Haití: A continuada catástrofe dun pobo

"As mortes violentas aquí son mortes naturais.
Morreu froito da súa contorna."

Dr. Magiot en "Os Comediantes" de Graham

Greene

Estimadas amigas e amigos,

Non hai palabras que poidan describir a catástrofe. Como adoita suceder, a pobreza e as carencias básicas multiplican os danos dos fenómenos naturais. O que noutros países sería unha traxedia, en Haití é o acabose. Unha nación cuxa historia é unha secuencia interminable de desgrazas na que se mesturan colonialismos, ocupacións militares, saqueos de recursos, devastación forestal ou furacáns. Agora, como acorde final dunha tráxica partitura, un terremoto que aniquila vidas e termina por destruír o pouco construído. A miseria convértese en nada. Á dor súmase a certeza de que dentro de 10 días, os medios de comunicación, as cancillerías, case todo o mundo, comezarán a esquecerse dos haitianos, outra vez librados á súa propia e terrible sorte.

Carlos
Redacción de SERPAL
Servizo de Prensa Alternativa.


HAITI: a continuada catástrofe dun pobo.

Por Carlos Iaquinandi Castro, redacción de SERPAL.

13.01.2010

Faltaban poucos minutos para as cinco da tarde cando o chan en Porto Príncipe, capital haitiana, comezou a sacudirse como unha xigantesca alfombra. Edificios e febles e precarias vivendas caeron no medio de berros e expresións de angustia. Rapidamente instalouse o horror, o medo, o desconcerto entre a poboación. O territorio máis empobrecido e abandonado de América Latina, converteuse nun gemido colectivo. Unha parte importante das súas case dez millóns de habitantes perdeu as súas poucas pertenzas. Ao momento de redactar esta crónica, non se sabe cantos miles de persoas morreron baixo os cascallos ou como consecuencia de diversas feridas. Todos os gobernos, en especial os dos países desenvolvidos anuncian o envío das súas axudas. Pero 24 horas logo da traxedia, os xornalistas que intentaban cruzar a fronteira da illa desde a República Dominicana, relataban que os postos permanecían pechados e afirmaban que a capital, situada a só 15 kms do epicentro do terremoto e as súas réplicas permanecía illada. A carencia de infraestruturas básicas dificultará e nalgúns casos fará imposible que a axuda máis elemental chegue a quen o necesitan.

O terremoto rexistrou unha magnitude preliminar de 7 na escala Ritcher de 1-10 e segundo os primeiros datos dos científicos parece haberse producido sobre unha falla xeolóxica na que unha de dúas superficies adxacentes verticais desprazouse horizontalmente sobre a outra. Centros de estudos xeolóxicos e sísmicos dos Estados Unidos indican que é o terremoto máis forte que ocorre en Haití desde o ano 1770.

Prólogo ao novo desastre

Os nosos irmáns haitianos viven unha das traxedias máis graves da súa dolorosa historia, iniciada co coloniaje e a explotación imposta por dous imperios, España primeiro, Francia despois. Esta última non perdoou a heroica independencia da primeira república negra en 1804 e aplicou logo leoninas indemnizacións que Haití debeu pagar durante case medio século. Os enfrontamentos entre os ex escravos que residían nas zonas rurais e a elite mulata das zonas urbanas derivaron nunha inestabilidade permanente. Aos motines e golpes palaciegos, sucedéronlle dúas ocupacións militares norteamericanas para defender os intereses das súas propias empresas e apoderarse do control aduaneiro. Despois veu a terrible ditadura de Francois Duvalier, co terror cotián da súa propia milicia, os "tonton macoutes", sucedido polo seu fillo que prolongou o despotismo familiar (1957-1986). En tempos máis recentes, a frustrada esperanza en Aristide, o cura adscripto á teoloxía da liberación que liderou un proceso de cambio democrático, pero que terminou acusado de corrupción e autoritarismo como os seus antecesores. Os sucesos que precederon ao seu abandono do cargo e do país, deron lugar a unha intervención de forzas das Nacións Unidas como "misión de Paz", e o compromiso de asistencia de axuda internacional. Transcorridos varios anos, os bos propósitos demostraron ser insuficientes. A estrutura estatal mantense baixo mínimos grazas ás achegas do exterior. A corrupción corroe os mecanismos de axuda, mentres unha elite privilexiada e absolutamente minoritaria controla economicamente o país. O 4 % da súa poboación controla o 64% da súa riqueza.

