A nova Lei Estatal de Residuos e Solos Contaminados acaba de iniciar a súa tramitación no Congreso de Deputados - Unha reflexión desde a óptica dos residuos - Vídeo: Debate sobre o proxecto de Lei

O Estado Español paraugas ou teito de cristal? Unha reflexión desde a óptica dos residuos

A nova Lei Estatal de Residuos e Solos Contaminados acaba de iniciar a súa tramitación no Congreso de Deputados. É, sen dúbida, a lei máis importante desta lexislatura, posto que dela desprenderase a capacidade do Estado español para afrontar os retos contra o cambio climático, con políticas de prevención de residuos como estratexia prioritaria para avanzar cara a unha transición ecolóxica real e xusta.

Baixo este prisma, o pasado 21 de xuño, Amigos da Terra/Amics da Terra e Rezero, co apoio da Alianza Residuo Cero, organizamos a xornada en streaming "A nova Lei estatal de Residuos a debate: a meta é o Residuo Cero", na que participaron representantes da maioría dos grupos políticos do Congreso, así como responsábeis das diferentes comunidades autónomas. As conclusións deste debate ben merecen unha reflexión.

Para entrar en contexto. A Unión Europea establece uns obxectivos claros de reciclaxe e prevención de residuos que o Estado, no seu conxunto, é incapaz de cumprir. Fai só uns días a Unión Europea emitía o enésimo aviso por incumprimento destes obxectivos, especialmente en relación á prevención de envases, e xa son case 8 millóns de euros a multa acumulada só no último ano. O Estado español é un dos maiores contaminantes do continente e seguimos ancorados na inacción, dado que o texto da Lei que acaba de entrar no Congreso non parece ser suscitado para impulsar ningún cambio de rumbo nese sentido.

O Estado como tal non avanza, aínda que sé algunhas das súas comunidades e municipios. É o caso de Baleares, cunha Lei de Residuos do 2019 pioneira e ambiciosa ate no contexto europeo que establece medidas concretas de redución, obxectivos de reutilización e dá forma ao principio de "quen contamina paga" . Ou Pontevedra que co seu sistema de recollida orgánica conseguiu a recuperación efectiva do fluxo de residuos máis importante ao que o Estado debe facer fronte cunha alta calidade. Ou Barcelona, que ha complementado o sistema de recollida porta a porta en diversos barrios, duplicando os resultados de recollida selectiva nunha gran cidade.

A vitalidade e determinación desta comunidade e concellos podería ser de xeito evidente a forza tractora que impulsase o camiño do Estado cara aos obxectivos de residuo cero fixados. Con todo, o texto da nova lei que se presenta estes días no Congreso destaca de forma alarmante pola súa falta de ambición e concreción. Segundo Juantxo López de Uralde, Presidente da Comisión de Transición Ecolóxica e Reto Demográfico, malia ser a lei máis importante da lexislatura, o texto que se discute quedouse nos pasados 90, cando a día de hoxe os retos son moito maiores e moito máis urxentes. Ao que Inés Sabanés (Máis País) engade "Non imos cambiar as cousas facendo sempre o mesmo".

E é que, desde a óptica dos residuos, a xornada permitiunos ver por que seguimos facendo o mesmo: O "Estado paraugas" vs. o "Estado teito de cristal".

No "Estado paraugas" identificamos aos partidos maioritarios, cuxos representantes, Daniel Vicente (PSOE) e César Sánchez (PP), afirman que a nova Lei de Residuos é unha lei necesaria, pero o perigo de balcanización rompe calquera outro argumento. O Estado debe avanzar unido e en harmonía e este é precisamente o espírito da nova lei, unha lei paraugas chea de verbos harmoniosos como "impulsar", "fomentar", "promover", tan harmoniosos como pouco resolutivos e continuadoras dunha ineficaz política de residuos que leva ao Estado ao incumprimento crónico.

No contexto de avanzar unidos, o Estado baixa o listón e as forzas tractoras non son benvidas. Un feito que se repite. Por poñer un exemplo, cando en 2019 territorios como Navarra e Baleares avanzáronse ao resto do Estado con Leis efectivas, este respondeu con procesos xurídicos no Constitucional e tamén se respondeu deste xeito ás formulacións "avanzadas" do Programa de xestión de residuos de Catalunya. O problema é que a política de residuos que se suscita desde o Ministerio de Transición Ecolóxica e Reto Demográfico e outros partidos conservadores españois é que se basea nunha visión anacrónica da sociedade da reciclaxe (e aínda así se é incapaz de cumprir estes obxectivos) no canto de adoptar unha visión de futuro baseada na sociedade do residuo cero.

Non é de estrañar que o que para algúns é o "Estado paraugas" para outros sexa o "Estado teito de cristal". Para Sebastià Sansó e Vicenç Vidal (Més per Mallorca, Baleares), Xavier Eritja (ERC), Carlos Pérez (Pontevedra), Eloi Badia (Barcelona), a futura lei estatal deberíalles acompañar na ambición e non na limitación. A nova lei non debería pretender harmonizar á baixa dando continuidade ao status quo da mala xestión dos residuos, senón que debería ser un aliciente para os territorios máis atrasados e un impulso para que os que estando xa máis avanzados, poidan seguir contribuíndo ao cambio de paradigma. Si non é así, Europa continuará penalizando ao conxunto de territorios do Estado e a cidadanía non só acabará pagando estas multas, senón que continuará vendo incumprido o seu dereito a consumir sen xerar residuos e sen que se prexudique a súa saúde.

Sabemos que o camiño cara ao residuo cero é como unha carreira de obstáculos onde cada participante avanza ao seu ritmo. Parece de sentido común que, nun momento crucial coa nova Lei de Residuos en trámite parlamentario, o Estado español mire cara a adiante e non cara atrás, que sexa ambiciosa por chegar á meta e deixe de ser un obstáculo que siga hipotecando aos seus territorios nunha deficiente xestión dos recursos.

Fonte: Rezero. | info@rezero.cat

Infografía: Xestión dos Residuos Solidos Urbanos na Galiza.

Participación pública:
Información Pública do Anteproxecto de Lei de Residuos e Solos Contaminados | Ir á Web.
_______