A terapia do castigo ou a SAP, ... Por Altamira Gonzalo Valgañón

Altamira Gonzalo Valgañón [*]
08.03.2020
Nin o Dereito de Familia nin o Dereito Penal reaccionan ben cando as mulleres denuncian aos seus maridos ou parella. A herdanza do deber de obediencia da muller ao marido, instalada no propio Código Civil, sobrevive máis alá do contido das novas leis, das que hai moitos anos desde que desapareceu o devandito deber.

No caso do patriarcado, todo o da familia é propiedade do xefe da familia: mulleres, nenos e bens. Esta ideoloxía patriarcal é o caldo de cultivo da coñecida como Síndrome de Alienación Parental, o SAP.

O SAP xorde para disuadir ás mulleres de solicitar divorcio e non denunciar aos seus maridos ou compañeiros por violencia de xénero. Foi unha invención dos 80 dun psiquiatra americano, Richard Gardner , un misóxino declarado, un profesional que nunca tratou a ningunha muller no seu despacho e que, á súa vez, se inspirou noutro misóxino, Freud, creador, entre outros, do complexo Edipo. Como el, Gardner tamén afirmou que "non hai abuso se o neno goza". Era un pedófilo.

Richard Gardner inventou o SAP para casos de loita entre proxenitores pola custodia dos seus fillos, nos que había unha negativa dos menores a ir co proxenitor non custodio, normalmente o pai. Afirmou que este rexeitamento era o resultado dunha programación ou adoutrinamento do pai custodio, normalmente a nai, para conseguir que o neno ou os fillos rexeitasen ao outro.

Que propón SAP para resolver a negativa dos fillos a ir co proxenitor non custodol? A terapia da ameaza. O castigo. Que consiste en aplicar unha man dura cos fillos e as súas nais; cambiar a custodia e atribuíla ao pai rexeitado, prohibir durante un tempo a relación e o contacto entre os fillos e a súa nai. Pase o que pase.

Esta síndrome, inventada polo mencionado psiquiatra, non é recoñecida polo DSM (Manual de diagnóstico e estatística de trastornos mentais) e foi rexeitada por todas as entidades científicas ao respecto. A Asociación Española de Neuropsiquiatría afirmou, entre outras cousas, o seguinte: "O SAP como o inventou Gardner non ten bases científicas e supón graves riscos para a súa aplicación no xulgado xudicial".

Nos nosos xulgados introduciuse a través dalgúns profesionais da psicoloxía, a proposta dalgunhas asociacións de pais separados e divorciados, que foron os mesmos que introduciron a custodia compartida imposta e o mito de denuncias falsas. Todos teñen a mesma orixe: os movementos americanos opostos á igualdade entre homes e mulleres. Todo chegou dos Estados Unidos.

Algúns xuíces, que sintonizaron máis coa ideoloxía patriarcal ou machista, aplicárona nos seus xulgados. Non obstante, o CGPJ recomendou reiteradamente aos xuíces que non o puxesen en práctica, dado o rexeitamento que provocou toda a comunidade científica, e cando cremos que só se aplicou de xeito residual nalgún xulgado, volveu resucitar a través os chamados coordinadores de parentalidade .

Que son? Ben, unha figura xurídica non determinada que non existe en ningunha lei nacional ou rexional, pero, con todo, algúns xuíces noméana nalgúns procesos, si, como experiencia piloto. Non me preguntes se son peritos xudiciais que pagan ás partes ou se son auxiliares do xuíz e que lles pagan a xustiza. Só teño dúas certezas: que, igual que a mediación é voluntaria, queren obrigar aos coordinadores parentais. E teño outra certeza: que aplican o SAP de A a Z.

Isto sé porque me designaron profesionalmente como coordinador nun procedemento de execución de sentenzas, por incumprimento parcial do réxime de visitas de dous nenos de 15 e 13 anos que non querían ir co seu pai, nada máis que cando quixeron. Porque se aburrían con el, dixeron. E, despois de ver a toda a familia, o citado coordinador ditaminou:

• Manipulados pola nai, o que supuxo un maltrato infantil.

• Houbo que proceder a un cambio de custodia e prohibir que os nenos vexan ou se comunicasen coa nai, durante polo menos dous meses.

• Continúe co coordinador (ao que pagaron as partes, a razón de 70 € sesión individual) durante 18 ou 24 meses.

• Realizar un psicodiagnóstico e terapia á nai, que foi a perversa.

