A Crise, que se debería facer ?

Por Vicenç Navarro [*]

05.03.2010

O meu mestre Gunnar Myrdal adoitaba dicir que antes de tomar medidas macroeconómicas é aconsellable ser escéptico do que a sabedoría convencional nun país aconsella facer, e nunca aceptala sen máis. Frecuentemente -dicíame-, a sabedoría convencional está equivocada. E a situación actual é un exemplo diso. Hoxe, as autoridades financeiras e económicas da Unión Europea (desde o Banco Central Europeo ao Consello Europeo e á Comisión Europea) e as autoridades económicas do goberno español e do maior partido da oposición (así como do Banco de España, da patronal e da maioría dos medios de información e persuasión do país) alcanzaron un consenso en canto ás liñas xerais do que o estado español debería facer para saír da crise. Nin que dicir ten que hai diferenzas significativas entre os partidos con representatividade parlamentaria, así como entre o goberno español (cuxas últimas propostas teñen elementos positivos e outros moi positivos, pero tamén elementos bastante negativos e outros claramente insuficientes) e o partido da oposición (cuxas propostas inclúen unha serie de medidas sumamente negativas). Diferenzas, pois, existen. Pero, en cambio, tanto o goberno como o partido conservador coinciden no que constitúe a sabedoría convencional do establishment da UE. Todos eles indican que hai que reducir o déficit e a débeda pública que -segundo eles- están impedindo a recuperación económica. O problema con esta sabedoría convencional é que está profundamente equivocada. E ademais é fácil demostralo. Vexamos os datos.

O maior problema que ten a economía española non é nin o déficit nin a débeda pública; é o elevado desemprego. O mesmo en canto á Unión Europea, aínda cando o problema en España é ata maior, pois o desemprego é moi superior no noso país. Crerse que baixando o déficit e a débeda van reducir o desemprego é non entender cal foi a causa do enorme crecemento do desemprego. Non é o déficit o que creou o elevado desemprego senón ao revés, é o desemprego (e especialmente a retardación do crecemento económico que determinaron o crecemento do desemprego) o que creou o elevado déficit. En realidade, máis da metade do crecemento do déficit na maioría de países da Unión Europea débese á baixada de ingresos ao estado, consecuencia do descenso da actividade económica (ver o meu artigo "Os erros das políticas liberais" PÚBLICO 25.02.10). Non hai, pois, unha relación causal que explique o desemprego como consecuencia do aumento do déficit e da débeda pública. Baixar o déficit, e a débeda, non diminuirá o desemprego. Crerse o contrario é estar aínda imbuído da relixión liberal que impregna a sabedoría convencional. E falo de relixión porque se reproduce a base de fe en lugar de evidencia científica.

En realidade, ao diminuír o déficit crecerá o desemprego, empeorando aínda máis o problema. Isto é o que lle pasou ao Presidente Roosevelt no ano 1937, cando ao crerse que estaba xa remontando a economía, saíndo da Gran Depresión (consecuencia do gran gasto público), reduciu o déficit recortando o gasto público para reducir o déficit. A redución tivo un impacto inmediato: o desemprego creceu de novo (ver o meu artigo "Roosevelt versus Obama". SISTEMA, 24.07.09). E isto é o que ocorrerá na UE e en España. A redución do déficit atrasará a súa recuperación económica. Non hai volta de folla. A evidencia histórica é clara. Aqueles que din que axudará a que o desemprego baixe, teñen que explicar cal é o mecanismo polo que a baixada de déficit levará a unha maior ocupación.

A causa maior do desemprego na UE e en España, é o desenvolvemento das políticas liberais, que reduciu a capacidade adquisitiva das clases populares, que supliron (a fin de soster o seu estándar de vida) endebedándose. O colapso do mercado de crédito creou un enorme problema, cuxas consecuencias son o enorme desemprego. Pero, por outra arte, o enorme enriquecemento das rendas superiores non significou un aumento en investimentos produtivos, senón en actividades especulativas que crearon unha falsa riqueza. O centro de tales actividades foi o complexo bancario-inmobiliario, enormemente especulativo, que creou a burbulla inmobiliaria, que ao romper (pois estaba baseada nunha riqueza artificial, non real) colapsou o mercado crediticio, causa do problema económico cuxa consecuencia é o enorme desemprego.

Os datos están aí, e son fáciles de ver, a pesar do esforzo liberal, que traballa nos medios liberais 48 horas ao día, para indicar que o problema creouno o estado "que gasta demasiado", un gasto exuberante, que como dicía o gurú dos liberais, Sala i Martín, necesita ser disciplinado polos mercados financeiros (A VANGARDA. 17.02.10). Os que debesen estar máis disciplinados e máis regulados non eran os estados, senón os mercados, medidas ás que os liberais se opuxeron.

