Por Sergio Ferrari [*]
03.03.2013
Neste proceso en marcha de apenas doce anos de vida, hai xa tantos logros alcanzados como desafíos pendentes. Así o expresa Francisco (Chico) Whitaker Ferreira, (1931), activo cofundador-activista-pensador do Foro Social Mundial (FSM) desde a súa primeira edición en 2001 en Porto Alegre e membro desde entón do Consello Internacional, a instancia facilitadora. Aos seus case 83 anos, o Premio Nobel alternativo da paz 2006 actúa, reflexiona, conceptualiza e mira cara ao futuro deste espazo altermundialista. Próxima parada no camiño: a edición 2013 de Túnez (26-30 de marzo), tema desta entrevista a escasas semanas da súa realización.
P: O próximo foro realizarase por primeira vez no Magreb, rexión de intensos cambios políticos e sociais nos últimos anos. Como se decidiu o lugar?
Chico Whitaker: Foi o resultado de diversas proposicións anunciadas por organizacións e movementos sociais. O Consello Internacional, que non é nin un órgano de Goberno nin un Consello de Administración senón unha instancia facilitadora, foi construíndo a decisión do lugar de xeito consensual. Resulta obvio que un Foro en Túnez neste momento pareceu moi propicio en razón do significado positivo da primavera árabe para todas as loitas mundiais. Non podemos esquecer que foi ese movemento social o que inspirou a miles e miles de mozos que ocuparon -e nalgúns casos ségueno facendo- centenares de prazas en todo o mundo esixindo cambios. Nin tampouco se pode esquecer o rol protagónico da mobilización das sociedades civís tunisiana e exipcia para derrotar as ditaduras neses países.
O FSM nunha rexión explosiva
Pregunta: O asasinato do dirixente opositor Chukri Belaïd o 6 de febreiro pasado relanzou unha intensa mobilización social en Túnez. A súa lectura desta situación de face ao FSM 2013?
Chico Whitaker: Os sucesos da primeira parte de febreiro conmovéronnos enormemente. O crime brutal espertou unha reacción cidadá moi intensa. O gran desafío de Túnez hoxe é non saír de ningún modo da democracia. Os integrantes do Comité de Organización do FSM hanse inmediatamente mobilizado para condenar ese crime. Un comunicado asinado por máis dun centenar dos membros do Consello Internacional do FSM sinala que este feito non poderá frear o proceso iniciado polos demócratas tunisianos con quen somos solidarios. Estamos convencidos que as forzas democráticas saberán manter a convicción profunda de elixir a resolución pacífica dos conflitos como vía para avanzar no proceso democrático. Estamos máis que nunca convencidos, tamén, da necesidade da mobilización internacional para asegurar o logro do FSM 2013 e que sexa un momento forte de apoio ao proceso democrático en Túnez.
P: En que medida as forzas activas do Magreb en xeral e de Túnez en particular -refírome a movementos sociais, sindicatos etc- están involucrados realmente na preparación, na concepción deste FSM?
Chico Whitaker: Durante a ditadura de Ben Alí a sociedade civil tunisiana contou cun núcleo de organizacións activas. Destas, pódese dicir que todas están directamente involucradas na preparación do FSM e constitúen o seu comité organizador. Entre elas a gran central sindical, os movementos por dereitos humanos, os das mulleres etc. É importante recordar que o acto de lanzamento do proceso do FSM foi promovido polo Sindicato dos Traballadores Tunisianos na cidade mineira en que a revolución empezou , de feito, en 2008. Logo da caída da ditadura xurdiron novas organizacións que se han involucrando no proceso. E moitas delas participan das diferentes comisións que se crearon para realizar o Foro. De igual forma a sociedade civil organizada dos outros países do Magreb está igualmente presente.
P: As mulleres, que xogaron un rol fundamental na primavera árabe, pero que son un sector *perdedor* na post-primavera, poderían recuperar un certo hexemonismo no marco do FSM?
Chico Whitaker: As organizacións que loitaban polos dereitos das mulleres xa eran fortes durante a ditadura e foron fundamentais na súa caída. Non creo que se tornen agora hexemónicas, pero serán igualmente importantes. Ata no Foro haberá un espazo "mulleres" que estou convencido ocupará un lugar crave e será vibrante.
P: O FSM 2013 é entendido como unha oportunidade de achegar aínda máis as experiencias locais cos participantes chegados dos recunchos máis diversos?
Chico Whitaker: Sen dúbida. Irá xente de todo o mundo. Unha ocasión para falar directamente cos actores da revolución ? tal como eles chaman ao seu movemento; para comprender mellor que pasou na rexión; de coñecer mellor como os actores sociais participaron e seguen facéndoo; para constatar a coraxe, a tenacidade e a esperanza dos que promoveron a primavera árabe e séguena impulsando, aínda ao costo do seu propio sacrificio.
P: Un Foro novamente universal? si analízanse os once eixes temáticos propostos- pero cunha acento local, nacional, rexional?
Chico Whitaker: En efecto. Si vense as máis de 2?700 organizacións rexistradas para participar e o número de actividades auto-xestionadas propostas que se achegan ás 1.500, non hai dúbida que Túnez ofrecerá un marco de debate mundial con problemáticas e temáticas das máis diversas que se pode imaxinar. Pero, si comprendemos a impronta do proceso histórico de cambio que vive a rexión do Magreb, entenderemos que un dos principais desafíos desta edición será o de reforzar lóitaa tunisiana e rexional a favor dun país e dunha rexión máis igualitaria. E que esta sinerxía entre o global e o rexional sirva como un paso máis no camiño de todos os que aspiran a "outro mundo posible". Especialmente na procura de formas de abordar con novas proposicións e articulacións os enormes desafíos que confronta hoxe a Humanidade.