El aplicou un libro SAP. Este psicólogo, que actuou como coordinador parental, é membro de ACOPAR, unha asociación creada ad hoc, e toda a directiva da devandita asociación, incluída a mencionada, formouse como coordinadores na Universidade Rey Juan Carlos, a Fundación Filia no 2018. E sabes quen foi profesor nese curso? O ex Serrano, condenado por prevaricación e voceiro de VOX no parlamento andaluz. Atan os extremos?

A Fundación Filia e xuíces afíns están tecendo o SAP como unha tea de araña polos nosos tribunais, poñendo en práctica experiencias piloto para crear a necesidade, sobre o novo feito de que os tribunais non dispoñan de instrumentos para resolver problemas derivados das infraccións de visitas. Claro que as teñen! Se tes que proporcionarlles máis persoal ou máis medios, faino. Pero non intente crear unha nova figura legal, importada precisamente do mesmo país de onde viña o SAP e a custodia conxunta imposta porque o que serve en Colorado aínda non funciona en España.

E, sobre todo, porque comprobamos profesionalmente que só teñen o propósito de facer cumprir o SAP pola forza, o que require antes de nada cales son os motivos dun ou dun menor para negarse a cumprir as visitas co proxenitor non custodio e resolver, que é obriga do xuíz, atendendo só e exclusivamente ao interese do menor.

Outra das cuestións que non aclara a quen defende a creación desta figura é se tamén a formular para casos de violencia de xénero denunciada. Os fiscais de violencia de xénero xa acordaron, na reunión que mantiveron en novembro de 2018, que se oporían ás peticións para cumprimentar estes coordinadores, xa que os que o promoven non din que diferenza hai coa mediación e está prohibido cando hai violencia de xénero na parella.

Un problema importante é que moitos xuíces consideran a un maltratador un bo pai. E están de acordo con visitas que os maltratadores esixen cumprir si ou si, aínda que só sexa para seguir prexudicando. E moitos nenos néganse. Por medo Por este motivo, a Lei 1/2004, do 28 de decembro, de medidas de protección integral contra a violencia de xénero, xa prevé a posibilidade de que o xuíz suspenda as visitas. Pero rara vez recorda, só o 2,9% en 2018. Ben, para forzalos, queren crear coordinadores parentais .

E, por outra banda, hai moita violencia de xénero que non se denuncia. Unha mostra é que este ano 2020, ningunha das 10 primeiras mulleres asasinadas non informou do seu maltratador. Estes nenos, que viviron en moitos casos duras situacións de violencia na súa casa, cando é hora de romper, non queren ir co seu pai. Que pais requiren no xulgado para obrigar aos fillos a ir con eles? Ben, na miña experiencia profesional, a máis violenta.

Isto é o que o xulgado debe descubrir ante unha negativa e comprobar se é motivado ou caprichoso, decidir se obriga ou, pola contra, debe suspender as visitas. Porque ten suficientes medios e instrumentos para iso.

Espero sinceramente que os xuíces ao servizo dos xulgados de familia e os da violencia de xénero destapen do que se lles está ofrecendo detrás desta cifra. Os que traballamos nesta área sabemos que as relacións saudábeis na familia non se conseguen coa obriga, senón con amor e xenerosidade, cando iso sexa posíbel. E é que, nos desacordos entre pais e fillos e fillas, a responsabilidade é sempre nos adultos, non nos menores de idade. Por iso, castigar aos máis indefensos é fácil, pero ten un prognóstico moi deficiente.

Publicado en Público dentro do especial Cerco á Xustiza Patriarcal - 5 de marzo de 2020. | Ir á Web.

[*] Altamira Gonzalo Valgañón, vicepresidenta da Asociación de Dereitos das Mulleres Themis; Licenciada en Dereito (Zaragoza), especializada en Dereito de Familia e en Dereito Comunitario pola Escola de Práctica Xurídica (UCM); Secretaria de Igualdade do PSOE Aragón; Avogada en exercicio, foi asesora xurídica da directora do Instituto da Muller e presidenta provincial da Cruz Vermella de Zaragoza. Desde 1993, é vocal do Instituto Aragonés da Muller. Foi vocal do Observatorio Estatal contra a Violencia de Xénero dependente do Ministerio de Igualdade e do Consello Reitor do Instituto da Muller, pertencendo tamén, neste período, ao Consello de Dirección do Instituto da Muller de Castilla la Mancha. Así mesmo, forma parte do Observatorio Aragonés contra a violencia de xénero en condición de persoa experta e do consello de redacción da revista Aequalitas revista xurídica de igualdade de oportunidades entre mulleres e homes. Tamén ditou numerosas conferencias e impartidos cursos en distintos ámbitos públicos e privados.
___________________