En moitas das xuntanzas do Colectivo Ártabra 21, temos falado desta situación. Mesmo en Ferrol, todos os anos son catro, cinco ou máis, os casos de persoas excluídas ou anciáns que morren soas na casa. A situación de emerxencia social que vivimos, nunha zona en declive social e económico, propicia que aumenten estes casos que nos teñen que producir indignación e vergoña. Esta é unha reportaxe da xornalista Silvia Rodríguez Pontevedra que nos ten que facer pensar e accionar. Desde Ártabra 21 reproducimos esta reportaxe polo seu interese social.
Silvia R. Pontevedra [*]
06.05.2013
Os veciños non acertan a dar unha data, pero algúns calculan que levaban sen ver a Manuel case un mes. E tardaron en sospeitar que algo lle pasou a este monfortino que vivía na penuria, nunha casa da rúa do Burato con aspecto de abandono, porque desde que morreron os seus pais este solteiro de 70 anos sumiuse en si mesmo, rexeitaba a axuda e case non falaba con ninguén. O seu cadáver en putrefacción atopárono o domingo pasado os bombeiros, pero unha semana antes, durante a feira medieval que devolve a vida ao barrio xudeu, o cheiro, ao redor da súa casa, xa era nauseabundo. Un grupo de mozos que estaban de festa refuxiáronse na solitaria rúa para descansar do barullo. Recordan que o cheiro era forte, diferente ao resto dos fedores, e antes de saír de alí fixéronse unha foto ante a casa coma se presaxiasen o horror que había dentro. Os veciños chegaron a segar a herba dunha leira próxima pensando que había algún animal grande podrecéndose. Pero o que morrera en silencio era Manuel. As telarañas da aldaba en forma de man falan por si soas. Ninguén chamaba xamais á súa porta.
O mesmo día 27, na provincia de Lugo foron achados os corpos doutros dous homes maiores, falecidos nas súas casas por causas naturais. Un deles, Ramón, emigrante retornado, só e pobre, do que adoitaba preocuparse unha veciña, apareceu na súa casa de Lama de Franco, Moreda, tamén en Monforte. A alerta sobre a morte do outro, en Mondoñedo, dérona os seus propios animais. Empezaron a estar tan descoidados que os veciños sospeitaron que Dionisio non estaba ben.
O Imelga (Instituto de Medicina Legal de Galicia) non especifica nos seus balances de autopsias anuais a circunstancia da ancianidade unida á soidade, pero segundo os datos que aportan os forenses consultados, a cifra na comunidade pode superar as 200 mortes ao ano de xubilados que se apagan sen que ninguén, ás veces tampouco eles, se dea conta. O illamento e a despoblación rural (máis de 1.400 aldeas abandonadas e 850 cun só veciño) é un factor determinante, pero os casos rexístranse igualmente nas cidades. E moitas veces son estes corpos, de persoas que co paso do tempo viron enterrar até á última das súas amizades, os que máis días se tardan en descubrir.
"Isto vai a máis", comenta o xefe de patoloxía forense e subdirector do Imelga en Lugo, José Luís Cascallana. "No ano 2013, das 130 mortes naturais que atendemos (dun total de 265 autopsias realizadas, que inclúen tamén accidentes, suicidios e homicidios), 54 foron de persoas que vivían soas. É unha proporción moi alta". Outros casos, segue, "xa non nos chegan porque o médico de familia certifica a morte e non se require unha investigación". O perfil destes defuntos en soidade é o dunha "persoa de entre 60 e 90 anos", e "a maioría son o que se entende como xente normal", controlados na distancia "por fillos ou netos que viven na cidade", e que un día chegan de visita e áchanos mortos. "A galega é unha sociedade familiar, pero cada vez hai menos fillos, e ademais o ancián quere estar no seu medio", explica Cascallana. "Moitos, libremente, deciden vivir na miseria aínda que teñan a súa paga. Malviven e morren como queren, sen decatarse das súas malas condicións".
Outros factores que se repiten, en boa parte dos casos, son a mala alimentación, o barullo na medicación, o descoido persoal, a falta de hixiene e un deterioro cognitivo que moitas veces aparece asociado a síndromes como o de Diógenes ou o de Noé. O forense tópase a escena dantesca do cadáver rodeado de decenas de gatos, excrementos e un exército de parásitos.
"Eu isto vivo-o con indignación", protesta Fernando Serrulla, xefe da Unidade de Antropoloxía Forense do Imelga con sé en Verín, onde non hai en cambio "nin centro de día nin residencia pública". O sistema, advirte, está "desbordado". Os recursos dos servizos sociais que prestan os Concellos, pese ao esforzo, "non chegan", é "imposíbel atender xente tan dispersa", e o problema "non se valora suficientemente por parte da Administración", aínda que se repartan cada vez máis sensores e pulseras de teleasistencia.
