Eleccións en Venezuela - República Bolivariana de Venezuela: peza xeopolítica global

Por Raúl Zibechi [*]
25.09.2010

As principais potencias do mundo, tanto as emerxentes como as decadentes, disputan os recursos naturais que posúe Venezuela, converténdoa dese modo nunha das máis prezadas pezas do xadrez estratéxico global. A pugna electoral polo control do Parlamento, do próximo domingo 26 de setembro, enmárcase nesa tensión de fondo.

O 16 de setembro, a Gaceta Oficial publicou a lei 39.511 que aproba o acordo entre os gobernos de Venezuela e China sobre cooperación para financiamiento a longo prazo. Trátase dun crédito de 20 mil millóns de dólares para financiar 19 proxectos de desenvolvemento. O pago da liña de crédito efectuarase mediante a venda de petróleo cru: para o ano 2010, non menos de 200 mil barrís diarios; para o ano 2011, non menos de 250 mil barrís diarios; para 2012 non menos de 300 mil barrís diarios.

O acordo foi anunciado polo presidente Hugo Chávez en abril pasado, remarcando que o volume do investimento chinés non ten parangón nos 60 anos de existencia da República Popular. Non se trata soamente do monto, dixo no seu momento, "hai que darlle unha lectura política, geopolítica, de confianza".

Venezuela xa envía a China preto de 500 mil barrís diarios de petróleo, aos que deben sumarse 400 mil barrís que producirá unha empresa mixta binacional que operará na faja do Orinoco. E, finalmente, os 300 mil barrís do recente acordo. En total, as exportacións de petróleo venezolano a China superarán o millón de barrís diarios. A mesma cantidade que Venezuela exporta a Estados Unidos.

Geoestrategia chinesa

"Todo o petróleo que China poida necesitar para consolidarse como unha gran potencia está aquí", dixo Chávez o 18 de setembro ao recibir os primeiros 4 mil millóns de dólares do acordo. Para avaliar o acordo asinado, así como o volume total do investimento chinés en Venezuela, debe considerarse que a potencia asiática rexistrou un investimento directo no exterior de 56 mil 500 millóns de dólares en 2009. A maior da súa historia. Ou sexa, o acordo con Venezuela representa case 36 por cento do total anual no seu mellor ano. E nun só país.

É evidente que ninguén solta 20 mil millóns de dólares dun saque sen estar moi seguro do que está facendo. Unha cifra que equivale ao PIB de Bolivia e Paraguai xuntos, ou a dous terzos do PIB uruguaio. E non o fai en calquera país, senón naquel que ata agora tiña o groso das súas exportacións focalizadas cara a Estados Unidos. En 2007, Venezuela exportou 1.3 millóns de barrís diarios de petróleo cara a ese país, co que desprazou a México como terceiro provedor de Wáshington. Esas cifras sinalan que preto de 85 por cento do cru exportado de Venezuela vai cara aos mercados de Estados Unidos.

China realizou ademais outros investimentos en Venezuela vinculadas á explotación mineira, que inclúen 50 proxectos para explotación de aluminio, bauxita, carbón, ferro e ouro, así como outro acordo para ingresar na faxa Petroleira do Orinoco por 16 mil millóns de dólares, que permitirá a PDVSA elevar a produción en case un millón de barrís diarios. O recente acordo ao que se refire Chávez inclúe plans ata o ano 2030 para o desenvolvemento integral de oito sectores: electricidade, transporte, minería, vivendas, finanzas, petróleo, gas e petroquímica. E supón a construción conxunta de trades petroleiros, plataformas, ferrocarrís que van cruzar a faja do Orinoco e 20 mil vivendas no sueste venezolano.

O investimento chinés en Venezuela ascende a 44 mil millóns de dólares, tendo en conta que xa había un compromiso para un "fondo pesado binacional" de 8 mil millóns de dólares. É evidente que ninguén arrisca ese diñeiro sen ter a seguridade de que non o vai a perder. Dito doutro xeito, China pode contar con que os seus investimentos en Venezuela son seguras, moito máis alá do que suceda nas urnas. Así razoan todas as potencias do planeta.

Réplicas de Wáshington

Nos pasados 12 anos a antiga clase dominante perdeu gran parte do seu poder en Venezuela, ao momento que un sector significativo dos seus membros emigrou a Estados Unidos, Colombia e Perú, entre outros. Algunhas das maiores empresas do país, entre elas PDVSA, CANTV, a principal empresa de comunicacións, a maior parte dos bancos así como empresas agropecuarias e millóns de hectáreas de terras improductivas, pasaron a mans do Estado.

