Os G-8 / G-20: Unha mala e custosa obra de monicreques

Un artigo de Carlos Iaquinandi Castro que paga a pena parar-se a ler. Se agora non tedes tempo, tomade nota e ler noutro momento. Desde o noso ponto de vista é unha reflexon moi interesante e actual, necesaria para acción, .. para a construción do noso argumentario na loita por outro modelo social, por un outro mundo posíbel.

Carlos Iaquinandi Castro

02.07.2010

Non é que as anteriores sexan útiles para o futuro da humanidade. Pero este dobre conclave celebrado o pasado fin de semana superou en pobreza de resultados e en custo de escenografía a todas as precedentes. Por "razóns de aforro", esta vez acordaron facer coincidir os dous "cumes" en tempo e lugar: un fin de semana e Canadá como país anfitrión. Os mandatarios dos países teoricamente "máis desenvolvidos": EE.UU; Reino Unido, Alemaña, Francia, Xapón, Rusia, Canadá e Italia que constitúen o chamado "Grupo dos 8" ou "G-8" reuníronse na cidade de Huntsville, e horas máis tarde, a 200 Km., en Toronto, o "G-20". Neste último, aos países anteriormente citados, súmanse China, Turquía, India, Brasil, México, Arxentina, Australia, Indonesia, Arabia Saudita, Corea do Sur e alternativamente son "convitados" outros países como o caso de España ou Holanda.

Mal empezamos

Antes de comezar as deliberacións xa transcendía a primeira mentira: o "aforro" esgrimido polos organizadores quedou nunha cifra sen precedentes: un gasto próximo aos 1.200 millóns de dólares. Este custo inclúe o despregamento de 20 mil policías, a construción e mantemento dun valo de seis quilómetros para protexer o Centro de Convencións e os principais hoteis onde se aloxarían os mandatarios e as súas comitivas, e a compra de material antidisturbios de reforzo. Hai outros gastos que deberán pagar os contribuíntes canadenses: un lago artificial construído ex-profeso, ou o centro de prensa, cun custo de dous millóns de dólares. As reunións ocuparon bastante menos das 72 horas do fin de semana.

O primeiro ministro canadense, resumiu o que finalmente, sería o adorno retórico sobre as deliberacións. Stephen Harper sinalara en maio: "En Toronto necesitamos cumprir os nosos pasados compromisos para asegurar a recuperación da economía mundial e restaurar postos de traballo en todo o mundo". E referíndose ao G-20 prognosticaba que ese grupo "ten tamén a responsabilidade de marcar o inicio dunha nova era de cooperación económica, que resultará nun crecemento global máis forte, equilibrado e sustentable". Se concluídos os "cumes" percorremos os erráticos e abstractos titulares dos diarios, comprobamos que unha vez máis a pirotecnia verbal é unha cousa e os resultados son outra completamente distinta.

Cal seguridade?

