22.02.2013
Nos momentos de mudanza dous riscos teñen que ser vencidos: o medo ao cambio e os preconceitos. O medo ao cambio pode levar ao enroque e a tentación de meterse na cova e agardar que escampe. Por outro lado, os preconceitos tenden a facer crer que só un mesmo quere mudar e todos os demais seguen ancorados nas rotinas do pasado. Os dous son riscos paralizantes e disgregadores.
Non querer mudar e non aceptar que os demais poden mudar ao mesmo tempo que si propio son problemas que se resolven sobre todo rompendo a incomunicación, socializando os diagnósticos e tratando de poñer en común as liñas de futuro nas que existe coincidencia. Se despois dun aberto e sinceiro proceso dese tipo, algunhas cousas só son vistas por unha parte é moi probábel que precise máis tempo para verificar a súa oportunidade. Cómpre partir da base de que, tratándose de seres racionais e comportando obxectivos esenciais, cando algo deixa de funcionar ou de ser útil acabará sendo admitido e mudado.
Ben, todo isto ven a conto polo que está a acontecer no BNG desde que se puxo en marcha o proceso “propón connosco” e se abriu o proceso para a elaboración dos relatorios de cara a XIV Asemblea Nacional.
O que eu puden observar moi de preto foi a apertura dun claro e profundo período de reflexión. Por parte dunha inmensa maioría tomouse clara consciencia de que son necesarias mudanzas moi importantes. Sen arrombar a avenza de acertos e experiencias é necesario interpretar con valentía os profundos cambios que se derivan dunha crise económica e social devastadara pero tamén do fracaso e esgotamento dun modelo político-institucional que definiu o escenario en Europa e no Estado Español nas tres últimas décadas.
Antes algúns pedían cambios para adaptarse a unha realidade que se consideraba consolidada, agora é ao revés, cómpre adaptarse para actuar no marco dunha realidade convulsa. Son escenarios de radical incerteza e vertixe que calquera estrutura ou organización -como o BNG ou calquera outra- non é fácil que os asimile e se adapte a eles instantaneamente. As rotinas instaladas nas estruturas e nas cabezas de cada un precisan tempo para mudar. Para empezar cómpre saber en que e cara onde.
En circunstancias como estas, partir de cero pode parecer máis fácil porque non hai ataduras nen historia que marque pero o problema é que as estruturas non se improvisan. E o que un día pode parecer espontaneidade e frescura pode de pronto transformarse en ridículo e impotencia. Por iso seguramente ten moito máis futuro un cambio sobre a base de estruturas sólidas aínda que sexa máis lento que o fulgor da improvisación, que pode esvaecer como flor dun día. Mudar as rotinas das organizacións é traballoso porque afecta ás estruturas e ás persoas. De feito, acometer cambios importantes nas organizacións pasa por mudar as persoas para que non estean marcadas por esas rotinas mentais e de comportamento que acaban petrificadas no seu ADN. E iso afecta a todo o mundo, a destra, sinistra e medio campistas.
Eu persoalmente aprecio unha sinceira vontade de cambio na inmensa maioría do BNG. Non para mudar os obxectivos últimos mais si nas prioridades e nas formas da acción política no novo contexto. Sería iluso pensar que iso poida ser o caso da totalidade -polo que dicía- mais si da inmensa maioría. E dígoo non só por verbas senón por feitos concretos. No Relatorio para a XIV AN aprobado case por unanimidade no Consello Nacional do 16 de febreiro vai recollida unha batería de propostas que definen as apostas novidosas na acción política e tamén no funcionamento interno e no relacionamento coa sociedade, os movementos sociais e as institucións.
Comentarei tan só dous aspectos concretos que poden ilustrar isto que digo. Un no plano político e outro no organizativo.