Organismos e comisións internacionais reúnense periodicamente, pero os resultados non se corresponden con tanta deliberación nin espazo mediático. A propia forza militar da ONU foi reiteradamente acusada de diversos delitos, incluíndo desvío de diñeiro en beneficio propio, represión indiscriminada ou violacións de mulleres e nenos. Tras a chegada dos "auxilios" da forza internacional, o desemprego e a miseria seguen aumentando, do mesmo xeito que a débeda externa do país. Os escasos e últimos servizos públicos privatizáronse e restrinxido a quen economicamente poden acceder a eles. Empresas estranxeiras, en especial canadenses, norteamericanas, francesas ou brasileiras, explotan os recursos naturais. Decenios de políticas neoliberais destruíron a capacidade produtiva nacional. En 1970 Haití producía practicamente o 90% da súa demanda alimentaria, e actualmente, importa case o 55 %. Nas últimas décadas, estímase que máis de dous millóns de haitianos radicáronse no exterior, fuxindo da miseria e da falta de futuro. O número total é impreciso, pero soamente en Estados Unidos calcúlase que viven alí un millón e medio de haitianos. Outro número importante vive e fai os traballos máis duros na Rep. Dominicana. O envío de remesas de diñeiro ao seu país (uns 700 millóns de dólares) é a principal entrada de divisas e é a vía de subsistencia de milleiros de familias.

O xornalista español Vicente Romeu, que estivo en Haití en varias oportunidades nos últimos anos, recordaba hoxe que en cada viaxe atopou unha situación peor que a anterior. Preguntábase que será dos miles de poboadores de Citei Soleil e outros barrios misérrimos que perderon o pouco que tiñan. Evocaba zonas devastadas polos 2 furacáns e 2 tormentas tropicais que azoutaron o país no 2008. Xa naquel entón, as axudas demoráronse e os poboadores vagaban polas rúas desconcertados, sen rumbo. Afirma Romeu que a mellor descrición da situación da xente entón, foron as palabras do camarógrafo de Televisión Española que lle acompañaba quen tras tomar as últimas imaxes expresou: "xa podo dicir ás miñas fillas como é o inferno e onde está". O xornalista redondeou estes apuntes indicando que é imposible que podamos imaxinar a dimensión da situación actual, tras a enorme catástrofe, por máis que vexamos imaxes ou escoitemos relatos.

Haití ten algo menos de dez millóns de habitantes. Deles, máis da metade vive con menos dun dólar diario. Case un 80 por cento da súa poboación vive baixo o nivel de pobreza. O país carece practicamente de infraestruturas. Só 2 de cada 10 habitantes ten algunha forma de traballo remunerado. A renda anual per cápita é de 450 dólares (Banco Mundial, 2005). A superficie forestada é de só un 2%. Máis do 80 por cento da poboación está desocupada ou con tarefas ocasionais. Os poucos traballos relativamente estables son os postos do aparello estatal e os das explotacións cafetaleras, de mango e outros cultivos. Salvo edificios oficiais, relixiosos e os dalgúns grandes empresas ou comercios, as construcións son precarias e a maioría das vivendas son de chapas, madeiras ou cartóns. Hai pouco máis dun ano unha escola derrubouse sen terremoto algún provocando case un centenar de mortos, a maioría deles nenos. Imaxinemos o efecto do sismo e as súas réplicas. Cando a Natureza golpea á pobreza, os danos e a dor multiplícanse.

Tres millóns de afectados

Os primeiros relatos testemuñais indican que centos de miles de persoas pasaron a noite á intemperie na área da capital; porque as súas casas derrubáronse total ou parcialmente, ou porque temen novas sacudidas. Moitos deles sofren un shock que practicamente os mantén ausentes da realidade. Outros intentan organizar o rescate de miles de persoas que teñen feridas abertas ou fracturas ou se atopan atrapados por cascallos. A capacidade asistencial normalmente moi reducida, está totalmente excedida. Responsables gobernamentais pediron que un barco hospital de gran capacidade atraque en Porto Príncipe. O coordinador de Médicos Sen Fronteira na capital haitiana Hans van Dillen indica que hai milleiros de persoas feridas nas rúas con traumatismos, queimaduras ou feridas diversas que non poden recibir asistencia. Afirmou que dous dos tres hospitais existentes resultaron moi afectados polo terremoto, e engadiu que as instalacións desta ONG son das poucas que se atopan operativas. É urxente dispor de albergues provisionais, garantir a subministración de auga potable e tomar medidas urxentes para previr a propagación de enfermidades e infeccións. O Comité Internacional da Cruz Vermella estima que os efectos do terremoto afectan de diversas formas a uns tres millóns de persoas.