Os obxectivos dos máis industrializados (G-8) era considerar as ameazas para a seguridade mundial. Para eles esa ameaza non son as fames negras, as inxustizas, as invasións armadas contra pobos e territorios, ou a desigualdade estrutural. Eles están preocupados pola posibilidade de que Irán dispoña de recursos nucleares como os teñen outros países como Estados Unidos, China, Francia, Reino Unido, Rusia ou Israel. Tamén lles preocupa "o terrorismo internacional", etiqueta que segundo as épocas agrupa a determinados gobernos, países, ideas políticas, ou colectivos sociais que están fóra do seu control. Ou lles inquieta "a piratería". Este último cualificativo aplícano non aos buques factoría que incursionan devastando ata con procedementos ilegais mares e costas afastadas, senón aos cidadáns de países afectados por eses atropelos que intentan desesperadamente resarcirse do saqueo. Mozos cuxas xeracións anteriores viviron da pesca artesanal e costeira, hoxe decimada polas factorías flotantes das multinacionais, son os "piratas" a combater. E para iso, e para protexer ás empresas privadas que practican o saqueo, utilizan fragatas e outros navíos das armadas dos países desenvolvidos. Iso si, fixéronse eco timidamente da terrible situación do millón e medio de palestinos cercados na súa propia terra polo exército israelí, unha das máis flagrantes violacións aos dereitos humanos afirmando que "as disposicións actuais (refírese ao bloqueo e cerco de Gaza) non son sostibles e deben cambiar". Unha exquisitez de linguaxe. Non son nin inxustas, nin intolerables, nin inadmisibles. Simplemente, "non son sostibles". Referiranse ao custo que lle significa aos cidadáns israelís o mantemento do cerco, os chek-point, muros, mísiles intelixentes, bombardeos, tanques, bull-dozers, etc? A declaración do G-8 non xerou por suposto ningunha reunión de urxencia nin gabinete de crise dos ultras que gobernan Israel. Se desde fai tanto tempo ignoran e incumpren resolucións das Nacións Unidas con total impunidade, esta vaguedade dos seus amigos americanos e europeos non chega sequera a preocuparlles. Saben que tamén forma parte da posta en escena dos "líderes mundiais".

As promesas repítense tan facilmente como se esquecen ou se incumpren

O incremento da pobreza, as crecentes desigualdades ou o aumento dos refuxiados no planeta non foron mencionados como temas fundamentais das reunións. Canadá elixira como obxectivo do cume a mellora da saúde das mulleres e nenos das rexións máis pobres do mundo, onde cada ano morren 500.000 mulleres durante a xestación ou o alumeamento e 9 millóns de nenos falecen antes de cumprir os cinco anos. Pero estas frases quedarán no esquecemento, como aquela promesa de fai cinco anos no Cume de Gleneagles, de garantir ata o 2010 o acceso universal ao tratamento, prevención e coidado a todos os infectados con VIH no mundo. Hoxe, dúas terceiras partes dos necesitados carecen dese acceso. O Banco Mundial, admitiu que o G-8 apenas proporcionou 11 mil millóns de dólares, menos da metade da suma comprometida para África. A crise económica recortou aínda máis as axudas e as clínicas africanas teñen que tomar dramáticas decisións á hora de de entregar medicamentos entre os enfermos de sida, determinando quen debe seguir vivindo e quen non. Ao concluír os cumes do fin de semana, Jörn Kalinski membro dunha organización humanitaria internacional expresaba o seu pesimismo sobre o resultado das reunións. "Os estados esqueceron as axudas millonarias prometidas fai cinco anos aos países máis pobres e nin sequera mencionáronas. Os fondos quedan así enterrados" E pechou a reflexión cun lapidario: "É un escándalo".

Que quixeron dicir? Nin os expertos se poñen de acordo

Un Centro de Prensa construído ex-profeso e a lexión de xornalistas dos grandes medios e axencias de todo o mundo, non foron suficientes para desentrañar os resultados verdadeiros das reunións de Canadá. Pero a domesticación de moitos deses xornalistas fai que a crítica profunda e incisiva non sexa unha das súas ferramentas habituais. Se tiña que "saír ben" e foi un desastre, hai que maquillar os resultados. E desas plumas sumisas e a linguaxe técnica e pouco concreto das comunicacións oficiais, xurdiron crónicas e titulares abstractos e contraditorios. Non é para menos, xa que nin os expertos ponse de acordo. A frase "consolidación afín con crecemento" que moitos presentaron como elemento común dos países participantes, deixa no aire o debate ao redor de se privilexiar o crecemento económico ou os recortes do déficit orzamentario. O compromiso incluído na declaración final do cume non logrou pór de acordo aos analistas que afirman que é unha mensaxe económica "xenuíno" cos que opinan que a frase é unha contradición en si mesma. Imaxinen o que queda para o resto dos mortais se os expertos teñen interpretacións tan antagónicas. Mark Weisbrot, que é economista do CEPR (Centre for Economic and Policy Research) resúmeo cunha gráfica frase: "é como unha desas dietas nas que comes de todo o que sempre comías e agrégaslle unha ensalada. En realidade non funciona. Están tratando de conciliar cousas irreconciliables".

