Por Myriam Mancisidor [*]
03.03.2013
Manuel Gómez-Beneyto [**] psiquiatra, é mestre e unha
das voces máis respectadas en saúde mental en Europa. Profesor de
Psiquiatría da Universidade de Valencia e Coordenador Científico da
Estratexia Nacional de Saúde Mental, Gómez-Beneyto segue tres liñas
principais de investigación: epidemioloxía psiquiátrica,
avaliación dos servizos de saúde mental e psicoterapia. De
caracter afable e tímido sorriso, o psiquiatra participou esta
semana nunha conferencia organizada pola Confederación Española de
Agrupaciones y Personas con Enfermedad Mental (FEAFES) en Soto del
Barco (Asturias), titulado "Saúde mental:. Hoxe e futuro",
A porta pechada, 16 especialistas en saúde mental en España,
analizaron a evolución e retrocesos deste servizo que rexistra cada
vez maior demanda.
- Cal foi a evolución da enfermidade
mental en España?
- Nós non temos datos, é a verdade. Ou
sexa, a resposta á súa pregunta é que a situación económica
aumentou a taxa de depresión ou as taxas de suicidio, pero non temos
números para probar iso, porque non hai sistemas de información
axeitados que podan revelar esa evolución de forma fiable. Pero,
sabemos que determinados factores económicas poden influír na saúde
mental da poboación, porque iso xa está comprobado noutros países
e pode ser aplicado a España.
- A que cambios económicos se
refire?
- De todos os efectos que pode crear unha crise
económica na poboación, débese subliñar, en relación á saúde
mental, a pobreza: afecta non só a unha maior incidencia de
depresión e estados de ansiedade, senon que tamén empeora a
evolución da enfermidade a longo prazo. En segundo lugar hai que
destacar o endebedamento, tamén causante de depresión e estados de
ansiedade. Tamén inflúe en terceiro lugar, o aumento da percepción
das desigualdades económicas, que tamén causa a enfermidade mental.
Así, aínda que non temos datos, sabemos que todos estes factores
determinan un aumento na depresión.
- E sobre o suicidio?
-
As taxas de suicidio en España, segundo os datos manexados polo
Instituto Nacional de Estatística (INE), non cambiaron, pero iso non
significa que non haxa un cambio. O que pasa é que eses cambios non
os capta o INE, porque non afectan ao monto total de suicidios, pero
si a un moi específico sector, ás persoas desafiuzadas, por
exemplo. Houbo cinco, seis ou sete suicidios en relación aos
desafiuzamentos é un indicador moi claro de que esta lexislación
aumenta o número de suicidios, é unha relación causal.
- As
persoas que deciden pór fin á súa vida, porque non poder facer
frente a unha hipoteca, estaban anteriormente perturbadas?
-
Non, non, non. Suicidanse ante o desaloxo, non hai dúbida. Que esas
persoas estaban previamente perturbadas? Non está demostrado. Os
estudos feitos sobre a enfermidade mental como causa de suicidio
mostra xeralmente que unha porcentaxe significativa de persoas xa
tiveron un trastorno mental, pero nen moito menos son asi todos os
casos. Non é certo, entón, que o argumento de que, se unha persoa
comete suicidio é enfermo mental. Hai persoas que no seu perfecto
xuízo aínda toma decisións racionais de matarse en circunstancias
insostibles e gran sufrimento, e iso se aplica aos
desafiuzamentos.
- Ante iso, que debería fazer a
administración de saúde?
- A administración
sanitaria debería, por unha banda, aumentar os recursos para que
poidan atender á demanda crecente das enfermidades da poboación.
Non só para a xustiza social e humanitaria, senon por razóns
económicas, xa que os desenvolvedores depresivos van inchar o número
de persoas economicamente dependentes da Administración e, polo
tanto, xerar prexuízos económicos considerables. Polo tanto, desde
o punto de vista economicista, sería xustificado dedicar máis
recursos a esta poboación vulnerable. Ademais, deben tamén darse
cambios que favorezan a saúde xeral da poboación, que resolvan
problemas que afectan á saude ppública: un exemplo sería cambiar a
lexislación para evitar desafiuzamentos, e que este cambio
lexislativo, que non afecta directamente o sistema de saúde,
beneficie a saúde pública.
- Pola contra, asistimos a unha
sucesión de recortes ...
- Estamos a introducir medidas
lexislativas de cambio no sistema do coidado e da saúde, totalmente
contrarias á solución dos problemas, que, deste xeito van a
aumentar. O decreto de abril do ano pasado a través da introdución
de cambios para a sustentabilidade do sistema, que conduce a unha
diminución dos recursos humanos e materiais destinados ás persoas,
produce un corte na dispoñibilidade e cobertura do sistema de saúde.
O sector que é máis vulnerable é o enfermo mental. Estas leis
están sendo aplicadas ao contrario do que deberia ser feito. Pero
non hai só un problema económico, é de ideoloxía.
-
Explique, por favor.
- Hai un problema de como concibir a
sociedade en xeral e a saúde, en particular a saúde mental. Esta
perspectiva neoliberal que está estendendose no noso país tende a
ser contraria ao desenvolvemento da comunidade de saúde mental, que
é o que se estaba a facer, e que é o que a Lei Xeral de Saúde
pretende, e outros organismos como a OMS (Organización Mundial da
Saúde) apoian. Está quedando todo reducido a un sistema
centralizado, con un interés maior en coidados agudos, deixando en
segundo plano ás persoas con enfermedades crónicas e, en
particular, enfermedades mentais, persoas que deriva aos servizos
sociais, negandolles polo tanto o dereito á saúde . Hai tamén
cambios ideolóxicos.
- Como o que?
- A proposta de
reforma do Código Penal tamén vai afectar a un sector de trastornos
mentais graves polo feito de consideralo perigoso en si e non polas
súas circunstancias. Así, podemos dicir que non hai só unha crise
económica, senón de cambio de valores. Estamos pasando dun sistema
que ten como obxectivo protexer ao cidadán e á cidadá, e dar
seguridade a través do benestar social, a outro onde o que predomina
é a centralización, eficiencia, disciplina e orde que exclúe
moitas persoas.
- Defende o "Modelo de Avilés" para
o tratamento de enfermidades mentais graves no seu entorno?
-
O "Modelo Avilés" e outros comprobados, como por exemplo,
o coidado de familiares a través de técnicas de psicoeducación
para adestramento-los na xestión das crises e previlas, teñen
demostrado a súa eficiencia económica, polo tanto hai que apoialos.
[**] Manuel Gómez Beneyto, é Licenciado en Mediciña (Universidade de Santiago de Compostela), Diploma en Mediciña Psicolóxica (Royal College of Psychiatrists de Londres) e Doutor en Mediciña, (Universidad de Valencia). Membro da Federación Española de Asociaciones de Psicoterapia (FEAP).
Catedrático de Psiquiatría, Coordinador da Unidade Docente de Psiquiatría do Departamento de Mediciña e Profesor de Psiquiatría Social do Departamento de Mediciña todo elo na Universidade de Valencia. Actualmente é profesor Honorario de dita Universidade.
As súas principais líñas de investigación relacionanse coa epidemioloxía psiquiátrica, a avaliación de servizos de saúde mental, e aa psicoterapia. É membro de CIBERSAM._____________________
