2].
Por que resultou inviable Público? O seu director, Jesús Maraña, nunha despedida repleta de lanzamentos de balóns fóra, aporta razoamentos demasiado imprecisos: “A agudísima crise económica, a publicitaria, a do papel… son factores decisivos que fixeron inviable o proxecto de ‘Público’, como tamén o son os propios erros desde a dirección do diario ou desde a empresa editora” [3]. Até o último momento a dirección do xornal alardeaba de vendas e lectores; e si se trata de erros da dirección e da empresa, podería o director precisarnos algo máis.
O colaborador Antonio Avendaño recoñece na súa columna de despedida [4], con metáfora sanitaria incluída, que el non entende moitas cousas:
“... da morte de Público, que se fai efectiva hoxe 24 de febreiro do ano de desgraza de 2012, apenas sabemos nada. Por non saber, nin sequera sabemos si morreu ou o mataron (…). Non se sabe moi ben que pasou alí dentro nin quen eran os especialistas chamados a salvar a Público, pero si sabemos que fracasaron, aínda que non sabemos o por que se produciu ese fracaso: si por falta de fe, por falta de pericia ou, simplemente, porque non houbo forma humana de amorear esas poucas pero cruciais bolsas de sangue que había que dar vía transfusión con urxencia ao enfermo, aínda que tamén é verdade que o sangue que gastaba o puñetero é dun tipo moi pouco usual e moi difícil de atopar nos bancos (de plasma sanguíneo).
Morrémos sós ou nos matan? Dalgún modo, todos os que morren antes de tempo morren porque os matan. Público morreu antes de tempo. E si é así, quen o matou? É certo que tamén se pode morrer de morte natural antes de tempo, pero cando se producen tales mortes todos temos a impresión de que non foron mortes naturais en sentido estrito. Con Público pásanos algo diso: morre tan novo que nos cruza velozmente pola cabeza o mesmo pensamento que cando morre unha rapariga no esplendor da súa mocidade: por que diaños vivirán tantos anos algúns que non o merecen e tan poucos anos estoutros que nos facían a vida tan interesante”.
O meu admirado Isaac Rosa tampouco aporta moitas claves do sucedido, en parte polo seu estado de ánimo: “Outro día, si queren, discutimos sobre que hai que facer (e que non hai que facer) para ter un medio crítico, e que leccións hai que aprender de Público. Hoxe, como comprenderán, non teño humor para iso”. Aínda que si insinúa que Público estivo funcionando grazas á heroicidade dos seus traballadores: “Nin a independencia, nin a voz crítica, nin a liberdade nin a valentía xorden espontaneamente por fundar unha cabeceira, nin aparecen da nada porque así o queira a empresa ou porque figuren nunha declaración de principios. Hai que pelexalos día a día, deixándose horas, esforzo, nervios e non pouca saúde, atrevéndose a mirar onde outros non miran e a preguntar onde outros asenten; hai que dar a cara como a deron todos estes traballadores ata o último día (…)”. Pero Rosa tamén insinúa soidade por parte deles: “Xa sei que hoxe é día de lamentar o dano á pluralidade informativa, a perda dunha voz crítica, a orfandade de tantos lectores ou o oco que queda no lado esquerdo do kiosco cando máis falta fai telo cuberto, en tempos de ofensiva reaccionaria. Pero permitiranme que non gaste a miña última columna en repetir tópicos, pois ningún deles salvou o xornal, nin tampouco foron eses lugares comúns e afectados os que fixeron posible que o diario estivese na rúa catro anos e medio”. [5]
Para rematar, os traballadores no seu comunicado falan de “mala xestión da empresa”, sen afondar máis no asunto.
Segundo os últimos datos da OJD, o xornal tiña un promedio de tirada de 129.679 exemplares, e 87.983 de difusión [6]. Si un consulta o listado de diarios de información xeral auditado pola OJD, descobre que, de case un centenar, Público atopábase o sétimo en tirada e oitavo en difusión. É verdade que os rexionais pódense permitir menos tirada porque conlevan menos custo en distribución e en elaboración, pero é indiscutible que a colleita de lectores de Público non era mala. É evidente xa que logo que os datos de vendas e lectores non xustifican por si sós a inviabilidade do proxecto.