P: Prevese unha participación numerosa?
Chico Whitaker: Fálase modestamente de 50.000 participantes. Pero isto nunca é posible prever con exactitude. A metodoloxía participativa segue sendo a mesma que noutros foros: os participantes foron invitados a inscribir actividades auto-organizadas, sobre os temas que eles mesmos deciden traballar. Incluso as Asembleas de Converxencia ao final son auto-organizadas e poden ser moitas. O resto depende da capacidade da xente de intercambiar e articularse.
Avances positivos, retos pendentes
P: Mirando os escasos doce anos de existencia deste proceso denominado Foro Social Mundial e tendo en conta algunhas críticas escéptico-altermundialistas existentes, cal é o seu balance en canto a obxectivos e resultados do FSM?
Chico Whitaker: En 2001, e a xeito de síntese, barallabamos catro obxectivos para o FSM. Facer escoitar no mundo un grito de esperanza. En segundo lugar, reflexionar-promover unha nova forma de facer a política e de entender a cultura política. Ademais, recoñecer, evaluar, integrar un novo actor político emerxente, a "sociedade civil" autónoma de partidos e goberno. E en cuarto lugar entender que neste momento histórico da humanidade non é suficiente resistir e protestar, senón avanzar na construción de alternativas concretas ao sistema. Para facer o balance deberiamos avaliar onde estamos hoxe en canto a eses retos?
P: Podería rapidamente avaliar cada un dos catro?
Chico Whitaker: Como alternativa ao Foro Económico de Davos, que difundía o pensamento hegemónico, xurdiu o ?Outro Mundo é Posible?, como contestación e resposta. En certo xeito logrouse ese obxectivo, e aseguramos que se alce unha voz de esperanza. Os Foros sociais nos seus diferentes niveis -mundiais, nacionais, rexionais, temáticos- promoveron a posibilidade da alternativa, confrontaron a visión hexemónica. Hai que recoñecer, con todo que a mensaxe de esperanza non chegou aínda a cada país e a todas as rexións.
A idea dunha nova cultura política, anticipada xa nos noventa polos zapatistas de México, baseada na diversidade, a horizontalidade e a unidade de todos os actores sociais, tamén forxou pasos importantes nesta última década. Reforzouse neste tempo a comprensión que esa nova cultura é imprescindible para cambiar o mundo. Pero tampouco neste caso, todo é fácil e lineal. Esta visión alternativa ao verticalismo e o piramidal debe seguir avanzando nun camiño que será longo.
O rol emerxente da sociedade civil se ha ir tamén consolidando. Moitas das mobilizacións paralelas ás grandes conferencias da ONU e doutros organismos internacionais dan proba diso. As experiencias dos movementos -ocupas- en Estados Unidos e dos indignados en diversas rexións do mundo, expresan esa forza da autonomía cara a gobernos e partidos na construción dun poder político diferente.
Para terminar, nesta mirada retrospectiva, o tema das alternativas. Avanzouse na identificación das expresións do sistema capitalista. Algunhas alternativas foron propostas nos espazos creados no proceso do foro. Novas cuestións e temáticas incorporáronse con maior énfases ao debate, en particular as relativas ao medio ambiente, que xa é unha preocupación case xeneralizada no mundo.
Pero, hai que recoñecer, que a aplicación desas alternativas é moito máis difícil que a súa identificación. Por que? Porque para facer posible os cambios estruturais, é necesario a acción de Gobernos e Estados, ata no relativo ao cambio das leis. E a relación de forzas a nivel global segue sendo, aínda, desfavorable para a sociedade civil, aínda moi fragmentada. Sumando a isto, o papel da maquinaria dos medios de información e comunicación dominantes, monopólicos, frean ou retardan o proceso de tomas de conciencia xeneralizada. En síntese, nestes doce anos houbo avances significativos, pero mantéñense abertos retos non menos importantes para construír esoutro mundo posible.
A confianza na mocidade
P: Malia idas e voltas, de avances e retrocesos, aos seus 83 anos, mantén a confianza, case utópica, desoutro mundo posible?
Chico Whitaker: Sen dúbida non é fácil, particularmente no que se refire a esa nova forma de concibir e facer a política, é dicir os cambios culturais na actividade política. Pero nese sentido debo recoñecer que estou aprendendo moito cos movementos de indignados e *ocupas? e intento que as súas experiencias axuden ao proceso do Foro. Aínda máis: eses mozos aumentan a miña confianza na posibilidade de cambiar o mundo. E co andar do tempo e o transcorrer da vida uno vai descubrindo realidades que nunca imaxinaba. Que obrigan a lanzarse a compromisos completamente novos. Un exemplo é o que ocorreu comigo e a miña compañeira despois do desastre atómico de Fukushima. Ao intentar comprender máis e mellor o que a aventura nuclear implica, non terminamos de sorprendernos dos riscos que esta significa. Realidades que descoñeciamos, moi influenciados pola desinformación reinante que nos transformaba en cegos. Todo isto para dicir que mentres teñamos as forzas non deixaremos de lanzarnos a novos retos de compromiso, para axudar a espertarnos e espertar a outros ... Con este espírito imos participar a Túnez nunha actividade auto-organizada sobre ese tema tan esencial.
[*] Sergio Ferrari en colaboración con E-CHANGER, ONG suiza de cooperación solidaria, sostida pola FEDEVACO e a Federación Ginebrina de Cooperación
Fonte: http://www.fsm2013.org/es
_____________