Todos os feminismos son de clase - Entrevista de David García Aristegui á feminista e sindicalista Isabel Benítez, coautora do libro 'Panrico: la vaga més llarga'

Entrevista de David García Aristegui [1] á feminista e sindicalista Isabel Benítez [2], coautora do libro (Panrico: la vaga més llarga) sobre a Folga de Panrico, xunto a Homera Rosetti, mais agora, nesta entrevista Isa non só vai falar do libro que debemos promover para non esquecer que si se pode, si se ten vontade e funciona a solidariedade; mais sobre todo fala da esquerda, de sindicalismo e de feminismo cunha perspectiva moi clarificadora. Desde Ártabra 21, animamos-vos a que non deixedes de ler a entrevista e a facer-se co libro, polo de agora só en catalán.

En numerosas charlas e textos teus falas de feminismo de clase. Cal sería o seu oposto?

O feminismo de, por exemplo, Cristina Cifuentes, Inés Arrimadas ou Andrea Levy tamén é un feminismo de clase. Todos os feminismos son de clase, outra cousa é que sexamos conscientes ou non. É dicir, tradúcense en políticas, reivindicacións e programas de loita concretos nos que se reflicte cales son nosas prioridades, si todas as mulleres ou só algunhas, por dicilo en términos sinxelos. Cifuentes, Arrimadas e Levy teñen moi claro que a súa única meta é conquistar a igualdade de oportunidades para que selectas mulleres poidan explotar nas mesmas condicións a outras mulleres e homes. Para o feminismo burgués, no mellor dos casos, o dereito ao aborto é unha mera liberdade formal. Para nós, é un dereito que si non o garantes materialmente (na sanidade pública e gratuito) é papel mollado. Para o feminismo liberal burgués, a liberdade de mercado e a liberdade individual formal son a unidade de medida da emancipación feminina. Que os salarios sexan miserábeis, a ameaza dun desafiuzamento ou unha sanidade pública colapsada non son problemáticos nin para a crianza, nin a educación nin a familia.

Hai que insistir, entón, co feminismo de clase?

Si moitas compañeiras estamos falando de "feminismo de clase" é porque nos piden con ese título as charlas, pero tamén noutro sentido. A pugna político-ideolóxica neste campo é respecto dos feminismos dos anos 1990 e 2000, que puxeron as identidades (sexual, racial, orientación sexual) no centro, desprazando temas clave como o reparto da riqueza, e que a miúdo son reactivos a incorporar na loita de clases na súa análise, que no mellor dos casos fan unha trincheira decididamente feminista pero que é anticapitalista en sentido abstracto. É un feminismo interclasista que terá moito predicamento na academia e que a nivel político é moi impotente e en segundo que momento, até se desliza á manida "guerra de sexos" en lugar dunha política de clase anti-patriarcal. É obrigado recoñecer que as "organizacións de clase" deron unha resposta aberrante ás reivindicacións feministas desde fai décadas, xa non digamos respecto de a homosexualidade, pero é sintomático que evoquemos a loita das sufraxistas (que pelexaron polo sufraxio censatario das mulleres brancas, xamais o esquezamos) e ninguén queira saber que as bolcheviques foron as primeiras mulleres do mundo que conquistaron o dereito ao aborto público, gratuito e seguro, e o dereito ao voto a principios do século XX, cando até os anos 70 as francesas non podían conducir un coche sen permiso do marido.

Es unha das responsables da Secretaría de Loita Feminista da Coordinadora Obreira Sindical, é o feminismo a materia pendente de todos os sindicatos?

Si, participo na Secretaría de Lluita feminista da COS. Incorporar con solvencia o que significa ser, ademais de traballadora, muller é a materia pendente de todas as organizacións rupturistas, sexan políticas como sindicais. E nós non somos unha excepción. A participación política das mulleres ten un custo máis alto en términos persoais e vitais que para os homes. Primeiro temos as barreiras educativas que fan da obediencia, a compracencia e colmar as expectativas alleas como a quintaesencia do feminino. Logo está o estigma de que opinar, ser vehemente e, potencialmente, ter unha visión máis clara das cousas que o resto dos compañeiros de traballo, tampouco está premiado. A partir de aquí, a dinámica empresarial da "gran familia" e das pequenas e medianas empresas, tamén introducen unha dinámica paternalista e de chantaxe emocional cara ás mulleres moi concreta, por non falar do risco laboral engadido do acoso sexual e, tamén, do acoso moral ao que as mulleres son máis vulnerábeis, precisamente por esa estrutura de carácter que esixe de nós o patriarcado, segundo recollen os estudos da Organización Internacional do Traballo sobre mobbing. Outro aspecto é a moi alta temporalidade e o subemprego, somos as campioas do contrato a tempo parcial, o cal tampouco axuda a desenvolver acción sindical convencional. Superado todo isto, dáche conta de que as mulleres que se sindican e son guerreiras no traballo, son cadros sindicais preparados case para calquera batalla, axitadoras e comunicadoras de primeiro nivel, cunha capacidade de convocatoria e de combatividade a anos luz do resto.

