O imperio español e as súas elites extractivas✔ Despois de setembro polo lume e o ferro de 1714, ocupada pola rapacidade dos Borbóns, deseñouse unha España peninsular gobernada desde a mentalidade do Imperio
✔ A teimosía do Imperio en manter a radialidade alcanza o esperpento de pretender que o seu eixo mediterráneo pase por Madrid
✔ España non construíu ao longo da historia unha convivencia democrática de cidadáns, senón un imperio de súbditosPor Xoán-Antón Pérez-Lema [*]
17.04.2021España nunca foi unha nación nin unha unión estable e voluntaria de países e cidadáns.
Algunha historiaCastela xogou sempre a ser un imperio. Sábeno perfectamente
os cataláns, que loitaron ata a morte en 1714, sabendo o que se lles ocorría. Tamén
os fillos de Euskal Herria, defensores do equilibrio social das vellas leis, especialmente na guerra de 1833-1840. Ou
os portugueses, cando recuperaron a independencia en 1640, xusto cando andaluces e cataláns tamén revolucionaban na defensa das súas liberdades. Con respecto a
Galicia,
pronto comprendeu que a unión persoal do Reino de Galicia coa de Castela na persoa de Fernando III (II de Galicia) en 1230 ía significar asimilación ... lembremos as revoltas galegas de 1369 e 1474, cando amplos sectores da aristocracia e da burguesía dos pobos galegos defendían a reunificación galego-portuguesa e o noso afastamento de Castela. Velaquí a revolta cívico-militar galega de 1846, que quería restaurar as liberdades galegas e a xustiza social contra a ditadura borbónica de Narváez.
A Coroa de Castela exportou ás Indias as institucións do vice-reinado concibidas para a opresión do Reino de Galicia: maiores avanzados ou gobernadores e capitanías. E, despois de setembro polo lume e o ferro en 1714, ocupada pola rapacidade dos Borbóns,
deseñouse unha España peninsular gobernada desde a mentalidade do Imperio.
E, como dicía o castelán Nebrija, "
sempre foi a lingua compañeira do Imperio".
A imposición do castelán non foi un invento de Franco. Porque os Borbóns do século XVIII consagraron a exclusividade da lingua castelá nas escolas públicas e privadas.
En 1896 a lei impuxo a prohibición do catalán, o vasco, o galego e o asturiano nas comunicacións telefónicas.
A radialidade das comunicacións peninsularesO primeiro Borbón,
Felipe V, despois de derrogar as liberdades catalá, valenciana, mallorquina e aragonesa, aplicou a tarefa de definir
unha rede viaria radial peninsular, centrada na entón pequena cidade de Madrid, a pesar de constituír (
entón e hoxe de día) os eixos atlánticos. (
Galego-portugués), cantábrico, mediterráneo e do val do Ebro os vectores que conectaban os territorios produtivos.
O Estado liberal do século XIX trasladou esta radialidade á rede ferroviaria, ata chegar ao
AVE actual, que penaliza o transporte de mercadorías sobre o de pasaxeiros e prioriza o centro de Madrid ata o esperpento. Lembremos os 6.200 millóns de euros (
máis dun billón -con "b" para burro- das antigas pesetas) que os fondos europeos destinados ao reequilibrio territorial enterraron no novo aeroporto Madrid-Barajas. Ou o rescate das "
súas" estradas madrileñas.
A teimosía do imperio en manter a radialidade alcanza o absurdo de pretender que o seu eixo mediterráneo pasa por Madrid ou pola recente priorización do ferrocarril de alta velocidade Lisboa-Madrid no pico luso-español o pasado mes de outubro, unha priorización decididamente rexeitada por un portugués. Goberno que sabe que a súa prioridade, xunto coas de cooperación transfronteiriza europea, é o eixo Compostela-Vigo-Porto-Lisboa.
Descentralización económica e dumping fiscalFoi, xa que logo,
un proxecto imperial e non inclusivo que empoderou a Madrid como capital política e centro do sistema de infraestruturas do Estado. Como lembrou
Ferran Martínez en 'Valencia Plaza', a partir de mediados do século XX (
engadiriamos que, sobre todo, desde a involución territorial de 1981-82) estas foron as pancas para converter Madrid no centro neurálxico das finanzas, sede de grandes empresas españolas (
fenómeno radicalizado ad infinitumdespois da onda privatizadora das empresas públicas da SEPI nos últimos anos do goberno de Felipe González e os primeiros do Aznarato). Hoxe en día Madrid é a sede de máis da metade das principais 1.000 empresas españolas. O 60% das licitacións públicas adxudícanse a empresas con sede en Madrid. Na rexión de Madrid traballan case o 30% dos empregados públicos e o 21% dos empregados máis cualificados. A pesar de ter só o 1,6% do territorio, acumula o 19,2% do PIB estatal e absorbeu o 85,2% do investimento estranxeiro directo. A súa renda per cápita anual supera os 35.000 €, un 36% por encima do Estado e un 16% por encima do europeo. E todas estas cifras cunha participación industrial no PIB de Madrid de só o 10%.