Pero creo que a esquerda debería reflexionar sobre o sucedido con Público e aprender algo da experiencia. O primeiro a destacar é que, aínda que se presentaba como unha proposta informativa de esquerdas, os seus propulsores, ou mellor devandito o seu propulsor, era un empresario adiñeirado que asumía economicamente a iniciativa, Jaume Roures. Un financiador que intentou xogar simultaneamente a dúas cartas: seducir á cidadanía máis radical presentando sen ambaxes un xornal de esquerdas e prestar un leal servizo a un sector do entón gobernante partido socialista, excesivamente dependente do grupo PRISA. Os primeiros servían como caladoiro de lectores nun panorama orfo de medios que se situasen na esquerda nacional e internacional, e os segundos para conseguir unhas boas relacións cun poder político que lle garantisen acceso a adxudicacións a súa produtora (RTVE), licenzas de emisión, acceso a diferentes servizos lucrativos (fútbol), etc... O plan parecía estratexicamente acertado pero incluía unha grave contradición: unirse aos rebeldes por unha banda e aceptar as regras de xogo por outro. É dicir, como se diría en castelán antigo, querían estar en misa e repicando.
Como resultado deste dobre xogo aparecían cousas curiosas que resultaban imperdoables para os lectores da esquerda (a de verdade, non a que gobernou en nome dos mercados). Non se comprendía que se lle concedese o artigo estrela de opinión ao embaixador israelí, que se unise ao final ao discurso de hostilidade contra os gobernos progresistas latinoamericanos, que tivese tres directores en tres anos e un terminase na nómina do goberno socialista, que incorporase analistas oportunistas do País (Ernesto Ekaizer) ou que a presenza de líderes do PSOE fose constante. Agora leo algún twitter de xornalistas de Público queixándose “as interferencias constantes de Roures no traballo da redacción”. Doutra banda, a pata de “apoio político” crebóuselle cando o PSOE perde as eleccións xerais e o sector do partido máis próximo a Público perde o congreso. O resultado é que quixeron xogar a dúas bandas e quedáronse en terra de ninguén.
Ademais, no seu deseño e forma Público xogou a ese xornalismo moderno de urxencia e brevidade, é dicir, foise a xogar a un terreo que non é o do xornalismo escrito, senón que é o de internet e perdeu, sen que a súa boa selección de DVD's e libros de agasallo puideran evitalo. As películas e os libros serven para vender ese día -aumentar a tirada e poder contratar a correspondente publicidade- pero non che garante fidelidade diaria que é o que necesita un xornal.
Para rematar, cando os directivos e accionistas de Público vían que se achegaban ao abismo pediron axuda aos lectores, apelaron ao noso compromiso cun medio de esquerdas. Era lóxico que así o fixesen, pero para pedir axuda aos “camaradas” hai que poñer as cartas sobre a mesa: compartir a contabilidade, facer públicos os soldos e honorarios de todos os que traballan, ofrecer canles de participación para a selección dos contidos, firmas e soldos; e probablemente cambiar o modelo de accionariado. En Italia, Il Manifesto tamén declarou recentemente suspensión de pagos, pero eles levan anos explicando a súa política salarial e expoñendo aos lectores a súa contabilidade.
Pero sería inxusto, desde a esquerda, limitarnos a criticar a Roures e ao resto de accionistas do seu proxecto. Antes de Público, con todos os seus erros e contradicións, estabamos peor, a súa aparición tampouco obstaculizaba ningún outro plan mediático máis radical. Basta observar como molestaba á dereita mediática montaraz, a fauna de “intereconomía” non deixaba de embestir contra eles e se xactaron dun modo miserable da súa pechadura [7]. Tamén toca facer algunha autocrítica dos lectores e audiencias de esquerda. A maioría segue esperando o “mirlo branco” millonario ou empresario: Roures con Público, Teodulfo Lagunero coa La Voz de La Calle. Un medio de esquerdas cun contido valioso e verdadeiramente alternativo só pode existir si hai unha audiencia que o apoia e o promove, en realidade é o mesmo que sucede cun sindicato ou un partido político, ninguén vai facer o traballo que só a colectividade pode facer. Non podemos poñer a esperanza mediática da esquerda en mans dun empresario que lle pilla a pechadura do seu xornal nun hotel de Beverly Hills con motivo dos Óscar.
E así chegamos ao terreo da economía. A esquerda non pode estar pedindo información gratis, reportaxes gratis e xornalismo gratis e logo queixarse con tristeza cando ve como as iniciativas terminan arruinadas. Ou pagamos nós ou pagan os poderes públicos. A dereita non ten ese dilema porque conta con grupos económicos dispostos a poñer -e perder- o diñeiro que faga falta: como accionistas, como anunciantes, como patrocinadores. Por iso Libertad Digital gaña diñeiro aínda que teña menos lectores que moitos medios dixitais alternativos de esquerda, ou La Gaceta non pecha aínda que a súa cifra de difusión sexa a metade que Público (segundo a OJD 45.835 respecto de 87.983 de Público). Xóganse a defensa ideolóxica do mantemento do seu modelo, é lóxico que estean dispostos a pagar por iso. Pola contra, a esquerda, ou logra que os gobernos colaboren como o fan con outros servizos públicos como a sanidade ou a educación, ou o pagamos entre todos para que se manteñan. Si observamos o panorama de medios de prensa verdadeiramente de esquerda que hai no mundo, ningún mantense grazas a un millonario. Detrás hai lectores que se creen o proxecto e págano: Le Monde Diplomatique, Il Manifesto, El Viejo Topo, Diagonal. Ou organizacións que asumen as perdas, no caso de Mundo Obrero co Partido Comunista. Poden ter algúns textos gratuítos en internet pero ningún se atopa integramente na rede. É curioso, El País, ABC ou La Gaceta si están enteiros en internet. Seica alguén cre que eles están máis preocupados pola “socialización da información”. Non será que eles teñen xa ao Corte Inglés, Repsol, BBVA ou Telefónica para sobrevivir e non necesitan lectores que paguen?