Crees que as cousas melloraron nas organizacións respecto de fai uns anos?

Penso en Montse Castañé, dos mataderos de Vic, nas compañeiras de telemárketing de Terrassa ou nas mesmas traballadoras de Panrico. Ao dar o paso, o que poñen en xogo é moito máis, especialmente cando falamos da sobrecarga laboral que implica a presión social de levar adiante a crianza, a loxística e o mantemento do fogar, coidar de familiares dependentes... Hai moito traballo que discutir e debater respecto diso e avanzamos amodo. A liberación sindical parcial, por exemplo, debería priorizar mulleres antes que a homes; promover activamente a mulleres a cargos de responsabilidade; ser inflexibles coa vixilancia das actitudes e comportamentos sexistas, machistas, racistas, homófobos que poidan aparecer nas nosas asembleas e seccións. Cando ti suscitas un modelo sindical no que é evidente que se teñen que tomar medidas compensatorias para que nós tamén sexamos suxeito político todas e todos.

O libro 'Panrico: A folga máis longa' (Edicións de 1979, Setembro de 2016) foi un encargo que vos realizaron a ti e a Homera Rosetti. Hai moi poucos libros que traten temas sindicais, cal crees que é a razón?

Logo de vinte anos declarando a morte da clase traballadora, falar de sindicalismo parece algo pasado de moda. Existe a percepción de que é unha cuestión "xa superada", que non se pode aportar nada novo, que todo está dito... O desinterese forma parte do proceso de deconstrución da clase obreira logo da Transición, no sentido de proceso inverso do que fala E.P. Thompson respecto de Inglaterra. A medida que as centrais sindicais maioritarias adoptaron o discurso da "empleabilidade" en lugar do de reparto da riqueza, o sindical asóciase a "burocracia, xestión" do que hai e iso fixo que a reflexión sobre o que sucede no traballo ou no desemprego pareza un tema máis propio de académicos, de avogados e doutra xeración. Reforma laboral, folga xeral, ERE, suma e segue.

Que traballos hai interesantes ao teu xuízo sobre sindicalismo e temas laborais?

Sempre existiu e segue manténdose unha tradición de monografías sobre conflitos significativos (MiniWatt, Bruguera, Laforsa, etc) e puntualmente saen pequenas xoias como a etnografía sobre os astilleros de Cádiz, ou os achados de Klinamen con Abajo os restaurantes e demais. O que si que é certo é que, máis aló do ámbito académico e moi especializado, non hai moita bibliografía que aborde, como dicía a tese de Feuerbach de Marx, aquilo de estudar a realidade para transformala, que de claves explicativas e de subversión desde a experiencia militante, non desde as atalaias universitarias, do estado das cousas.

Panrico foi a folga máis longa das realizadas até o momento. En que contexto se produce?

É difícil transcender o titular que destaca o cuantitativo, a duración. Con todo, a folga de Panrico representou un NON con maiúsculas e unha vontade de confrontación nun momento crítico. Cando estala, no outono de 2013, facía un ano e medio da última folga xeral, pouco despois arrinca a folga da limpeza municipal en Madrid, en xaneiro de 2014 aparece o "efecto Gamonal", ao pouco tamén se inicia o conflito de Coca-Cola en Fuenlabrada... A conxuntura sociopolítica do "cero recortes, cero despedimentos" do persoal de Panrico era moi interesante, que este conflito se resolvese cunha vitoria, aínda que fose parcial, podía dar pé a un ciclo diferente. Por outra banda, o feito de que un irmán de Artur Mas fose directivo da empresa, tamén tiña o seu interese en pleno auxe soberanista.

Que papel xogaron as institucións durante a folga?