O Estado das Autonomías tamén ofreceu a Madrid a posibilidade de converterse nunha comunidade autónoma con poderes fiscais equiparables a calquera outro territorio, cando o efecto sede da súa calidade de capital político e centro neurálxico aconsellou i) reducir o efecto sede mencionado descentralizando as institucións e servizos públicos ou favorecer a especialización doutras cidades, como ocorre nos sistemas federais alemáns, australianos ou canadenses e ii) definir Madrid como distrito federal ou como parte de Castela, evitando a posibilidade dun
dumping fiscal actual .
Porque a retroalimentación inducida pola economía madrileña xerada polo efecto sede, xunto con amplos investimentos públicos dos que se beneficia e unha política económica que privatiza os servizos e afonda as desigualdades, incluído o intra-madrileño (
moitos salarios nos sectores de atención e hostalería son realmente baixos) atraeu a residentes doutros territorios con grandes ingresos e riqueza a Madrid, para gozar do seu marco tributario favorable para as grandes fortunas, xa sexa no IRPF e no patrimonio, ou no imposto de sucesións.
O resultado do proceso de recentralización económica, fortalecemento da sede e efecto hub de todo tipo de infraestruturas de transporte e
dumping fiscal Madrid baleirou a Meseta e
está a piques de baleirar o propio Estado español, nun continuo efecto aspiracional.
Cómpre salientar que este proceso, como vimos, ten raíces na antiga Coroa de Castela, continuou cos Borbóns, afondou co Estado liberal, a Restauración e o réxime franquista e presidiu a xestión do PP e os gobernos do PSOE durante toda a transición, sen que a esquerda española fixera a máis mínima autocrítica sobre este proceso, agás críticas específicas do último goberno socialista andaluz.
É certo que nos últimos cinco anos xurdiron unha poderosa crítica da Generalitat Valenciana, gobernada polo PSPV e Compromís, enraizada nos estudos do Instituto Valenciano de Investigacións Económicas. Unha crítica que, por primeira vez desde posicións socialistas, relaciona a sede ou o efecto baleiro co
dumping fiscal, sen analizalo illadamente.
Cando escribo isto, recibo unha mensaxe de WhatsApp a través dunha personalidade da Federación Socialista de Madrid que denuncia que o deterioro dos servizos públicos de Madrid só é posible debido á recadación inducida polo efecto sede, pero que considera que Madrid constitúe o laboratorio da dereita española para todo o Estado deste deterioro como vía para a súa redución e privatización. Benvido á realidade.
Solucións políticasSen o PSOE, debido á súa posición fundamental na escena política, non será posible unha solución político-territorial a este problema. Neste sentido, esta conciencia da periferia socialista é positiva, pero non é suficiente nin serve para acadar unha solución. Non mentres a institución monárquica, a clave do sistema de caixas de Bernabéu e a descentralización real do poder político e económico, sexa tabú.
Como escribiu
Iñaki Anasagasti no seu blog (
aloxado polo xornal vasco Deia),
Madrid é a sede das elites extractivas do Estado: a Casa Real, o corpus político, altos cargos, líderes xudiciais e militares, consellos de administración e principais asesores das maiores empresas ... Unha poboación que non produce, pero precisa moitos recursos. Algunhas elites que manteñen o poder económico e político (
quen goberna na práctica goberna, ver o caso Pérez de los Cobos), que xestionan o estado profundo e que, como di
Anasagasti, "
... non conciben un modelo territorial que non rodea a Porta do Sol, pero tamén foron capaces de xerar un proxecto de Estado que reúna o que chaman periferia, cada vez máis alá do M-30”.
Estas elites abusan da xente e incluso traizoan a súa propia cidadanía do Estado, como escribiu recentemente
Paul Preston, pero foron capaces de compartir unha visión do mundo con sectores populares condenados anteriormente contra a soberanía catalá, vasca, valenciana ou galega, os sectores do “
a por eles” que son os que máis sofren o esperpento deste estado dominado por esas elites extractivas da caixa de Bernabéu.
Pero este consenso entre moitos dos de abaixo cos de arriba só é posible porque España non construíu ao longo da historia unha convivencia democrática de cidadáns, senón un imperio de súbditos.
Se a esquerda española entendese que a clave do progreso económico, a liberdade e a xustiza social pasa pola reformulación dos poderes políticos e económicos do Estado en clave federal ou confederal (
e sempre plurinacional), habería unha oportunidade para esa transformación. Pero, despois do camiño que tomou o PSOE despois do discurso real do 3-O, despois do seu apoio ao 155 e a súa defensa da irresponsabilidade monárquica e da corrupción, os soberanistas periféricos teñen dereito a desconfiar.
Estou con
Iñaki Anasagasti cando di que España estará máis preto dunha reorganización federal e plurinacional que fará viable a súa economía e a súa débeda se Cataluña logra a súa independencia. Porque, como dixo o político do PNV, "...
se desaparece o 20% do PIB estatal, España terá que cambiar o seu modelo de xestión, si ou si".
A Coruña. Mércores, 7 de abril de 2021. 05:30
[*]
Xoán-Antón Pérez-Lema. Licenciado en Dereito, profesor e
avogado en exercicio, escritor, articulista e analista político. | Cofundador de
Acouga (
Asociación Galega de Consumidores e Usuarios). |
Artigos en elNacional.cat. |
Facebook. |
Enviado por:
Inácio GZ
-inaciogz@gmail.com-
16 de abril de 2021 09:50
_______