Os principais riscos para a continuidade do proceso bolivariano non radican nunha burguesía declinante, senón na nova "boliburguesía" nada do control das empresas estatais e de cargos políticos, integrada por burócratas oportunistas que fixeron fortunas ao subirse ao proceso. Unha parte deses personaxes funxen como cadros do PSUV (Partido Socialista Unificado de Venezuela). Nas eleccións do domingo 26 non está en xogo o proceso de cambios senón algo máis sutil, pero non menos importante.

A Asemblea Nacional conta con 165 deputados, que serán renovados na súa totalidade. Sesenta por cento dos escanos obtéñense de modo nominal e o resto en forma proporcional. Tres pertencen a circunscricións indíxenas. A lista que obteña a metade máis un dos votos en cada circunscrición, obterá 75 por cento dos escanos do escrutinio proporcional. O asunto é que a Constitución establece que as leis orgánicas necesitan dous terzos dos deputados para ser aprobadas e as leis habilitantes, as que facultan ao presidente a gobernar por decreto, requiren as tres quintas partes dos lexisladores.

Como sinala Ignacio Ramonet, "bastaríalle á oposición obter 56 votos sobre 165, para impedir a adopción de leis orgánicas, e 67 votos para imposibilitar a aprobación de leis habilitantes. Ata agora as principais reformas puideron realizarse grazas precisamente a leis habilitantes" (Le Monde Diplomatique, setembro 2010).

É moi probable que a oposición alcance algunha desas cifras, por varias razóns: a inseguridade que fai que Venezuela sexa o país con maior índice de homicidios do continente, xunto a Honduras e El Salvador; unha inflación galopante que alcanza 30 por cento anual; a corrupción incrustada en todas as esferas do aparello estatal. Ademais, a oposición vén avanzando en anos recentes: nas eleccións de 2008 gañou os tres estados máis poboados (Miranda, Zulia e Nova Esparta) e a alcaldía de Caracas.

É posible que o chavismo non consiga os dous terzos, ou sexa 110 escanos. Os adversarios do proceso, os think tank estadunidenses, comprenderon que poden bloquear o proceso bolivariano "desde dentro", xa que atacándoo "desde fóra" (golpe de estado, paros patronais e petroleiro) non conseguiron máis que blindar á poboación dos cerros co presidente Chávez. Agora parecen apostar a unha implosión do proceso ou, na súa falta, a un peche autoritario e defensivo.

O bulebule geopolítico

No contexto do centenario da Universidade Autónoma Nacional de México, Noam Chomsky expuxo a súa visión do momento que atravesa o seu país, Estados Unidos. Dixo que o control do mundo "non é cousa sinxela, nin sequera para un Estado cun poder sen precedente". Foi moi preciso ao argumentar que "ese poder se erosiona por todos lados, e ata no patio traseiro de Wáshington os súbditos vólvense cada vez máis desobedientes" (La Jornada, 22 de Setembro de 2010).

Sostivo que o gran desafío provén de China, pero alertou sobre un feito pouco comentado nos medios de comunicación occidentais, que revela o cambio hegemónico en curso, consistente en que "por un raro accidente xeolóxico, China posúe o 97 por cento de terras preciosas, ricas en compoñentes indispensables para o desenvolvemento da electrónica e a industria verde". Dixo que aí está o futuro e que os investimentos destinados á industria verde en China superan as que logran atraer os países europeos, Estados Unidos e Canadá xuntos.

Unha intelixencia fina e profunda non podía deixar pasar ese dato. Pero agregou outro elemento, para completar a súa visión do mundo: "Se Estados Unidos non é capaz de controlar a América Latina, non poderá impor a orde no resto do mundo". Un dos varios ollos do furacán geopolítico está focalizado en Venezuela, cuxa alianza estratéxica con China parece irreversible.

Fonte: Publicado no xornal mexicano "La Jornada"

Texto traducido, ao Galego, por Ártabra 21, apoiando-se nos recursos públicos de tecnoloxía lingüística desenvolvidos polo Seminario de Lingüística Informática (SLI) da Universidade de Vigo.

[*] Raúl Zibechi, [Montevideo - Uruguay, 1952], é un escritor e pensador-activista uruguaio, dedicado ao traballo con movementos sociais en América Latina.
_____________________________