O que está a pasar no mundo, onde moitos países estan a saír do burato neoliberal cunha aposta soberanista, como vemos en boa parte de Lationoamérica; o que pasa en Europa e no estado español coas nazóns sen estado, son feitos que non poden deixar indiferente a ninguén e menos aos nacionalistas. Somos conscientes do ponto no que está a conciencia nacional en Galiza e a urxencia de activala, non só por emulación positiva senón porque a realidade da crise económica e institucional evidencia que as solucións aos nosos principais atrancos pasan por aí. Por iso o BNG aposta pola unidade do nacionalismo e proponse ser parte activa dun amplo movemento a prol da soberanía e faino desde a vontade de compartir ese proceso con todas as organizacións e persoas que desexen participar activamente nese debate, que pretende ser capilar en toda a sociedade. É un reto estratéxico para o País e a forma de encaralo ten que ser novidoso e creativo. E así o está a entender a inmensa maioría no BNG. Hai que poñelo en marcha para que sexa a bandeira de todos, para que una e faga País independentemente das siglas.
Algúns parecen non captar a profundidade dos cambios que trae esta crise total e mesmo cren que iso nos separa dos problemas cotiáns da cidadanía, das urxentes prioridades dunha crise devastadora ou que leva a abeirar a importancia da xestión diaria nas institucións nas que gobernamos. Nada máis lonxe. Trátase de todo o contrario, poñer os problemas de cada día na axenda de todos os militantes e aportar solucións concretas e inmediatas ao tempo que se apuntan as consecuencias nefastas da ausencia de soberanía. En todo caso, sería estúpido non ter habelencia pedagóxica para distinguir níveis e circunstancias. Do mesmo xeito que ninguén pode pretender que alcaldes e concelleiros se convertan en monotemáticos predicadores de ningunha boa nova, tampouco ninguén debera pretender que a política nacional, para o conxunto do país, sexa a mera extrapolación dos problemas de xestión municipais ou parroquiais. Cada nivel ten as súas prioridades, os seus discursos, os seus xeitos e a súas persoas. Non poden ser contradictorios pero teñen que ser complementarios.
Do meu ponto de vista así é como se están a enfocar e propoñer as cousas de cara a Asemblea Nacional.
Outro exemplo podemos tomalo das propostas organizativas e de funcionamento. O BNG ten unha estrutura interna con grupos organizados e algúns consideramos que iso pode ter algunha virtude cando é entendido como ferramenta temporal para galvanizar a confluencia de organizacións preexistentes pero, como configuración estable, coloca tamén problemas e disfuncionalidades, sobre todo por exacerbar os factores de diferenciación interna fronte aos de semellanza. Moita militancia individual leva terciando historicamente nesa dirección, con maior ou menor intensidade. Algún dos grupos organizados cre agora que a solución a case todos os males pasa pola desaparición desa configuración e a conversión nunha organización internamente unitaria. Agora ben, mesmo situándose nesa perspectiva hai algo que debera ser considerado con tino. Para empezar, tal paso só é posíbel se hai acordo de todos e, para segundar, un cambio dese tipo non é algo que poida improvisarse da noite para a mañán. Só pode ser o resultado dun proceso reflexivo, demorado e -para que funcione- partillado. Máis aínda, cabe perguntarse, arránxase todo cun cambio formal ou pode ser máis útil e pragmático empezar por corrixir as eivas de mal funcionamento derivadas daquela configuración?
Se hai compartimentos estancos, con ideas, culturas e mesmo vocabularios diferentes, non será máis razoábel comezar por elaborar en común diagnósticos e propostas? Unificar vocabulario antes de unificar estruturas. Acordar unha orde de prioridades na acción política non por votación senón por elaboración en común.
