Por que España ten un desemprego tan elevado? ... Vicenç Navarro

Por Vicenç Navarro López [*]

13.03.2012

Este artigo critica o argumento amplamente promovido nos maiores fórums económicos e financeiros españois de que o elevado desemprego en España débese ás rixideces do mercado de traballo. O artigo documenta que o elevado desemprego en España débese á escasa produción de emprego, resultado, á súa vez, do escaso desenvolvemento do sector público e moi en particular dos servizos públicos do Estado do Benestar.

Unha característica da economía española foi a existencia dun elevado desemprego. Tanto en momentos de bonanza, con elevadas taxas de crecemento económico, como en momentos de recesión, o desemprego en España é maior, e en ocasións moito maior, que o promedio dos países da Unión Europea (UE-15), o grupo de países da UE máis próximos a nós polo seu nivel de desenvolvemento económico.

A interpretación que a sabedoría convencional dá para explicar este feito é que o mercado de traballo español é demasiado ríxido. Repítese constantemente nos medios de maior difusión de sensibilidade neoliberal que os sindicatos estiveron protexendo os contratos fixos, que inclúen aos traballadores que xa teñen traballo –os famosos insiders- a costa dos que non teñen traballo –os tamén famosos outsiders- que non poden atopar traballo. Estes últimos, principalmente novos e mulleres, teñen enormes dificultades para entrar no mercado de traballo, debido a que os postos de traballo existentes están xa ocupados polos que teñen contratos fixos. Por iso é polo que a solución que propoñen é que se anulen os contratos fixos (para conseguilo hai que debilitar aos sindicatos) e, con iso, os mozos e as mulleres poidan tamén entrar no mercado de traballo.

Este argumento ignora deliberadamente varios feitos. Si o número de postos de traballo existentes permanece constante, a eliminación dos contratos fixos só variará a composición dos traballadores, posto que os empresarios despedirán aos que eran fixos a fin de contratar aos mozos e mulleres, aos que pagarán uns salarios máis baixos. Os pais serán despedidos para que os seus fillos poidan atopar traballo a menor custo para a empresa. Isto é o que desexan as reformas laborais do goberno PP: rebaixas de salarios.

Algúns economistas argumentan que os elevados custos do despedimento fan que o empresario o pense dúas veces antes de contratar a un novo traballador porque este quedará blindado e non poderá desfacerse del ou ela no caso de que necesite menos traballadores, a consecuencia de que diminúan as súas necesidades de man de obra. Este argumento parecería que ten peso, pois ten unha certa lóxica. Pero, parece que os empresarios en España non terán tal dificultade. España foi durante moitos anos (durante o periodo do boom económico estimulado pola burbulla inmobiliaria) o país da UE-15 que tivo maior taxa de crecemento de postos de traballo, para máis tarde, durante a recesión, ter a taxa de destrución de postos de traballo máis elevada da UE-15. A evidencia mostra que en España se crean e destrúense postos de traballo moi facilmente, negando polo tanto a tese de que o elevado desemprego se deba á dificultade de despedir. En realidade, o inverso é o que está ocorrendo. Os países da OCDE nos que o desemprego creceu máis rapidamente durante a recesión foron EE.UU. e Irlanda, que son os países que poden despedir máis facilmente. España é o terceiro país logo destes dous, coa taxa de destrución de emprego e crecemento de desemprego máis elevada na OCDE, o grupo de países máis ricos do mundo.

Os datos mostran que España ten unha das taxas de crecemento do desemprego máis altas e a taxa de desemprego máis alta, non só da UE-15, senón tamén da OCDE. As reformas laborais aumentarán o desemprego sen mellorar en nada a creación de emprego. E si non llo creen, esperen e verano. Que iso sexa así se debe a que non se está tocando o problema central: a escasa creación de postos de traballo. Si miran os datos verán vostedes que España é o país que ten menos postos de traballo por 1.000 habitantes da UE-15 (396), xunto con Grecia (373) e Italia (380). E onde se ve que hai un gran déficit é no sector público. En España só un 9% da poboación adulta traballa no sector público. O promedio da UE-15 é un 15%, e en Suecia un 25%. Si en España tivésemos as mesmas taxas de emprego público que ten Suecia, teriamos 5 millóns máis de postos de traballo (que é prácticamente o mesmo número de desempleados que existen hoxe no noso país). En contra do que se reproduce na sabedoría convencional, España ten un sector público pouco desenvolvido. O número de empregados nos servizos públicos do Estado do Benestar está moi por baixo do promedio da UE-15 e por baixo do que nos correspondería polo nivel de desenvolvemento que temos (ver Navarro, V. O Subdesarrollo Social de España. Causas e Consecuencias. Ed. Anagrama, 2006).

Este escaso desenvolvemento do emprego público explica tamén a baixa porcentaxe da poboación que traballa no mercado laboral, con clara discriminación da muller. Si facilitásese a integración da muller no mercado de traballo (mediante o desenvolvemento da infraestrutura de servizos tales como escolas de infancia e servizos domiciliarios) habería en España 3 millóns máis de traballadores, creando riqueza. Calcúlase que por cada entrada dunha muller no mercado de traballo créase a necesidade de crear 0.4 novos postos de traballo nos servizos de carácter persoal que provén as amas de casa (en limpeza, en restaurantes e outros). Traballo crea traballo.

A pregunta inmediata é como se pagarían estes empregos? A resposta é fácil. Predominantemente (aínda que non exclusivamente) con fondos públicos, incrementando os ingresos ao Estado, hoxe en día en España, os máis baixos da UE-15 (34%), o promedio da UE-15 é 44% e Suecia, 54%.

E aí está a raíz do problema. Algúns datos son contundentes. A fraude fiscal en España é enorme e concéntrase nas grandes fortunas, nas grandes empresas que facturan máis de 150 millóns de euros ao ano e na banca (responsables do 72% de todo a fraude fiscal) e que supera os 80.000 millóns de euros. O problema non é que España non teña fondos. O que ocorre é que o Estado non os recolle, e polo tanto non pode crear emprego. Aí está o problema silenciado nos maiores medios de difusión e persuasión do país, os mesmos medios que continúan machucando co sambenito das rixideces do mercado laboral, culpabilizando aos sindicatos polo elevado desemprego. E así imos nun país que se autodefine de ser democrático.

Artigo publicado por Vicenç Navarro no diario digital EL PLURAL, 12 de marzo de 2012.

[*] Vicenç Navarro, naceu en Barcelona o 1937 e licenciouse en Medicina e Cirurxía pola Universidade de Barcelona en 1962. Exiliouse de España no mesmo ano pola súa loita anti-franquista, pasando por universidades de Suecia (Uppsala e Estocolmo), onde estudou Economía Política; Gran Bretaña (London School of Economics, Oxford e Edimburgo), onde estudou Políticas Públicas e Sociais; e EEUU (Johns Hopkins University), onde se doctoró en Políticas Públicas e Sociais o 1967. Alí tamén foi nomeado profesor e posteriormente catedrático de Políticas Sanitarias e Sociais, Políticas Públicas e Estudos Políticos desde o ano 1977 [Máis información na wikipedia].

Sobre este e outros asuntos de interese, pode-se acceder a máis información no propio blogue do profesor Navarro.

Blogue Persoal: vnavarro.org

____________________