O Palacio Presidencial, unha das construcións máis notables da capital derrubouse parcialmente; tamén quedaron destruídos polo sismo a Catedral e a sede da Misión de Estabilización das Nacións Unidas. Entre as vítimas recoñecidas, os partes oficiais mencionan ao xefe da misión da ONU, o tunisiano Hedi Annabi e o arcebispo da capital, Sergi Miot. Pola súa banda, Brasil confirmou a morte da misioneira Zilda Arns, de 75 anos. Médica pediatra de profesión, participaba dun encontro no que se discutirían métodos para combater a desnutrición infantil. Arns, fundadora da Pastoral de nenos en Brasil, era irmá do arcebispo emérito de Sao Paulo, cardeal Paulo Evaristo Arns, un recoñecido defensor dos dereitos humanos durante a ditadura militar que gobernou ese país entre 1964 e 1985. Tres dos mellores hoteis da capital, derrubáronse parcialmente. Nun deles figura como desaparecida a esposa dun xeneral chileno que integra a forza das Nacións Unidas en Haití. Pero estes apuntes refírense á zona céntrica da capital, onde están as construcións máis sólidas e onde existían algunhas infraestruturas propias dunha zona urbana. Pero a centenares de metros esténdense barrios onde as vivendas son elementais, precarias e carécese dos servizos básicos, como o caso de Citei Soleil. Alí o drama é pavoroso. Practicamente nada queda en pié. A xente deambula con rostros de angustia ou desconcerto entre corpos de mortos e feridos.

Hoxe Haití volveu ás primeiras planas dos diarios e a encabezar coas súas desoladoras imaxes os telexornais en todo o mundo. A nova catástrofe, o terremoto máis devastador en 240 anos é o triste mérito para esa reaparición. Moitos descubrirán a realidade daquel país insular, ata agora vagamente recoñecido como un lugar distante e exótico. Se teñen interese e un mínimo de paciencia, asomaranse á súa dolorosa historia, desde o parto como primeira república negra do planeta, unha loita dos escravos que liderados por Toussaint Louverture derrotaron a Napoleón ata os nosos días.

Ese pobo irmán necesita hoxe a solidariedade internacional, non só a dos gobernos que pronto esquecerán a traxedia e moitos incumprirán -como tantas veces - os seus compromisos humanitarios proclamados, senón a dos pobos. As de todos os que sentimos esa dor como propio, como parte dos que sofre a nosa América Latina en busca dun futuro mellor. Como escribiu fai anos Noam Chomsky : "Nas nosas vidas o paraíso atopado por Colón e que enriqueceu a Europa pode converterse nun deserto desprovisto de vida. Nunca é tarde para deter ese destino. Se chega a ocorrer, os poderosos non terán ningunha dificultade en lavarse as mans de toda responsabilidade; os que se beneficiaron dunha boa educación poden escribir o guión agora mesmo. Se chega a ocorrer, só poderémonos culpar a nós mesmos".

_________________________________

13 de Xaneiro de 2010
Enviado por SERPAL
Servizo de Prensa Alternativa
Subscrición gratuíta a
c.e. serpal@wanadoo.es
www.serpal.info
_________________________________________________

* SERPAL non necesariamente comparte na súa integridade os artigos que publica e cuxo autor e orixe xeralmente indícanse. A liña editorial de SERPAL, en todo caso, queda expresada na presentación que adoita prologar os artigos, ou na información preparada exclusivamente pola nosa redacción.

_____________________________________________________

* Atención: SERPAL non envía correos con arquivos adxuntos aos seus subscritores. Se reciben algún con esas características non é enviado por SERPAL. Grazas.

_____________________________________________________

* Subscricións gratuítas: solicitalas ao e-mail: serpal@wanadoo.es Por favor, citar cidade e país de residencia, e mencionar se o subscritor ten algunha actividade social ( sindicato, asemblea, movemento, organización campesiña, estudantil, etc.) Grazas.

_________________________________________________________

Se Ud. comparte a importancia de difundir o contido deste texto, fotocópielo, circúleo por Internet, difúndao por todos os medios. Grazas. SERPAL, Serv. Prensa Alternativa. /

Contra o silencio dos cordeiros, comunicación alternativa
________________________________