"Para iso é necesario crear unha Fronte Popular. Unha gran unión, unha gran alianza e un gran encontro entre o mundo sindical, os subproletari@s emigrantes e desempregad@s, a xeración sen futuro e desafiuzada, a xente maior estafada tras unha vida de traballo, os sectores relixiosos e intelectuais para os que a actual involución é intolerábel desde o punto de vista dos principios éticos e morais".
Rafael Poch [*]
08.12.2012
A súa necesaria refundación non virá do
"máis Europa" que se pregoa desde Bruxelas e Berlín, senón dunha rebelión popular cuxo marco só pode ser nacional
Imos falar do proxecto europeo, de porqué esta Unión Europea, tal como está deseñada, é inviábel e inútil para afrontar os retos do século. Por "
retos do século" entendo o arrequecemento global, o auxe demográfico, o "
pico" petroleiro e os problemas globais de dominio duns países sobre outros, de pobreza e de desigualdade, combinados cunha mentalidade caduca que tende a seguir "
resolvendo" todas esas cuestións con métodos militares nun mundo abarrotado de armas de destrución masiva capaces de anular toda vida no planeta. Eses retos claman unha "
nova civilización" e unha Europa como a que temos é un claro impedimento a ela.
Así que imos falar primeiro das razóns que fan inviábel desde ese punto de vista á actual Unión Europea, logo, da resposta cidadá que habería que dar a esa realidade e acabaremos cunha reflexión sobre a violencia e os riscos que tal resposta comporta para quen a asumen. Pero antes de entrar nesa crítica, quixese subliñar a importancia de que haxa en Europa algún tipo de pacto e estreito vínculo internacional.
O motivo é que, desde o punto de vista da historia universal da guerra e a paz, Europa é a parte máis guerreira e violenta do mundo. Nos últimos cincocentos anos a historia europea salta dunha guerra a outra, especialmente nos dous séculos que van de 1615 ao fin das guerras napoleónicas en 1815. Nese período as nacións europeas estiveron en guerra unha media de sesenta ou setenta anos por século. Logo houbo un pouco máis de paz ata 1914, se esquecemos a guerra de Crimea ou a franco-prusiana, pero nese período Europa continuou culminando a exportación de guerra e xenocidio cara a fóra das súas fronteiras co holocausto colonial- imperial que foi a conquista do mundo non europeo. Ademais, nese período de relativa paz interna Europa inventou a industrialización e con ela industrializou a guerra o que a converteu en algo moito mais destrutivo. Dúas guerras mundiais de inusitada mortaldade e incubadas en e por Europa, foron o resultado.
A Unión Europea creouse, precisamente, para remediar a crónica pelexa continental, que logo da Segunda Guerra Mundial deu lugar a 67 anos de paz, unha paz, con todo, tutelada por dúas superpotencias en tensión nuclear, é dicir unha paz baixo vixilancia e presidida por un factor, o da destrución masiva, que representa o chanzo superior da estupidez humana.
Así que teñamos ben presente este dato sobre a Europa guerreira violenta e dominante á hora de criticar o actual proxecto europeo.
I) Aínda en 2003
Jürgen Habermas, o principal filósofo alemán vivo, puido escribir un libro titulado "
O occidente dividido" e ser tomado en serio. O seu contexto era a desavinza entre unha parte da Unión Europea, a súa matriz franco-alemá, e a administración
Bush durante a segunda guerra de Iraq. E o seu fundamento era a exaltación dos "
valores diferentes" -
e por suposto mellores- que Europa dicía representar comparada con Estados Unidos.
Nesa comparación, Europa era un continente de paz e de cultura, con apego á nivelación social e ao estado asistencial, rexido polo dereito internacional e non pola lei do mais forte, é dicir centrado na diplomacia e non na guerra, e tolerante e non fundamentalista en materia relixiosa.
En países como China, esa desavinza de 2003 estivo no centro da discusión internacional dos dirixentes de Zhongnanhai, o Kremlin de Pequín. A posibilidade de que Occidente, aquel bloque que crucificou a China no XIX, puidese partirse en dous e convertésese en dous polos con intereses globais e receitas diferentes, é dicir en algo máis débil que o anterior, era sumamente interesante polas maiores posibilidades e marxes de acción que podía reportar na multipolaridade aos países emerxentes.
Agora sabemos que aquela desavinza, co seu discurso narcisista e embelecedor da Unión Europea sobre si mesma, é unha fraude e que as esperanzas dunha diverxencia transatlántica que tanto interesaron en China foron un espellismo. A actual crise ofrécenos unha perspectiva moito máis real e un espello moito máis fiel da realidade europea.