As traballadoras relatan como sentiron o aparello da Generalitat en bloque desde o primeiro minuto: presenza de Mossos d'Esquadra desorbitada, dilatación inexplicábel das reclamacións que evidenciaban que se estaban distribuíndo produtos doutras plantas en plena folga... Por non falar de que o Institut de Crèdit i Finances -público, dependente da Generalitat- facilitou a liquidez que a empresa non tiña para executar o plan de despedimentos contra o que se levantaban os traballadores... e que estaba impugnado nos tribunais. Ademais destes elementos, a historia da empresa é unha mini fábula da historia económica do Estado español onde a economía real termina devorada por fondos de investimento. Finalmente, o papel da dirección de CCOO -sindicato maioritario entre os huelguistas- que se comprometeu a desconvocar a folga, que recibiu pagos e liberados a cambio deste compromiso...

Que ensinanzas crees que hai que tirar da folga de Panrico?

Os ensinos da folga son diversas: dicir non ten un valor, é unha reivindicación da dignidade básica. As traballadoras insisten en que loitar serve, que a loita deulles importantes leccións, que sentiron que tiñan máis poder do que crían. A folga de Panrico desempoou as ferramentas do movemento obreiro (caixa de resistencia) e tamén a importancia do vínculo sociopolítico do Comité de Apoio e os grupos de apoio locais, para socializar o conflito e non acoutalo a unha empresa. Mentres durou a folga, non se fixo ningún ERE no polígono onde estaba a fábrica. Os mesmos traballadores explican que a folga permitiulles darse conta de que o que sucede nos tribunais tamén ten que ver coa combatividade que había fóra. Os inimigos desta asemblea de traballadores eran moi grandes, pero a sentenza do Supremo é unha sentenza política para permitir a venda da empresa. O ensino da folga de Panrico é que a loita de clases está viva. Unha traballadora nunha presentación ensinou-me orgullosa unha fotografía do seu fillo cunha pancarta para a manifestación do 25 de novembro e díxome: "isto aprendeu-no grazas á folga".

No prólogo de Vidal Aragonés reflíctese que "Unha cidade como Cornellà non é unha cidade dormitorio, senón unha poboación obreira; un operario de artes gráficas non é un 'precario' senón un proletario; quen traballa cosendo en casa para grandes multinacionais do téxtil está auto-explotada, non é unha 'emprendedora'. Somos clase traballadora". Hai unha guerra conceptual e lingüística onde o que nos xogamos é a capacidade para nomear o que somos e o que queremos cambiar. Cando Vidal describe Cornellà, está tomando partido, porque dicir "somos clase traballadora" é tamén enunciar a posibilidade de loitar por un destino común. O concepto "precariado" é un exercicio de distinción moi estendido entre os que se creron que por ter estudos superiores eran mellores que os que curraban desde os 16 anos. "Non son traballadora, son freelancer". Cando se ven traballando por catro duros e sen cobertura, entón é que "son precaria". Non me fales de "acción colectiva" porque o meu é diferente, eu teño vocación e teño estudos. Tamén é produto da derrota política dos anos oitenta, aquilo do fin da historia e o anticomunismo banal.

Nesta situación podemos utilizar a linguaxe propagandístico liberal -oco, xenérico- ou recuperar a política da verdade. Non é fácil, require pedagoxía -que non hai que confundir coa condescendencia-, e é verdade que na era do titular rápido ás veces é necesario ter precaucións lingüísticas para evitar equívocos. Non son fetichista das palabras, pero nomear o que somos e o que queremos cambiar tamén ten que ver con como vemos o mundo e describímolo... pero si esas palabras non se entenden, entón non me serven. Cada xesto encerra un xesto de clase e a práctica educa no exemplo. Pero si renegamos de falar de clases sociais e logo o significante que elixa (cidadán, p.e.) reénchoo de ambigüidades e de consignas contraditorias, non estou levando á xente ao meu terreo, senón que ao final, acabo falando o mesmo idioma que o PSOE, desoriento, desarmo politicamente á xente á que quería dirixirme.

Vólvese a falar por fin de clase traballadora nos medios de comunicación? Prodúcese xusto no momento no que irrompe unha nova política totalmente desconectada dos sindicatos e hexemonizada por cadros de clase media. Como o valoras?

Falar claro é un deporte que ás clases medias e, historicamente, á pequena burguesía, sempre lle resultou complicado. Viven atrapadas entre o quero e non podo, en estratexias familiares e persoais de despegue social e profesional, ser claros é arriscado e a ambigüidade calculada dá unha marxe de manobra crave. Si algo nos ensinou a historia do movemento obreiro, que ten séculos de experiencia, é que na loita de clases non hai atallos. Si ti queres cambiar o mundo desde a base hai que falar con claridade á quen queres convencer e facilitar a súa expresión. A ultradereita cando se dirixe á clase obreira fala claro, o partido nazi reciclou as formas organizativas do movemento obreiro alemán de entreguerras... Trump fala de clase obreira pero tamén Bruce Springsteen fai ostentación dunha estética obreirista. Para min a garantía transformadora dun proxecto político reside na súa implantación e na súa práctica cotiá, non na política propagandística e de xestos xenéricos de face á galería. Si buscas o voto de Amancio Ortega e dunha dependenta de Zara, a un dos dous está-lo enganando.

