Por que as feministas protestan contra a "lei trans"?
Por Tasia Aránguez [*]
25.06.2021
O Goberno está a traballar nun proxecto de lei baseado na "autodeterminación do sexo rexistral". Trataríase dun novo principio xurídico consistente en que calquera poda cambiar o seu sexo rexistral sen ter informes que demostren que son transexuais. Moitas asociacións feministas afirman que o principio de autodeterminación do sexo está en contradición cos dereitos constitucionais das mulleres. Debemos lembrar que a Lei 3/2007 para a Igualdade Efectiva esixe que a aprobación de calquera norma estea precedida dunha reflexión sobre o seu potencial impacto nos dereitos das mulleres.
Cómpre indicar que, hoxe en día, o noso país ten unha das leis máis abertas do mundo sobre transexualidade, en consonancia coa xurisprudencia do Tribunal Europeo de Dereitos Humanos. Referímonos á vixente Lei 3/2007, que regula a rectificación rexistral da mención relativa ao sexo das persoas. Esta lei permite a unha persoa transexual cambiar de sexo no DNI sen someterse a cirurxía xenital e sen tratamento hormonal, xa que este último é prescindible por razóns de saúde. Para obter un cambio legal de sexo, só é necesario un diagnóstico de disforia de xénero. Este diagnóstico é coherente coas directrices máis recentes da Organización Mundial da Saúde e do DSM (Manual de diagnóstico e estatística dos trastornos mentais). Cando unha persoa cambia de sexo no rexistro civil, adquire o dereito a recibir un trato idéntico ao de calquera persoa que comparta o seu sexo legal.
A disforia é un sufrimento inducido pola imposición social de estereotipos sexistas, que leva ao rexeitamento do propio corpo sexuado. O dito sufrimento está acreditado por profesionais e opcionalmente tratado con modificacións estéticas e cambios físicos soportados pola Administración. Os cambios van acompañados dunha modificación do sexo rexistrado. Aínda que as nosas leis recoñecen que o sexo é un feito biolóxico obxectivo, permítese o cambio de sexo rexistrado como unha ficción legal excepcional que busca mellorar a vida das persoas transexuais, aliviando o seu sufrimento e facilitando a súa inserción social.
Porén, os novos e controvertidos proxectos de lei introducen un paradigma que interfire nos dereitos das mulleres: o rexistro do sexo (elemento obxectivo) substitúese polo rexistro do xénero (personalidade). O sexo biolóxico considérase unha ficción opresiva, mentres que a afinidade cos estereotipos sexistas (masculinidade / feminidade) considérase a verdadeira identidade da persoa, o verdadeiro sexo.
O feminismo denunciou que esta substitución ten un impacto negativo nas estatísticas que miden as desigualdades entre sexos, na integridade física das mulleres presas, nos espazos separados por motivos de seguridade, no dereito das mulleres á paridade política e ao deporte xusto, así como na investigación sanitaria que ten en conta as diferenzas físicas entre mulleres e homes. Ademais, esta substitución entra en conflito coa prohibición da discriminación por razón de sexo, recoñecida tanto na Constitución como na CEDAW (Convención sobre a eliminación de todas as formas de discriminación contra a muller) das Nacións Unidas. O sexo é un feito material que condiciona a posición social inferior imposta ás mulleres.
O filósofo do Dereito Robert Alexy expón os tres pasos que estableceu a xurisprudencia constitucional alemá para resolver os conflitos entre principios constitucionais de acordo co de proporcionalidade. Poñemos por un lado o principio de autodeterminación do sexo rexistrado e, por outro, os dereitos das mulleres:
Primeiro paso: idoneidade.- Un dereito só pode limitarse se existe un propósito constitucionalmente lexítimo que o xustifique.
Cal é o dereito que será limitado? O novo concepto, a autodeterminación de sexo, introduce limitacións aos dereitos preexistentes das mulleres. Cal é o propósito constitucionalmente lexítimo que se alega para xustificar a súa limitación? Afírmase que "a non discriminación contra as persoas trans", pero a eliminación de informes médicos e psicolóxicos constitúe máis ben discriminación contra estas persoas, privándoas dunha atención sanitaria de calidade que afonde nas razóns da súa disforia.
Prescindir dos informes tampouco fica xustificado por outros posibles fins constitucionais. A nova lexislación considera que os diagnósticos son unha forma de tutelaxe represiva que ameaza a dignidade e a liberdade das persoas identificadas como trans. Estamos de acordo en que no ámbito médico se producen patróns prexuiciosos, pero non se combate isto denostando á profesión médica no seu conxunto. Por outra banda, a disforia é unha patoloxía psicolóxica inducida polo sexismo social, dun xeito comparable á anorexia. Como causa sufrimento e rexeitamento do propio corpo sexuado (este é o motivo polo que se pide a modificación rexistral do sexo), non debe desatenderse. Non está suficientemente acreditado que a eliminación destes informes responda a un fin constitucionalmente lexítimo.
Segundo paso: o medio máis benigno.- Entre todas as limitacións ao dereito fundamental, hai que adoptar a máis benigna con el.
Como indicamos, o que vai ser limitado son os dereitos das mulleres, que se agrupan no dereito a non ser discriminadas por razón de sexo e o dereito á integridade física. Pero tamén poderiamos mencionar a privacidade, a protección xudicial efectiva, o libre desenvolvemento da personalidade, a dignidade, a protección da saúde e un longo etcétera (as implicacións da autodeterminación do sexo rexistrado na vida das mulleres son enormes).