Detrás de proxectos alternativos escritos que funcionan como The Nation en Estados Unidos ou New Left Review no Reino Unido hai uns lectores convencidos da necesidade de mantelos e financialos. Il Manifesto periodicamente vese obrigado a sacar un exemplar por cincuenta euros para tapar os seus frecuentes buracos económicos, A Xornada de México logrou fondos poxando cadros e The Nation conta con 30.000 socios solidarios que pagan por encima do prezo da subscrición. Nós, en cambio, queremos que estea gratis en internet e compralo os domingos cando nos regalen un DVD.
Logo están os gobernos progresistas latinoamericanos, que, con razón, quéixanse da “ditadura mediática” que domina a información mundial e que tanto lles vapulea, manipula e terxiversa. Moitos deses gobernos, con gran acerto, desenvolveron os seus medios públicos, aprobado lexislacións destinadas a avanzar na democratización da comunicación concedendo licenzas aos movementos sociais, estableceron límites á concentración de medios nos seus países. Pero a información xa non ten fronteiras, deben ter a audacia e a visión para pensar fóra do seu país. Si os seus recursos naturais son xestionados polas empresas españolas, moitos dos seus servizos públicos tamén son prestados por estas empresas e ata parte dos seus medios de comunicación están en poder de multinacionais españolas, por que non se suscitan eses gobernos a necesidade de dedicar parte do seu esforzo e recursos a participar nalgunha opción mediática española que rompa o monopolio da dereita? como esperan que mellore a imaxe falsa e manipulada que existe en España deses gobernos? esperan que rompamos ese cerco mediático e logremos levar a verdade deses países aos españois uns cantos xornalistas coas nosas páxinas webs?
Como conclusión só resta dicir que non é fácil enfrontar o actual panorama monolítica de medios de dereita, até non sei sequera si é posible si tampouco sabemos cambiar os gobernantes e continuamos con gobernos que se renden ante o mercado que, do mesmo xeito que fan co resto dos sectores económicos, deixan a el o control da información e o xornalismo. Pero xeracións e xeracións de homes e mulleres loitaron na historia da humanidade por cambiar situacións que parecían máis difíciles que as actuais. E algunhas veces -non moitas- o conseguiron. Por poucas que fosen débennos de bastar para apostar por seguir loitando.
Fonte: http://www.pascualserrano.net/noticias/bfquien-cerro-el-diario-espanol-publico
[*] Pascual Serrano (Valencia, 1964) é un xornalista e ensaísta español moi crítico cos medios de comunicación como grandes grupos empresariais. Colabora con varios medios españois e latinoamericanos abordando medios de comunicación e política internacional. [Fonte: A Wikipedia].
O seu último libro é "Contra a neutralidade. Tras os pasos de John Reed, Ryzard Kapuścińsky, Edgar Snow, Rodolfo Walsh e Robert Capa". Península. Barcelona, 2011
Outro interesante libro de Pascual Serrano. "O xornalismo é noticia" Icaria, abril 2010
Notas do Artigo.-
3 Maraña, Jesús. “El papel de 'Público'”. Público, 24-2-2012 http://blogs.publico.es/buzondevoz/972/el-papel-de-%E2%80%98publico%E2%80%99/
4 Avendaño, Antonio. “Si muero, dejad el balcón abierto”. Público, 24-2-2012 http://blogs.publico.es/antonio-avendano/2012/02/24/si-muero-dejad-el-balcon-abierto/
5 Rosa, Isaac. “Se acabó”. Público, 24-2-2012
7 “Hasta nunca Público”. La Gaceta, 24-2-2012 http://www.intereconomia.com/noticias-gaceta/sociedad/nunca-publico-20120224
Por favor, o contido do seu comentario debe estar relacionado co asunto do artigo.
Prega-se o maior respecto coas persoas, polo que ataques persoais e insultos serán eliminados.
Por favor, non use os comentarios, só para facer propaganda do seu sitio ou será eliminado.
EmoticonEmoticon