Constatamos que esa Europa "
autónoma e mellor" e preconizadora de "
outros valores", apoiou, colaborado e participado en case todo o que reprochaba ao seu parente histórico de ultramar. É dicir Europa segue sendo imperialista e as súas debilitadas nacións únense, precisamente, para poder seguir séndoo. Vexamos a lista:
- Durante vinte anos excluír a Rusia de calquera esquema de seguridade continental. É dicir impediuse pechar a relación de guerra fría co extremo oriente de Europa, tal como quería o malogrado proxecto de Gorbachov. A ampliación ao Leste da UE fíxose sobre un guión supervisado en Wáshington, segundo o cal o ingreso na OTAN era a antesala da Unión Europea.
- En canto a URSS deixou de ser percibida como ameaza, Europa lanzouse á guerra. Doce días despois do ingreso de Polonia, Hungría e Chequia na OTAN, comezou a campaña de Kósovo para acabar con Serbia como estado rexional anómalo para a nova disciplina continental. O belicismo e a manipulación mediática adquiriron en Europa niveles que se crían exclusivos de Estados Unidos. Por primeira vez desde Hitler, tropas alemás participaron, nos Balcáns, nun conflito, e nada menos que en nome da prevención de novos Auschwitz e "xenocidios".
- En Iraq a diverxencia franco-alemá con Bush non impediu unha colaboración en toda regra a nivel de loxística, servizos secretos, torturas e centros secretos de detención da "guerra contra o terror" que impide considerar como exclusivamente americanos asuntos como o de Guantánamo: os voos da CIA atravesaron Europa desde Polonia até Rota, os cárceres secretos, as torturas e os secuestros implicaron complicidades de todo o mundo. Francia cedeu o seu espazo aéreo para a campaña iraquí, os servizos secretos alemáns identificaron sobre o terreo en Bagdad os obxectivos dos mísiles do Pentágono e as bases alemás foron o principal nó loxístico da guerra.
- En Palestina, a UE foi incapaz de traballar para a creación dun Estado Palestino, sen dúbida a medida máis eficaz contra o radicalismo islámico en todo o mundo e un imperativo moral incontestábel. Pola contra, foi incrementando unhas relacións privilexiadas con Israel e incrementou a súa complicidade con esa comedia que chaman "proceso de paz" en Oriente Medio, baseada no apoio ao país ocupante e agresor.
- En Afganistán, a mesma Europa que durante a guerra fría protestou e negouse a participar en Vietnam, envorcouse con decenas de miles de soldados europeos metidos alá once anos nesta guerra infame de trinta que non rexistra protestas. Aínda máis: os despregamentos no corno de África, a intervención militar en Libia e agora en Mali, demostran que o intervencionismo militar europeo non é unha excepción puntual senón unha tendencia consolidada.
- En Oriente Medio vivimos agora as sancións e ameazas contra Irán. Un intervencionismo crecente na guerra civil de Siria que contribúe claramente a facela máis sanguenta, que usa a fondo a habitual manipulación mediática e que dá por completo as costas a toda acción diplomática. O horizonte estratéxico deste intervencionismo vai máis aló de Siria: complicar a vida ao seu aliado, Irán -obxecto de sancións pola sospeita dunha ambición nuclear que, convertida en feito coñecido no caso israelí tolérase sen problemas- e de paso complicar tamén o aprovisionamento enerxético de China.
- E todo isto está perfectamente interiorizado no discurso europeo da política exterior e de seguridade. En Alemaña impor o "acceso" (Zugriff) aos recursos enerxéticos globais é o que dá sentido ás misións internacionais do Bundeswehr, afirma o discurso oficial. Hoxe día non hai experto e analista de calquera "centro de estudos estratéxicos" do estáblishment, de Bruxelas, Berlín ou Londres, que non mencione o tema como algo rutineiro, dando por suposto que o militarismo é a resposta aos retos do século. Chámano "novos desafíos" e a doutrina da OTAN quéreos contrarrestar con accións militares "preventivas" e "proactivas", é dicir agresións, en todo o mundo.
É dicir, e concluíndo esta lista: na súa relación con EE.UU, a Unión Europea desempeña no mundo o papel que un primeiro ministro australiano definiu para o seu país en Asia: o do "
axudante do Xerife".
Sendo imperialista e practicando un manifesto vasalaxe cara a Estados Unidos, a actual Europa non pode ser un polo de poder independente e autónomo no mundo multipolar e moitos menos un polo benévolo por outras razóns.