Resumo, recorrendo á filosofía popular: "cando che explican algo que che din que está claro e non o entendes, volve preguntar. Se á terceira vez segues sen comprendelo, estanche enganando".

Memoria, non nos abandones

É importante que os pobos conserven a memoria colectiva. É o que nos pode preservar de tropezar coas mesmas pedras, de cometer os mesmos erros ou admitir que nos sigan mentindo ou enganando con falsas promesas. Individualmente, como parte desa Gran Memoria, temos que valernos tamén dos recursos que nos proporcionan os novos medios tecnolóxicos. Un deles, elemental, constitúeno as hemerotecas, ou as bases de datos que rexistran expresións textuais, titulares, artigos. Esa posibilidade, por exemplo, permítenos recordar que hai pouco máis dun ano, en abril do 2009, tras a reunión en Londres, os titulares indicaban: "O G-20 acorda a reforma máis profunda do sistema financeiro desde 1945". En realidade, pactaran destinar un billón de dólares aos organismos financeiros internacionais. Tras esa reunión anunciábase tamén "o fin dos paraísos fiscais", aos que definían como elementos perversos que había que erradicar definitivamente. Gordon Brown, e Nicolás Sarkozy anunciaban así mesmo "o fin do segredo bancario". Sen ningún rubor, proclamaban a necesidade de "refundar o capitalismo" (nunca explicaron con claridade que querían dicir con iso). O Fondo Monetario Internacional era sinalado (como antes en solitario fíxoo o premio Nobel Josep Stilglitz) como un organismo irresponsable que había mal aconsellado reiteradamente aos países en vías de desenvolvemento, levándoos a verdadeiros desastres.

Ao pouco tempo, estes conceptos desapareceron como pompas de xabón, e nuns meses, o sistema bancario e financeiro internacional, xerador da crise, foi asistido con enormes cantidades de diñeiro público, ou sexa fondos achegados polos cidadáns de cada país co seu traballo e co seu esforzo. E coma se nada ocorrese é o FMI quen ditamina o que deben facer os gobernos. Máis do mesmo, o que resulta inexplicable para case todos, e xera condenas e rexeitamentos. Os "expertos", adoitan atallar estas xustas e indignadas críticas, afirmando que facer estas afirmacións é demagóxico e que a economía "é algo moi complexo". Si, o será, pero os resultados das políticas económicas adoitan ser bastante sinxelos de comprender e sobre todo, moi concretos. Disto saben bastante os asalariados, os pensionistas, os desocupados, ou sexa a maioría dos cidadáns.

O propio Stiglitz, que recordo foi ata fai uns anos funcionario de alto nivel do Banco Mundial, afirma a necesidade dunha regularización global do sistema bancario e financeiro, "porque non serve para nada actuar en casos illados e puntuais, porque a evasión fiscal é dinámica e busca outros horizontes" E explica o porqué dos paraísos fiscais. Afirma que "a súa existencia non é unha lagoa xurídica froito da casualidade. Os norteamericanos e os europeos ricos -así como os bancos que os representan- querían ter un paraíso fiscal, libre do escrutinio ao que as súas actividades podían verse sometidas no seu país, e os reguladores e os lexisladores permitíronlles telo"

E engade Stiglitz outro tema crave: a corrupción. "Aos países en desenvolvemento critícaselles con razón porque non fan o suficiente para loitar contra a corrupción, pero eles tamén teñen razón cando critican aos países industrializados por facilitar a corrupción ofrecendo paraísos fiscais aos políticos corruptos e contas secretas nos bancos para o seu diñeiro". Verdade que non é tan difícil de comprender? E se non, recordemos por exemplo ao fillo de Duvalier, o tirano haitiano ao que Francia outorgou "asilo humanitario" (a el e ao diñeiro que roubou no seu país) ou a Gonzalo Sánchez de Lozada, aquel presidente boliviano que no 2003 escapou dun levantamento popular asilándose en EE.UU ou a tantos outros ditadores do noso continente latinoamericano, capataces do neoliberalismo ou das multinacionais que se enriqueceron entregando os recursos e servizos estratéxicos dos seus países.