Se nos centramos nalgúns dos exemplos aducidos polo feminismo, como o impacto da autodeterminación na violencia machista, observamos que serían posibles solucións para o cambio de sexo rexistral moito máis respectuosas cos dereitos das mulleres. Por exemplo, unha solución lexislativa que non permita que os violadores ou asasinos sexistas cambien de sexo ou homes con antecedentes de violencia de xénero; ou lexislación que derrogue o cambio de sexo rexistrado se despois del se produce un delito de violencia contra as mulleres. E, por suposto, é posible imaxinar unha lexislación que non permita que os internos das prisións sexan trasladados ás unidades das mulleres a través da expresión do sexo sentido. Sería posible pensar nunha lexislación sobre cambio de sexo que non borrase a existencia do biolóxico nin as súas consecuencias legais, de xeito que as competicións deportivas e as marcas en oposición dependan do sexo, así como as estatísticas, a investigación sanitaria, a paridade e outras medidas xurdidas. para compensar o impacto da división sexual do traballo, que está intimamente ligada ás cargas asistenciais impostas ás mulleres nais.
É imposible salvagardar o contido esencial dos dereitos das mulleres se aprobamos leis absurdas como as que agora se propoñen, baseadas na idea errónea de que o sexo é algo subxectivo e altamente persoal. O borrado legal do sexo material non é compatible con manter o contido esencial do dereito á non discriminación por razón de sexo.
Terceiro paso: proporcionalidade no sentido estrito.- Canto maior sexa o grao de afectación dun dereito, maior ten que ser a importancia da satisfacción do outro. Isto require, á súa vez, responder a tres preguntas: a) Cal é o grao de afectación do principio que se ve limitado? ; b) cal é o grao de importancia da satisfacción do principio que se lle opón, e c) xustifica esta importancia a limitación?
En canto ao grao de afectación, é moi alto se pensamos, por exemplo, no risco que corre unha interna dun centro penal se se permite a un delincuente sexual entrar nun módulo de mulleres invocando o seu sexo sentido, xa que a indemnidade sexual non só desa reclusa, senón de todas as súas compañeiras, corre un grave perigo. O grao de afectación no exemplo do deporte tamén é enorme, xa que introducir un único atleta con xenética e forma física masculina equivale a permitir un caso de dopaxe.
Permitir a calquera home cambiar o seu sexo legal pola súa soa palabra equivale a legalizar a discriminación sexual. A lei converteríase na facilitadora da discriminación e da violencia, ao atar de pés e mans ás vítimas potenciais e aos operadores xurídicos. É coma se todas as medidas anti-discriminatorias baseadas no sexo levaran unha cláusula incorporada que permitise saltalas sen consecuencias.
Se nos preguntamos, en segundo lugar, cal é o grao de importancia da autodeterminación, volvemos de novo á ausencia de xustificacións proporcionadas: como mellora a vida dunha persoa con disforia o feito de que se elimine a necesidade de presentar informes médicos e psicolóxicos? Pola contra, esa persoa está privada do dereito a unha boa asistencia sanitaria (que non é a que está de acordo contigo e incluso facilita os medios cando quere facerse dano a si mesmo, senón a que busca o seu benestar físico e psicolóxico respectando a súa autonomía). A única vantaxe racional que podería ter a eliminación destes informes é aliviar a burocracia, pero habería outros medios máis eficientes para racionalizar os trámites, así como para acurtar as listas de espera indesexables. Eliminar os rexistros médicos e psicolóxicos non ten ningún propósito útil e está lonxe de ser definido como un dereito humano.
Ultimamente temos lido comunicados de prensa que anunciaban a intención do Goberno de aprobar a autodeterminación do sexo, acompañados de falsas garantías como unha declaración de rexistro acompañada dun par de testemuñas ou seguida dunha espera de tres meses. A autodeterminación implica que non sería necesario un cambio de nome, aspecto ou roupa e non sería necesario demostrar unha situación estable de transexualidade (tres meses non é unha situación estable). Ao eliminar os informes médicos e psicolóxicos, non habería forma de verificar posibles motivacións espurias e os antecedentes penais coñecidos de agresión sexual, pederastia ou violencia de xénero non terían relevancia legal. Calquera restrición ao cambio legal de sexo consideraríase unha violación do dereito á autodeterminación da identidade. Ao non haber diagnóstico, tampouco se descartarían os trastornos psicolóxicos que poidan levar ao rexeitamento temporal do corpo (autismo, esquizofrenia, psicose, trastorno obsesivo-compulsivo, etc.).
Para concluír, dado que non fica xustificada a importancia da autodeterminación e expuxemos a profunda limitación aos dereitos das mulleres (o que implica o borrado do seu contido esencial), debemos concluír que a autodeterminación non cumpre co principio de proporcionalidade.
[*] Tasia Aránguez Sánchez, é profesora do Departamento de Filosofía do Dereito da Universidade de Granada. | Doutora en Dereito e licenciada nesta materia como en Filosofía. Recibiu o premio de Investigacións Feministas do Instituto Aragonés da Muller. Forma parte do equipo xurídico da Alianza contra o Borrado das Mulleres e colabora como xurista con asociacións de mulleres con discapacidade e contra a violencia machista. | @AranguezTasia
Nota.- Este artigo foi publicado na revista 'Agenda Pública' unha web de análise político e económico global a partir do coñecemento que xeran investigadoras/es e analistas das ciencias sociais nas universidades e centros de investigación.
Fonte: Axenda Pública.
Enviado por:
Lupe Ces
-lupeces@gmail.com-
25 de junho de 2021 16:51
https://lupeces.blogspot.com/
_______