Estados Unidos e Venezuela: Contexto histórico, ... Por James Petras

James Petras [*]
26.05.2019

Estados Unidos e Venezuela: Contexto histórico

Latinoamérica sufriu décadas de explotación e dominación por parte de Estados Unidos, pero tamén conta cunha historia de resistencia popular exitosa, incluíndo as revolucións de México, Bolivia e Cuba, e os movementos sociais e triunfos electorais posteriores en Brasil, Arxentina, Ecuador e Venezuela

Introdución

A hostilidade cara a Venezuela e as iniciativas estadounidenses para derrocar o seu goberno forman parte da longa e ignominiosa historia de intervencións de EUA en América Latina que se remonta á segunda década do século XIX.

En 1823, o presidente Monroe declarou na doutrina que leva o seu nome o dereito de EUA a manter afastados da rexión aos europeos, xunto co dereito de EUA a intervir para favorecer os seus intereses económicos, políticos e militares.

Imos resumir neste artigo as fases históricas da intervención política e militar de Estados Unidos na rexión co fin de favorecer os intereses das empresas e os bancos dese país, así como os movementos sociais e políticos latinoamericanos que se lle opuxeron ao longo do tempo.

 O primeiro período comprende desde finais do século XIX á década dos trinta, e inclúe intervencións dos marine, a implementación de ditaduras clientelares e a resistencia popular liderada por figuras revolucionarias no Salvador (Farabundo Martí), Nicaragua (Augusto Sandino), Cuba (José Martí) e México (Lázaro Cárdenas).

Despois resumiremos as intervencións posteriores á Segunda Guerra Mundial, o derrubamento de gobernos populares e a represión dos movementos sociais en Guatemala (1954), o golpe de Estado de Chile (1973) e a invasión de República Dominicana (1965), Granada (1982) e Panamá (1989).

Terminaremos examinando as iniciativas estadounidenses para derrocar o goberno venezolano (desde 1998 até a actualidade).

Política de Estados Unidos en América Latina: Democracia, ditaduras e movementos sociais

O xeneral estadounidense Smedley Butler resumía os seus 33 anos no exército afirmando que “[fun] un músculo que traballaba a favor das grandes empresas, Wall Street e os banqueiros [...] Contribuín a manter a salvo os intereses petroleiros en México en 1914. Axudei a que Cuba e Haití se convertesen en lugares decentes para que o National City Bank puidese recoller beneficios [...] Colaborei no saqueo de media ducia de repúblicas centroamericanas en beneficio de Wall Street. Axudei a purificar Nicaragua para o Banco de Brown Brothers entre 1902 e 1912. Favorecín os intereses da industria azucreira estadounidense en República Dominicana en 2016. Contribuín a que Honduras aceptase as compañías froiteiras en 1903 [...] Cando miro cara a atrás, penso que podería dar algúns bos consellos a Al Capone!”.

Nos primeiros 40 anos do século XX, Estados Unidos invadiu Cuba converténdoa nunha case colonia e repudiando o heroe da súa independencia José Martí; proporcionou asistencia militar e asesoría ao ditador do Salvador, asasinou o seu dirixente revolucionario Farabundo Martí e a 30.000 campesiños sen terra que pretendían a reforma agraria. Interveu en Nicaragua, combatendo o seu líder patriótico Augusto Sandino e instalou unha dinastía ditatorial dirixida polos Somoza, que se mantivo no poder até 1979. Tamén interveu en Cuba en 1933 para instaurar unha ditadura militar que reprimise o alzamento dos traballadores do azucre. Entre 1952 e 1958, Washington armou a Batista na súa loita contra o movemento revolucionario 26 de Julio, liderado por Fidel Castro. A finais dos trinta, EUA ameazou con invadir México cando o seu presidente, Lázaro Cárdenas, nacionalizou as compañías petroleiras estadounidenses e redistribuíu a terra entre millóns de campesiños sen acceso a ela.