En primeiro lugar, como apuntou
Samir Amin, porque Europa non pode ser uns Estados Unidos de Europa. Por unha banda carece de recursos naturais comparábeis aos de grandes países como Estados Unidos ou Rusia. Polo outro, por mor da súa manifesta falta de unidade interna, porque en Europa están presentes as tensións e conflitos de intereses centro-periferia propios do desenvolvemento desigual. Europa contén zonas e países que son Norte -
Alemaña e compañía- outros que son Sur -
España, Italia, Portugal- e outros que son patio traseiro e terceira categoría: a Europa oriental e balcánica con Grecia incluída.
(1)
En segundo lugar Europa non pode ser nin sequera unha federación unitaria porque non existe un "
pobo europeo". A identidade europea non existe nin se lle espera. Facendo un gran esforzo, españois, italianos, gregos e franceses, poden alcanzar certa afinidade identitaria apelando a aspectos da súa común tradición (
ibérica, católica, a herdanza latina-románica, ou ao mediterráneo). A partir de aí, e como din os chineses, "
coa perspectiva de varias xeracións", quizá puidesen embarcarse en algo xuntos até o punto de borrar as súas diferenzas. É unha cuestión de imaxinación. Pero imaxinar iso mesmo conxuntamente cos finlandeses, os alemáns, os húngaros ou os británicos, é dicir metendo xuntos a mediterráneos, viquingos e hunos, é superar os límites da fantasía máis atrevida.
E en terceiro lugar, a Unión Europea non pode funcionar como proxecto que pague a pena polo motivo que todos percibimos: porque a súa burocracia tivo a ousadía de pretender que un billete de banco, asistido por un sistema sanguíneo-circulatorio composto por intereses empresariais multinacionais xeralmente dominados por países do Norte europeo, podía ser o corazón desa identidade de fantasía.
O resultado desa ousadía foi unha especie de monstro do Profesor Frankestein que acelerou a gran desposesión de soberanía que toda Europa sente hoxe. Se a democracia nas nacións europeas, no sentido xenuíno de "
poder do pobo", xa era caricatura -
nunhas nacións máis que noutras-, agora resulta que os nosos imperfectos parlamentos nin sequera teñen soberanía para decidir sobre orzamentos, ou que as sacrosantas constitucións deben reformarse en vinte e catro horas por ditames que veñen precocinados desde Bruxelas ou Berlín e que son decididos por institucións, como o BCE ou a Comisión, que nin sequera son electas.
Case todas as propostas que non parten da propia burocracia de Bruxelas para dar un aspecto humano a este monstro son alemás: a chanceler
Merkel desde a Alemaña institucional e outros con pretensións democratizantes e até rebeldes propón o mesmo: máis Europa, máis integración europea para superar estes defectos.
Habermas e outros queren unha Europa federal que resolva internacionalmente esa depreciación de soberanía e democracia. Queren convocar unha "
Asemblea constituínte europea" de hunos, viquingos e mediterráneos. O deputado verde
Daniel Cohn-Bendit propón unha Europa totalmente integrada composta por estados nacionais reducidos á insignificancia. É o único xeito, di, de afrontar o pulso mundial coas potencias emerxentes. Pola contra, advirte, "
a influencia da nosa civilización de dous milenios corre o risco de esfumarse". O ex ministro de exteriores,
Joshka Fischer, propón dar poderes ditatoriais á Unión Europea ... Os únicos que insisten en "
máis Europa" como fórmula para saír do burato son os alemáns. Hai que recordar que historicamente o discurso europeo de Alemaña foi sempre entendido como o dunha Europa germánica cos alemáns no papel de dominante -
Herrenvolk. Unha quimera hoxe manifestamente imposíbel.
Así que por todas estas razóns (
imperialismo, falta de autonomía e recursos, desigualdade interna, ausencia dun pobo europeo e de identidade común, e por ser un androide empresarial) esta Europa é, á vez, imposible e inservible para os retos do século.
Unha vez constatado isto, e recordando aquilo que fai importante e necesario un proxecto europeo común (
impedir a pelexa secular dos seus membros), non hai máis remedio que exporse a pregunta do que facer.
II) Do que se trata é de realizar unha refundación cidadá do proxecto europeo.
De portas fóra, esa refundación debe impedir a pelexa europea. O proxecto europeo non debe ter máis ambición mundial que unha negación: a de non contribuír ao imperio. Se o proxecto europeo ha de ser imperialista, non o queremos.
De portas dentro o marco desta refundación non debe ser "
máis Europa", senón máis soberanía popular-nacional.