A falta de demanda por parte do sector privado require que sexa o sector público o que gaste, invista e cre emprego. En realidade, o mellor indicador de que a explicación que dan os liberais é errónea (atribuíndo a crise á exuberancia e gasto excesivo dos estados do Sur de Europa) é que tales estados son os que teñen o gasto público por habitante máis baixo da UE. Onde está a exuberancia pública? En realidade, como recoñecía nun momento de candor o mesmo Sala i Martín, o que os liberais están facendo é tomar como escusa a necesidade de salvar o euro para reducir aínda máis ao Estado. Tal autor escribiu que "a escusa de que Europa o requiría foi moi útil para facer as reformas" (A VANGARDA. 17.02.10), que naturalmente eran as reformas liberais. En realidade, a débeda pública española, tanto a existente agora como a que se prevé en dez anos, será menor que a da media da UE (e moito menor que en EEUU, Gran Bretaña e Xapón). Onde está, pois, o problema?

GASTO PÚBLICO COMO PARTE DA SOLUCIÓN

O que debería facerse é aumentar significativamente o gasto público, en investimentos que cren emprego, sendo unha delas nos servizos do estado do benestar talles como sanidade, servizos sociais, escolas de infancia, servizos domiciliarios, vivenda social e educación, entre outros, sectores que teñen menos emprego público que a media dos países da UE-15 (España ¬13.35% da poboación activa, UE-15 17.34% da poboación activa, en 2006). Existe un enorme déficit de emprego público social en España, do cal as elites políticas, mediáticas e económicas do país non son plenamente conscientes, ao non utilizar os servizos públicos. Por certo, gasto público social non é só pensións e gastos en cobertura de desemprego. Cando o goberno Zapatero indica que as súas políticas manteñen o gasto social, ignora que o gasto público social inclúe non só as transferencias (seguro de desemprego), senón tamén os servizos públicos do estado do benestar que están sendo recortados ao reducirse as achegas do goberno central ás CCAA, que son as que xestionan tales servizos. Non é certo, pois, que o gasto social non se estea reducindo. Estase reducindo, e moito. E iso é negativo, non só para a calidade de vida das clases populares (que son as que utilizan tales servizos), senón tamén para que se produza o crecemento económico e a creación de emprego.

Tal expansión do gasto público debese facerse mediante un aumento dos impostos directos, aumentando a progresividad fiscal. O incremento dos impostos dos sectores podentes da poboación (que aforran máis que consomen), con investimento dos fondos así recadados nas clases populares (que consomen máis que aforran), é non só un elemento de equidad, senón tamén de eficiencia económica. Crerse que o mellor xeito de estimular a economía -como os liberais sosteñen- é baixar os impostos, é descoñecer a enorme evidencia que mostra o errónea que é esta suposición. Baixar os impostos agora significaría para as rendas superiores un aumento do aforro (que é precisamente o que non queremos) e para as rendas medias e inferiores, unha redución das súas débedas, pois utilizarían o diñeiro -resultado da redución dos seus impostos- para pagar as súas débedas. En ningún caso aumentaría significativamente o consumo, que é precisamente o que se necesita, pronto e rápido. A economía necesita un crecemento rápido da demanda, o cal conséguese mediante o gasto público orientado cara ás clases populares -creando emprego-, que son as que consomen máis e aforran menos.

Un goberno socialdemócrata debería ser sensible a este cambio de rumbo, pois a continuación das súas políticas de apaciguamiento dos mercados especulativos, reducindo o gasto público é, ademais de erróneo, politicamente suicida: significaralle un elevado custo político que o país non pode permitirse. A vitoria do maior partido da oposición significaría o retroceso máis grande que vexamos, non só na dimensión social senón tamén na económica. As súas políticas danarían enormemente a calidade de vida das clases populares. A evidencia diso é abafadora. O país non pode aguantar unha vitoria do PP. Pero o goberno estivo facilitando esta vitoria, esquecendo que pasou coa socialdemocracia alemá cando levou a cabo as reformas liberais que agora propón o goberno español. Aquel partido pasou de ser o maior partido socialdemócrata europeo a ser un partido cuxo estado minoritario compite con outros tres partidos. España necesita un goberno autenticamente socialdemócrata, aliado cos partidos que están á súa esquerda, que deberían ter maior peso político, e aos que hoxe se lles nega por un sistema electoral que lles prexudica. Pero, pola vía que se segue, nunca se chegará a iso.

Fonte: fundacionsistema.com

[*] Vicenç Navarro, catedrático da Universidade John Hopkins de Estados Unidos e da Pompeu Fabra de Barcelona e un dos máis recoñecidos expertos do mundo en materia de políticas públicas.
http://www.vnavarro.org/

___________________