Tras a derrota do fascismo (1941-1945), produciuse un crecemento significativo de gobernos socialdemócratas en América Latina, aos que EUA se opuña. En 1954, derrocou o presidente electo de Guatemala, Jacobo Arbenz, que expropiara as plantacións bananeiras da United Fruit Company. Apoiou un golpe militar en Brasil en 1964, que mantivo o poder vinte anos. En 1963, derrocou o goberno de Juan Bosch, elixido democraticamente, e invadiu República Dominicana para evitar un levantamento popular. En 1973 apoiou o golpe militar chileno que derrocou o presidente socialista Salvador Allende e sostivo o réxime militar do ditador Augusto Pinochet durante case vinte anos. Posteriormente, EUA ocupou Granada en 1983 e Panamá en 1989.

Estados Unidos sostivo os réximes dereitistas da rexión que apoiaban os oligarcas da banca e as grandes compañías estadounidenses, os mesmos que explotaban os recursos, os traballadores e os campesiños.

Mais a comezos dos noventa, poderosos movementos sociais encabezados por traballadores, campesiños, funcionarios de clase media, médicos e profesores desafiaron a alianza entre as elites gobernantes de EUA e as distintas nacións. En Brasil, o Movemento dos Sen Terra, que agrupaba a 300.000 campesiños, conseguiu a expropiación de grandes latifundios improdutivos; en Bolivia, os mineiros e campesiños indíxenas, incluíndo aos cocaleiros, fixeron caer a oligarquía. En Arxentina, as folgas xerais e os movementos masivos de desempregados conseguiron botar os gobernantes corruptos aliados do City Bank. O éxito dos movementos nacionalistas e populistas levou á convocatoria de eleccións libres que gañaron presidentes progresistas de esquerdas en toda América Latina, especialmente en Venezuela.

Venezuela: eleccións democráticas, reformas sociais e triunfo do presidente Chávez

En 1989, os programas de austeridade impostos polo presidente de Venezuela, co respaldo de EUA deron paso a manifestacións de protesta (o Caracazo) fortemente reprimidas pola policía e o exército, que causaron centos de mortos e feridos. Hugo Chávez, un oficial do exército, rebelouse e apoiou a revolta popular. Foi detido, encarcerado, posteriormente liberado e presentouse como candidato á presidencia. En 1999 resultou elixido por unha ampla marxe sobre a base dun programa de reformas sociais, nacionalismo económico, fin da corrupción e independencia política.

Washington iniciou entón unha campaña de hostilidades para que Chávez se unise á guerra global do presidente Bush en Afganistán e o resto do mundo. Pero Chávez negouse a someterse, afirmando: “Non se combate o terror co terror”. A finais de 2001, o embaixador de EUA reuniuse coa elite empresarial e un sector do exército para destituír a Chávez mediante un golpe de Estado que se produciría en abril de 2002. O golpe apenas durou 24 horas. Máis dun millón de persoas, a meirande parte residentes dos barrios de chabolas, marcharon cara ao palacio presidencial co apoio dos militares leais. Derrotaron o golpe e restituíron a Chávez. A partir de aí, Chávez gañou unha ducia de eleccións democráticas e referendos ao longo da década seguinte. O presidente Chávez triunfou, en boa medida, grazas ao seu amplo programa de reformas socioeconómicas a favor dos traballadores, desempregados e clase media.

Construíu máis de dous millóns de casas e apartamentos, que se distribuíron de forma gratuíta entre as clases populares; centos de clínicas e hospitais que ofrecían sanidade gratuíta nos barrios máis pobres; universidades, escolas de formación e centros médicos para estudantes de baixa renda con acceso libre.

[*] James PetrasJames Petras, analista político escritor, activista e sociólogo USAméricano. .

Fonte: Avantar - 21.05.2019 | Artigo tirado do sitio web Rebelión, do 18 de maio de 2019. | Baixo Licenza Creative Commons by-nc-sa/2.5/.

Artigo tirado do sitio web Rebelión, do 18 de maio de 2019.
____________