Palabras, máis palabras

O enjuiciamiento ao Fondo Monetario Internacional, ou ao Banco Mundial diluír como azucre nunha cunca de café. Durante esa reunión dos "líderes mundiais" que custou máis ou menos uns 16 millóns de dólares por hora, díxose que o cambio nestes organismos internacionais radica en que os seus dirixentes non deberían provir exclusivamente de Europa e Estados Unidos. Como se sabe, desde a fundación de ambos os organismos tras a Segunda Guerra Mundial, o BM foi tradicionalmente encabezado por estadounidenses e o FMI por europeos. Agora suxiren que desde os "países emerxentes" poden xurdir persoas que ocupen eses cargos. Seguro que si. Pero nós criamos que o que había que cambiar é o seu funcionamento, os seus obxectivos, os seus manejos, e non simplemente os personaxes da súa xestión directiva.

E a taxa para as operacións interbancarias? Aquel recurso exposto por ATTAC de impor un tributo global sobre cada operación comercial dos mercados financeiros foi tema de conversacións e por alí menciónase nalgún artigo. Pero seguen sendo palabras. A chamada Taxa Tobin que apunta ás operacións especulativas "en curto", admítese que é "unha proposta interesante". En realidade non é algo novo, porque xa Keynes, o famoso economista norteamericano propuxera algo parecido en 1936. Pero son propostas que -como tantas outras- para ter a efectividade desexada deben aplicarse globalmente. Algo practicamente imposible, porque non todos os países teñen o mesmo grao de crise, nin pasaron polas mesmas dificultades. Polo menos, eses son os argumentos.

A pelota pesa máis que o planeta

A preocupación dos Merkel, Obama, Cameron ou Sarkozy pola gravidade dos temas que debían tratar en poucas horas nos cumes de Canadá, tivo polo menos unha tregua. Con algunha discreción, Obama ausentouse dos debates durante a prórroga do partido que empataba a selección de fútbol do seu país con Ghana. E só regresou cando terminou o lance coa vitoria 2 a 1 dos africanos. Máis visible foi a ausencia de Merkel e Cameron, que abandonaron a reunión a portas pechadas para recluírse nun salón anexo ante unha xigantesca pantalla para seguir o duelo entre as seleccións dos seus respectivos países: Alemaña e Inglaterra. Isto pode parecer anecdótico, pero é todo un síntoma. Se estes debates fosen realmente "en serio", é difícil pensar que un dirixente de tamaña responsabilidade poida abandonar o escenario para entregarse á contemplación dun espectáculo deportivo, por máis apaixonante e cargado de simbolismo que puidese ser. Pero é que en realidade, o que se nos presenta como un esforzo dos "líderes para encausar ao mundo nunha nova era de cooperación económica e avanzar cara a un crecemento global máis forte, equilibrado e sustentable", non é máis que unha mala e custosa obra de monicreques. Unha comedia de entretemento, que nin sequera conseguiu o seu obxectivo de entreter. E monicreques, porque moitos dos presentes en realidade non actúan en nome dos seus pobos senón en representación dos grandes poderes económicos. Os titiriteros non están presentes, están representados.

