A Unión Europea compórtase como o príncipe Próspero, ese de o conto de Edgar Allan Poe: A máscara da Morte Vermella. Os países máis ricos creen que encerrándose nun xesto insolidario e egoísta, sobrevivirán. Deixando morrer aos outros. Pablo Azócar mostra que non. Que deste drama sanitario saímos "Ou todos ou ninguén". E leva razón...
Por Pablo Azócar [*]
01.04.2020
Desfiles de ataúdes en Bérgamo, doentes terminais tirados en corredores de hospitais, fogares de anciáns españois abandonados á súa sorte. O impacto da pandemia foi tan grande que abriu debates e controversias en todas as frontes. Naturalmente, o máis urxente é o de como afrontar a rapidamente a propagación do virus.
O presidente de Estados Unidos, Donald Trump, optou por un certo negacionismo ou relativización. Defendeuse con sarcasmos, tardou en actuar. Afirmou que o colapso da economía polas medidas contra o coronavirus pode custar máis vidas que a pandemia en si. Prometeu que para Semana Santa o seu país estaría de volta en plena actividade. "Si dependese dos médicos, dirían que detivésemos o mundo enteiro", declarou uns días antes de que Estados Unidos se convertese no país con máis contaxiados do mundo.
Secundouno o vicegobernador de Texas, Dan Patrick: "Os que temos 70 ou máis anos coidarémonos a nós mesmos, pero non sacrifiquemos ao país". As reaccións non se fixeron esperar. A través das redes sociais activouse unha campaña: "Non vou morrer por Wall Street". O gobernador de Nova York (o lugar con maior número de mortos e contaxiados en Estados Unidos), Andrew Cuomo, fustigou: "Ninguén debería estar falando de darwinismo social para defender o mercado de valores".
Trump non foi o único nesta parada. O premier inglés Boris Johnson tardou semanas en actuar, e chegou a suxerir que non é malo que os mozos contáxiense para que desenvolvan anticorpos, aínda que máis tarde, á luz das terroríficas cifras, debeu recuar ("os débiles morren e os fortes sobreviven, bravo, unha selección de raza como o nazismo", ironizou o filósofo italiano Nuccio Ordine). Ironías da vida: máis tarde informouse que Johnson contraeu o covid-19. A Unión Europea tamén demorou o seu en reaccionar, e fíxoo moi no seu estilo, tartamudeando, aos tombos entre os seus diferentes enclaves, e só cando en distintos lugares os cadáveres empezaron a amontoar-se uns arriba doutros.
Asombraron, neste contexto, as posturas ultranacionalistas de países como Holanda e as reticencias de Alemania, Finlandia e Austria en poñer o diñeiro urxente para afrontar a epidemia. Os países máis afectados polo covid-19, Italia e España, apelaron o xoves pasado á solidariedade de todos para tomar medidas conxuntas fronte á pandemia. O ministro neerlandés de finanzas, Wopke Hoekstra, respondeu cunha frialdade brutal: dixo que había que investigar por que estes países non tiñan marxe orzamentario para isto, considerando que "a zona euro leva sete anos de crecemento ininterrumpido". O primeiro ministro de Portugal cualificou esta reacción cunha soa palabra: "Repugnante".
Os xefes de goberno de Italia, Giuseppe Conte e de Portugal, Antonio Costa, advertiron que estas posturas, especialmente de Holanda, poderían acabar co proxecto europeo.
A primeira mostra do afianzamento dos partidos xenófobos de extrema dereita, rexistrouse o luns en Budapest, cando o primeiro ministro ultra nacionalista Viktor Orbán, usando a escusa do Coronavirus e apoiado por 75% dos húngaros segundo sondaxes, asumiu poderes ilimitados e sen caducidade que foron cualificados de "ditatoriais" polos máis destacados analistas da prensa mundial de referencia.
Ao tempo, rexístranse notábeis crecementos nas intencións de voto da ultraderecha euro-escéptica, acusando á UE de "non servir para nada", preconizando seguir o exemplo do Brexit do Reino Unido.
Gobernos de signo tan distinto como o mexicano e o chileno adoptaron tamén posturas laxas -recentemente emprenderon políticas de relativo illamento cando as curvas da enfermidade se dispararon-, e alcanzaron cotas sorprendentes de frivolidade, como cando o presidente López Obrador foise a comer a un restaurante e invitou aos seus compatriotas a "non deixar de saír", ou cando o ministro chileno de saúde afirmou que "o virus pode mutar e converterse en boa persoa". Jair Bolsonaro, presidente de Brasil, moi no seu estilo, chamou á xente a seguir asistindo ás igrexas, cualificou o coronavirus como "unha gripeciña" e declarou sen máis: "O brasileiro non se contaxia". Os gobernadores, ate os seus aliados políticos, saíron a enfrontalo.