Sexa cal sexa o destino final pretendido o primeiro e urxente é socializar transversalmente todas esas cousas que conforman a acción política a curto e mediano prazo sobre a base dunha progresiva desactivación das fronteiras e das disciplinas de grupo para favorecer a conversión das estruturas do BNG nun espazo común e partillado de debate individual, de iniciativa individual e de responsabilidades individuais, sen corsés nin apriorismos de grupo. Pois ben, iso está en marcha. Está empezando a practicarse. Desde o “proceso propón connosco” e neste proceso de elaboración dos relatorios para a Asemblea Nacional. De feito, todos os membros do Consello Nacional que participaron na Comisión aberta redactora e logo nos debates das emendas no propio Consello fixérono como individuos e sen disciplinas grupais. Todos salvo Abrente, que decidiu presentar o seu voto particular como grupo sen que os seus membros fixeran ningunha achega ao relatorio común.
O certo é que esa nova forma de funcionar é a que se propón no relatorio asemblear e xa se está practicar. Como proba diso abonda con mirar as votacións das emendas aprobadas e rexeitadas no Consello Nacional. Non houbo disciplina de voto dos grupos que participaron. Iso explica que algunhas emendas de persoas significadas dun grupo obtiveran votos suficientes para ser aprobadas en tanto que outras das mesmas persoas resultaran rexeitadas. Esa disparidade de votacións a emendas dunha mesma persoa significa que non funcionaron criterios de grupo senón que cada persoa votou co seu persoal criterio. Como debe ser. E o resultado é moi razoábel.
Por iso resulta totalmente incongruente e paradoxal que o grupo que agora di facer causa da eliminación da estrutura frontista sexa o único que segue a actuar como grupo estanco. Sen facer o esforzo de partillar valoracións e propostas con disposición a acordar e atopar os pontos en común que, do meu ponto de vista, son moitos. Por non dicir a inmensa maioría, se nos atemos aos papeis.
Se foramos capaces de abeirar apriorismos, creo que hai moitas razóns para ser optimistas. O que non é razoábel é tentar manter fronteiras e balados baseándose só en prexuizos, suposicións ou presuncións que veñen fundadas en experiencias pasadas ou facendo interpretacións extemporáneas de expresións máis ou menos afortunadas de voces singulares, tentando convertelas no que non son, na expresión de grupos enteiros. Son optimista porque creo que a inmensa maioría vai na dirección antedita. E os que aínda non van hai que convencelos.
Se a actuación política está guiada por valores e obxectivos colectivos e non é unha mera tirapuxa iso é perfectamente posíbel. O que non é de recibo é construír discursos cara a galería deturpando a realidade interna e os acordos maioritarios para logo presentar como trazo diferenciador cousas que, na realidade, están nos documentos maioritariamente aprobados. As terxiversacións non axudan a recuperar a confianza interna e menos aínda externa.
Se partimos de obxectivos políticos comúns non debería haber impedimento para acordar o camiño, desde a aceptación da diversidade de matices inherente a todo colectivo humano, que nos enriquece e -se sabemos administrala- nos fortalece.
En definitiva, tamén para mudar hai que ter os pés na terra e aterse aos feitos, tanto se tratarmos do país como se tratarmos da organización.
Enlace ao Relatorio Político para a Asemblea nacional do BNG (en formato pdf):
http://www.bng-galiza.org/wp-content/uploads/Relatorio-Asemblea-Nacional-2013.pdfNota.-
Artigo publicado o 21 de Febreiro de 2013 no blogue persoal do autor:
http://xaviervence.blogspot.com/
[*] Xavier Vence Deza (Rodeiro en 1961) é Catedrático de Economía Aplicada da Universidade de Santiago de Compostela, escritor, comentarista político, ... Foi director do Idega no período 1991-95. Profesor invitado en diferentes universidades estranxeiras, formou parte de diversos comités de expertos de organismos internacionais. É coordinador do grupo de investigación ICEDE e da área de Economía do Seminario de Estudos Galegos. Publicou máis dun centenar de artigos e libros en revistas profesionais de ámbito galego e internacional sobre economía da innovación e políticas tecnolóxicas, sistema galego de innovación, disparidades rexionais na UE, industria, servizos, mercado de traballo, sistemas produtivos e planificación estratéxica, desenvolvemento local ...
____________________