Por onde imos

As comedietas con estes "primeiros actores" intentan xerar novas expectativas de que "para o 2015 as cousas mellorarán", pero nos reiteran como unha ladaíña que agora é necesario "sacrificarse, aceptar recortes, baixas salariais, peores condicións laborais". Mentres tanto, a realidade segue golpeando aos sectores populares en cada un dos países, en cada recuncho do planeta. "Eles", cos seus argumentos e a súa coral de medios de comunicación demolen esa realidade e a trituran a través da manipulación e a mentira. Van ocultando aos verdadeiros responsables da crise. Inventan "inimigos", aínda que para iso teñan que apelar ao perigoso recurso de exacerbar o receo cara ao inmigrante. Ese mesmo ser humano que ata fai uns meses era "unha peza fundamental do avance económico" coa súa forza de traballo nos lugares e tarefas indesexables para os "nacionais", convértese en alguén incómodo, un competidor para os improbables postos de traballo cuxos fillos e familiares -dinnos- "ocúpannos as prazas escolares ou as atencións sanitarias". Pero fundamentalmente, "eles" van abrindo camiño a novas medidas que significan retroceso en dereitos laborais e sociais. Salarios que se recortan, plusvalías que aumentan os beneficios de grandes empresas, bancos, industrias.

Como pequenos furóns nunha roda, cada día intentamos ir máis rápido, esforzarnos máis, pero o único que conseguimos é cansarnos e vivir a vida cada día un pouco menos, porque a supervivencia come o noso tempo e as nosas ganas.

Case sen que nos deamos conta, cada día rexístranse novos retrocesos nos dereitos e nas condicións de traballo e de vida da xente. Si, xa se que isto non é de onte, nin sequera nace coa crise. No Estado Español desde o Estatuto dos Traballadores do 82 ata agora, cantos pasos ou saltos demos cara atrás, en dereitos laborais?

E non só as dereitas conservadoras e as grandes patronais son as que alentaron este rumbo, goberne quen goberne. Hai complicidades por acción ou por omisión. E cada un de nós, cando non reaccionamos a tempo, tamén o somos, aínda que nos desbasta.

Mais sempre estamos a tempo. Iso esixe implicarnos, pasar da queixa á resistencia, ao debate, á organización. Á procura de información alternativa e independente. A descreer da coral mediática que intenta resignarnos a "isto é inevitable".

Termino este "racconto" cun pequeno pero significativo apunte que nos axude a comprender por onde imos. A tal hora, 3.500 traballadores da planta FIAT en Pomigliano D'Arco na Campania italiana, viven a incerteza da continuidade do seu posto laboral. O conselleiro delegado da multinacional ameazoulles: ou aceptan un convenio leonino ou FIAT pecha a fábrica e leva a produción do novo Panda a Polonia. O persoal votou en referendo, e unha maioría do 62% aceptou o convenio que lles obriga a renunciar a numerosos dereitos, entre eles, o dereito de folga. Os vellos traballadores que pelexaron tantas conquistas, choraban en silencio.

Se isto segue adiante, hai posibilidades de que poidan manter o seu posto. Pero, que virá despois? ... Como frearán outra abusiva esixencia patronal?... Cun petitorio? Lentamente volvemos a formas feudais, extorsionadoras, impensables anos atrás.

O retroceso dos sectores populares só é comparable, antagónicamente, co incremento e a concentración do poder económico e o control político e social. Esa globalización, é a de "eles". Nada ten que ver con ese mundo posible, máis xusto, máis equitativo, máis libre, máis solidario ao que temos dereito.

Mais haberá que facelo. Desde abaixo e entre todos. E nesa historia, non contan nin os monicreques nin os titiriteros. Contan os pobos.

Fonte: Pueblos. Revista de información e debate


Ese artigo foi publicado orixinalmente en SERPAL.

[*] Carlos Iaquinandi Castro em membro da redacción do Servizo de Prensa Alternativa (SERPAL).

Carlos Iaquinandi Castro, redacción de SERPAL.
Servizo de Prensa Alternativa.
http://www.serpal.info/

__________________________________________