En cambio, países pequenos como Irlanda e El Salvador adoptaron medidas como declarar públicas todas as clínicas privadas e suspenderon transitoriamente os pagos das contas de luz, auga, teléfono, internet e varias outras.
Entre os científicos o debate non foi menos intenso. Reputados epidemiólogos como Wolfgang Wodarg e Pablo Goldsmith, e o descubridor da vacina contra a malaria Manuel Elkin, falaron de "histeria mediática" e suscitaron que as medidas de severas corentenas que está tomando a maioría dos países son desproporcionadas e contraproducentes. Argumentaron que en 2018 houbo 800.000 enfermos e 15.000 mortos só por mor da simple gripe, un promedio -argumentaron- superior ao que ate entón tiña o coronavirus (aínda que tres días despois o coronavirus duplicara esas cifras e non paraba de crecer). O parlamentario británico Paul Flynn foi aínda máis lonxe: "A declaración de pandemia foi irracional e fixo gañar miles de millóns á industria farmacéutica".
Unha postura moi distinta expresou a enorme maioría dos científicos, epidemiólogos e expertos en salubridade pública. A Organización Mundial da Saúde, decenas de organizacións e colexiaturas científicas e médicas en todo o mundo, e os propios profesionais dos hospitais, criticaron a lenta reacción dos gobernos e a tardanza en impoñer o illamento das persoas.
Fai algúns días reuniuse telematicamente un grupo de expertos da International Association of Health Policy (composta por científicos, epidemiólogos, expertos en saúde pública e politólogos de todo o mundo) para analizar a resposta á pandemia nos diferentes países, e chegaron a varias conclusións. A principal é máis política que sanitaria: fai xa varios anos circularon diversos estudos científicos que anunciaban unha crise epidemiológica como esta (mencionan varios deses estudos), pero non foron oídos, e en cambio a gran maioría dos estados continuou aplicando políticas públicas neoliberales que deterioraron as infraestructuras e os servizos públicos fundamentais para protexer á poboación. O principal problema non é a falta de recursos, dixeron, senón as enormes desigualdades na disponibilidade deses recursos. Concluíron que os países que mellor controlaron a pandemia son aqueles con un estado forte, capaz de priorizar o público por sobre o privado.
Neste frenético aquelarre o que salta á luz é a necesidade de reforzar o multilateral, a colaboración, por sobre os intereses individuais ou nacionais, porque resulta claro que nunha pandemia como esta ninguén se salva só. Pero sucede que as dúas principais potencias, Estados Unidos e China, están librando desde fai un intre unha guerra comercial que, no fragor da epidemia, levou a Donald Trump a referirse ao coronavirus como "o virus chinés" e ás autoridades de Pekín a acusar a Estados Unidos de introducir deliberadamente o virus en Wuhan. Nesta disputa, iso si, hai un pequeno detalle: Estados Unidos compra en China gran parte das medicinas que consome.
Nos últimos anos han arreciado os nacionalismos de todas as calañas (e os medos colectivos, ai, tenden a acentuar esa tendencia) e os países máis poderosos do mundo contribuíron a socavar a legitimidade e a eficacia das institucións multilaterales e de cooperación mundial, que foron o gran logro da humanidade trala Segunda Guerra Mundial. Por que sucedeu isto? Porque supeditaron todo á éxida de financeiros e economistas, erixidos como os novos druidas no xardín das delicias.
O pequeno gran problema é que unha crise de sobrevivencia desta magnitude non se resolve con posturas identitarias como a de Washington -que non manifestou vontade algunha de colaborar con ninguén, nin sequera cos seus principais aliados-, porque hoxe, cando a información e as imaxes vaise tornando máis intolerábeis cada hora e cada día, imponse un intercambio global de información fiábel, a integración de competencias e experiencias de todas as latitudes, a creación de cadeas mundiais de produción (respiradores, mascarillas, gel, etc.), ou o apoio dos países menos afectados aos que peor o están pasando. As receitas locais resultan irrisorias para afrontar unha traxedia que é global.
Prevalece hoxe o sálvese quen poida nunha pandemia na que ninguén se pode salvar só.
[*] Pablo Andrés Azocar Hidalgo. Escritor e xornalista chileno (San Fernando, 1959). Autor de novela, conto, poesía e ensaio: "Natalia", novela 1990, "El señor que aparece de espaldas", novela 1997, "Vivir no es nada nuevo", contos,1998 , "Pinochet. Epitafio para un tirano", ensaio, 1999 e "EL placer de los demas", poesía, 2009. Traballou como editor inter rexional de Inter Press Service (IPS) en Portugal, ocupando funcións xornalísticas nesa axencia en Italia, España, Costa Rica, Bélgica e Francia. Na actualidade vive en Santiago e ensina literatura. Artigo de opinión enviado a Other News polo autor, o 30.03.2020
Enviado por:
Politika
-diarioelect.politika@gmail.com-
1 de abril de 2020 11:04
_________________