Haití

Por Juan Torres López [*]
14.01.2010

Fai catro anos escribín este artigo. Agora a miña alma treme de novo pensando outra vez en tanto sufrimento.

Haití: o inferno é este mundo


Cando escribía estas liñas calculábase que máis de mil setecentas persoas morreran en Haití por mor das choivas. As organizacións internacionais de axuda que traballan alí estiman que as mortes multiplicaranse cando se estendan as infeccións.

É lóxico que isto último ocorra nun país que apenas se ten sistema sanitario. En 2002, o gasto en saúde per capita foi de 56 dólares, cando en España foi aproximadamente de 1600.

Sen que ocorran as desgrazas destes últimos días, a esperanza de vida sa en Haití é das máis baixas do mundo: uns 43 anos, mentres que en España é de máis de 72 anos. A mortalidade infantil foi de 139 por cada 1000, cando en España é de pouco máis de 4. No noso país temos uns 4 médicos por cada 10.000 habitantes, en Haití hai 0,2. Alguén pode estrañarse entón de que as choivas, por suaves que fosen, convértanse nunha auténtica masacre? Aínda por riba, o Fondo Monetario Internacional impuxo recortes nos gastos sociais e a débeda externa (ás veces para pagar créditos que nin sequera chegaron a Haití) é economicamente extenuante. Só para facer fronte aos intereses dedícase o dobre que o que se gasta en sanidade.

Como sempre que ocorren estas cousas, a tendencia xeral é a pensar que se trata dunha desgraza natural máis que cae sobre territorios ou nacións que pola súa intrínseca miseria e pobreza están sempre condenados ao sufrimento e á necesidade.

Isto é certo no caso de Haití pero só desde un certo punto de vista.

É verdade que hoxe día Haití é o país máis pobre do hemisferio norte. Dos seus oito e pico millóns de habitantes calcúlase que uns 3,8 non dispón de ingresos suficientes para sobrevivir e que 2,4 están en situación de insuficiencia alimentaria crónica. O 50% está desempregado e un 52% en situación de pobreza. Os que traballan non están en mellores condicións. Na capital, Porto Príncipe, o 92% dos empregos son informais; no conxunto do país un 60%.

As imaxes que vemos do país son as dun territorio miserable, sen riqueza algunha, cheo de sucidade e fame.

Por iso a moita xente resúltalle sorprendente saber que Haití non foi sempre un país pobre nin moitísimo menos. Todo o contrario. Cando era colonia francesa proporcionaba a Francia máis ingresos que todas os seus demais colonias xuntas. Alí florecían as artes e era a colonia máis rica do mundo. A súa cidade emblemática, Cap Français (agora Cap Haitien), era coñecida como o París do Novo Mundo.

A dominación española fora tan desastrosa e cruenta que despobló o país case por completo e os franceses repoboárono con escravos negros. En 1789 as ideas da liberdade, a igualdade e a fraternidad estalaron na metrópoli e os escravos tiveron a ocorrencia de crerse que iso ía tamén con eles, os negros. Logo de levantamentos e revoltas en 1804 aboliuse a escravitude. Antes ata que en Inglaterra, que o fixo tres anos máis tarde aínda que, por certo, con tan escasa convicción que houbo de reiterar a abolición en 1832. Este ano cumpriuse, xa que logo, o segundo centenario da súa independencia, da proclamación do primeiro xefe de estado negro da historia moderna. Celebrouse con sangue.

A partir de entón comezaron os grandes dramas de Haití. A igualitaria e revolucionaria Francia non lle recoñeceu a independencia e esixiulle altísimas compensacións. Estados Unidos combateuna desde o principio e decretou sucesivos bloqueos e embargos. O doutra banda tan reputado Thomas Jefferson dixo que "había que confinar a peste naquela illa". En 1915 foi invadida por Estados Unidos que en 1918 obrigou a cambiar a súa Constitución porque prohibía vender terras aos estranxeiros. Cando lograron cobrar as débedas dos seus bancos os norteamericanos deixaron Haití en mans de ditaduras sanguentas e miserables, como a dos Douvalier pai e fillo, durante a que morreron asasinadas centenares de miles de persoas. En Haití houbo 42 presidentes e deles 29 foron asasinados e só 2 foron elixidos lexitimamente. Como di Eduardo Galeano, "a Haití, os marines sempre regresan, como a gripe".

Cos marines chegaron ademais as políticas neoliberais. Xa con Douvalier obrigouse a que desaparecesen as defensas comerciais e iso permitiu que Estados Unidos colocase alí os seus excedentes agrícolas. Era o que buscaban. Cando era colonia, Haití producía moito para proporcionarlle ingresos á metrópoli, agora importa o 70% dos alimentos que consome. pasou de ser produtor e gran exportador a converterse no cuarto importador mundial de arroz, sobre todo procedente de Estados Unidos. Iso é o que provocou que a poboación que traballaba no campo, un 70% do total, arruinásese case por completo.

As empresas norteamericanas utilizan a súa man de obra baratísima en industrias de embalaxe e de pouco valor engadido, nas chamadas maquilas, que son verdadeiros antros de explotación e morte. Segundo un informe do National Labor Comitte de Estados Unidos, máis da metade das plantas maquiladoras están contratadas por firmas como Sears, Wal-Mart ou Disney que pagan menos da metade do estipulado, esixen xornadas semanais de ata 70 horas e contratan habitualmente a nenos. Non respectan o medio ambiente e os ecosistemas están esnaquizados. Aínda que o nome de Haití significa "terra de montañas" hoxe día só lle queda un 3% da súa antiga superficie forestal.

Mentres tanto, e segundo o ex embaixador na Dominicana, desde Haití sae un 40% da cocaína que se consome en Estados Unidos, en operacións procedentes case sempre de Colombia e das que os servizos secretos deben ter bo coñecemento. O Wáshington Post chegou a publicar o nome dos militares e matóns implicados no tráfico. Quen queira entender o que ocorre en Haití debe analizar, pois, a natureza e vinculacións dos circuítos internacionais do crime e a droga. E os poderes que hai detrás de todo iso.

É materialmente imposible resumir nunhas liñas a historia de infamias, saqueos, crimes e desgrazas que balizan a historia deste fermoso país, da perla que encandeou a Colón e que agora sofre de novo. Aqueles escravos creron que o soño da liberdade estaba escrito tamén para os negros e os seus amos brancos non llo perdoaron nunca. Crearon un inferno onde se matan entre eles e onde, ademais, esnaquízaos unha choiva que en lugar de apagalas aviva as chamas.

Fonte: juantorreslopez.com

[*] Juan Torres López, Granada -1954-, Doutor en CC. Económicas e Empresariais, exerce na Universidade de Sevilla como catedrático de Economía Aplicada do Departamento de Teoría Económica e Economía Política. Escritor, investigador, analista de política económica e activista social. Manten unha páxina web (Ganas de Escribir: www.juantorreslopez.com) e coordena a páxina web dedicada a información económica www.altereconomia.org.
__________________________