Esta cantidade de anciáns que morren entre a soidade das súas paredes "é algo que aparaece nos últimos cinco anos, o número crece xunto co dos que desaparecen". En Ourense, o forense estima que poden chegar a 40 ao ano, o 20% das autopsias que se realizan. "O 90% morren por fallo cardíaco. Tamén hai hemorraxias cerebrais. Ás veces aparece algún tumor". E separadamente dos mortos naturais, abundan os que aparecen carbonizados intentando combater o frío, unha decena por provincia ao ano. E os que se suicidan cando intúen, ás veces equivocados, que lles chega a morte. "Sospeitan que teñen un cancro de próstata; ou de pel, por unha simple mancha". E afórcanse.
Cando acode a unha casa para un levantamento, Serrulla sempre busca pistas que lle axuden a comprender o desenlace, sinais do fin que sirvan para reconstruír os últimos anos de vida: "Reviso o lixo; abro a nevera. Un home tíñaa baleira, só había dúas botellas. Outro non comía máis que iogures e na autopsia entendín por que: tiña un cancro de esófago". No Carballiño, un veciño apareceu morto nunha granxa de porcos abandonada. Marchou pobre e volveu pobre logo de anos emigrado en Europa e meteuse a vivir no cortello. Faleceu de morte natural e na caída precipitouse sobre o lume que o quentaba. Non comía máis nada que a graxa do touciño e Coca-Cola. Había unhas 30 botellas. O forense lle extirpó o cálculo máis grande que xamais vira. Unha pedra duns cinco centímetros.
- - -
Algúns non saben marcar o teléfono
Segundo o Instituto Nacional de Estatística, 106.000 galegos de máis de 65 anos (o 74% mulleres) non comparten as súas vidas con ninguén e 322.500 maiores de 75 padecen "pluripatoloxías". A Sociedade Galega de Xerontoloxía dá outro par de cifras: a dos 350.000 xubilados que viven sós ou con outro maior de 70. Destes, alerta o colectivo, 56.000 subsisten en zonas illadas, moitos con pensións "de caridade" e en "infraviviendas". Ás veces, cando son parella deciden morrer xuntos. Fai catro anos, os bombeiros acharon a un matrimonio sen fillos, tendido no chan e abrazado nun piso do barrio vigués de Coia. El morrera facía 15 días. Ela deixou de comer e botouse ao seu lado para morrer.
A moitos mortos en soidade, os forenses chéganos a coñecer en vida. Os servizos sociais denuncian a situación para promover un internamento de urxencia e a eles envíaos o fiscal. "Hai casos de persoas en cadeira de rodas, cegas, obesas, con tabaquismo e dependencia do osíxeno que teñen que subir 30 escaleiras". Anciáns que "non saben marcar un teléfono. Que se pasan o día na cama " ..., "rodeados de lixo". "Non queren deixar a súa casa nin gastar diñeiro", lamenta Cascallana. "A señora dinos: 'frío, aquí?, bótome catro mantas e estou como unha raíña". Hainos con pensións miserables a quen, ao morrer, descóbrenselles miles de euros na roupa interior ou escondidos na casa. A un ourensano atopáronselle 10 millóns de pesetas coa efixie dos Reis Católicos entre as pedras e nas cacerolas. Ignoraba que xa non eran de curso legal.
Segundo Julio Jiménez, responsable do Imelga en Ourense, as incapacidades duplicáronse desde 2012, roldan xa unhas mil ao ano na súa provincia e están desbordándoos. "No partido xudicial de Verín fíxose case un internamiento involuntario cada semana en 2013, uns transos, o arrincalos das súas casas, que chegan a ser moi violentos", recoñece Serrulla. "Ás veces chegamos tarde, e xa están mortos. Outras, os internas crendo que lles fas un favor e en poucos días mórrense, quizais de pena. Algún se suicida na residencia. E quédanos o sentimento de culpa".
Santiago, 3 de maio de 2014 - 22:22 CET
Fonte: http://ccaa.elpais.com/ccaa/2014/05/03/galicia/1399140833_608397.html
Foto: Aldraba da casa dun home achado morto o domingo pasado en Monforte. / NACHO GÓMEZ.
____________
Por favor, o contido do seu comentario debe estar relacionado co asunto do artigo.
Prega-se o maior respecto coas persoas, polo que ataques persoais e insultos serán eliminados.
Por favor, non use os comentarios, só para facer propaganda do seu sitio ou será eliminado.
EmoticonEmoticon