Si conquistas unha alcaldía falando da "xente" e es capaz de mobilizar "á xente" para que expulse aos axentes inmobiliarios e "xentrificadores" dos barrios, aí estarei vendo o teu potencial rupturista. Si pola contra, falas da "Clase traballadora" e logo, para manterche na alcaldía, desmobilizas a eses mesmos ou, cando intentan facer algo, dis-lles "mira, é que non temos tanto poder como criamos, facemos o que podemos" a túa política era vella antes de nacer. Na medida en que os cargos electos estean ao servizo da organización popular da resistencia ante a que está caendo, estaremos facendo nova política. E estar ao servizo das loitas non é, unicamente, visitar un campamento de traballadores en folga ou enviar-lles un comunicado -que iso está ben e é necesario- é poñer toda a maquinaria loxística, propagandística e recursos que che ofrece o parlamentarismo burgués para "armar ao teu exército".

Como valoras loitas como a das subcontratas da Resistencia Movistar, as Kellys no sector de limpeza, Sindicato de Manteros, Sindicato de Músicos etc... Crees que son fenómenos que están relacionados, estase transitando cara a un 'novo sindicalismo'?

É o síntoma de que o sindicalismo maioritario abandonou á súa sorte á clase traballadora que, fai 25 anos estaba nas marxes, e que agora é a fotografía maioritaria. E aos que quedan no núcleo duro, basicamente esta-lles ofrecendo unha mellor indemnización. Quen se leva a peor receita do "mercado de traballo" son as mulleres, as persoas inmigradas, a xente nova, si a iso sumas-lle a subcontratación (pública e privada) xa tes tes todas as papeletas para que o sindicato realmente existente sexa unha cousa entre exótica e que non che di nada, como no caso dos manteros.

Dicía Antonio García, un dos folguistas de Panrico, que onde CCOO e UGT non teñen o control da situación é onde nacen as flores das revoltas. Estas persoas, cando saltan, desbordan o sindicalismo de concertación, non teñen ese vínculo de confianza que lles permita sementar o medo nas asembleas, traficar con información privilexiada, anticiparse aos movementos. Esta xente fai novo sindicalismo no sentido de que ensaian novas fórmulas, son cautas pero saben o que queren e tamén teñen moi claro que o queren decidir elas por si mesmas. É un modelo moi diferente ao das eleccións sindicais e as charlas informativas unidirecionais, os pactos arriba e a ausencia de asembleas. A histeria que ten CCOO con fenómenos como as Kellys é tamén sintomática, un colectivo de mulleres que se organizando nunhas condicións moi difíciles, vense obrigadas a ter que explicar que non son de CCOO porque continuamente as suplantan ou as utilizan. As Kellys non existirían si o sindicalismo maioritario plantase batalla contra a externalización hotelera desde fai vinte anos.
---

Rebelión publicou este artigo co permiso do autor mediante unha licenza de Creative Commons, respectando a súa liberdade para publicalo noutras fontes.

Fontes: Rebelión e Diario 16.

Foto: Isabel Benítez e Homera Rosetti. |  de Victor Serri. | Diagonal.

[1] David García Aristegui (Madrid, 1974) é licenciado en Ciencias Químicas ola Universidade Complutense de Madrid. Durante os últimos anos traballou como desenvolvedor de software, especializado desde o 2005 no campo da bioinformática e o software libre científico. Foi codirector de Comúns, un dos únicos programas de radio dedicado en exclusiva á propiedade intelectual, dereitos de autor e copyleft. Exmúsico e moi interesado no movemento copyleft, escribiu diversos textos relacionados coa cultura e o coñecemento libre, dando diversas charlas sobre os conflitos que a propiedade intelectual está xerando no ámbito académico e científico.

[2] Isabel Benítez (Monterrubio da Serena, 1981) é licenciada en Sociología pola Universitat Autònoma de Barcelona, militante da Coordinadora Obreira Sindical e membro do consello de redacción de Directa.

Enviado por:
Lupe Ces
lupeces@gmail.com
2 de janeiro de 2017 16:21
http://lupeces.blogspot.com.es/
____