Hai que deixar ben claro que o da refundación cidadá non é o único escenario da actual crise. Do que aquí se fala é do que "
habería que ...", non de algo que vaia ocorrer inexorablemente. Presentimos que en Europa se está incubando unha revolta social moito máis importante do que vimos até agora, pero nos atopamos en plena divisoria e temos datos que pesan tanto na balanza do positivo e emancipatorio como do negativo e regresivo.
Por unha banda temos o avance, en toda Europa, do chovinismo, a xenofobia e o desprezo polo débil e o emigrante, a ridiculización da solidariedade e o afán de xustiza (
resumido nese miserable concepto neocon que é o buenismo). Unha perspectiva da Europa parda de 1930, poderiamos dicir.
Polo outro lado temos o progreso da protesta social e solidaria: Corenta sindicatos en 23 países participaron o 14 de novembro nunha "
Xornada de acción e solidariedade" sen precedentes en Europa. Cotexado co tamaño e a virulencia da enorme involución socio-laboral que sofre o continente aquilo foi pouco e desigual, moi pouco. Pero iso xa non é Europa 1930, senón unha perspectiva 1848.
A "
primavera dos pobos" de 1848 cambaleou a orde da restauración absolutista do Congreso de Viena. Unha orde absolutista en quebra é aquel en o que unha pequena caste que acapara o groso do poder a riqueza e os privilexios adopta decisións que son vistas como inxustas e erradas pola gran maioría. Non se trata do popular 1% contra o 99%, pero si de algo moi polarizado como suxire a crecente concentración desigual da riqueza en Europa. Iso é o que temos agora.
Que quere dicir unha refundación cidadá?
Quere dicir unha reconquista da esfera económica e financeira que a política foi cedendo ao capital nas últimas décadas. A UE foi deseñada como unha autoestrada da mundialización neoliberal. Pois ben, agora trátase de combatela cunha desmundialización cidadá que devolva todo iso arrebatado á política nos últimos trinta anos, como di
Bernard Cassen.
Evidentemente todo isto expón a pregunta do como.
Para iso é necesario crear unha Fronte Popular. Unha gran unión, unha gran alianza e un gran encontro entre o mundo sindical, os subproletarios emigrantes e parados, a xeración sen futuro e desafiuzada, a xente maior estafada tras unha vida de traballo, os sectores relixiosos e intelectuais para os que a actual involución é intolerábel desde o punto de vista dos principios éticos e morais.
É fundamental a creación de novas forzas políticas e de programas. Fan falta líderes, persoas de todos estes ámbitos que representen e sexan portavoces desta refundación - de momento por exemplo en Catalunya non temos líderes obreiros nin sindicais dignos de tal nome, pero curiosamente apareceu unha desas persoas no ámbito máis inesperado: unha irmá benedictina ...
Esta refundación só pode ser (
en Europa e no mundo) internacional e internacionalista, pero, a menos que queiramos disolvernos nun soño idealista de irmandade universal, o seu marco só pode ser nacional.
Esa reconquista non pode facerse en Bruxelas, coa súa burocracia moito máis dominada polo
lobbysmo empresarial que a dos estados nacionais, nin no irrelevante Parlamento Europeo. O ágora, o punto de encontro e a articulación desa Fronte Popular debe lograrse desde os respectivos marcos nacionais: entre comunidades de xente próxima unida polo seu marco xeográfico e socio-laboral, a súa lingua a súa cultura e a súa común identidade integradora. A experiencia dos foros mundiais, tan interesante pero ao mesmo tempo tan etérea e indeterminada, dá moito que pensar. Como dixo hai pouco
Oskar Lafontaine, "
A Europa democrática empeza en casa". Este marco nacional non é substituto nin alternativa ao internacional, senón mais ben a súa condición primeira.
(2)
Para acabar, unha reflexión sobre a violencia.
III) A Europa de hoxe non é a do XIX, cando calquera avance social pagaba o prezo de enormes cantidades de sangue e de violencia. Neste continente moito máis rico, moito máis culto e demográficamente moito máis envellecido que o do século XIX, quen máis quen menos ten algo que perder. Iso suxire que a non violencia popular ten un novo sentido e grandes espazos ao seu favor.
Ao mesmo tempo, a rebelión civíl e pacifica, o movemento social transformador, non é ningunha broma postmoderna e on-line. Esixe o de sempre: compromiso, vontade, organización e sacrificio. E recolle represión e reacción. É dicir: hai que ser consciente do que significa dicir non a unha oligarquía absolutista.
A experiencia histórica máis recente avísanos do enorme potencial de violencia e provocación que ten o estáblishment. Os dous principais líderes antibelicistas do 1968 en Estados Unidos,
Martin Luther King e
Robert Kennedy, foron asasinados. Tamén o foi o líder estudantil máis notable do 68 alemán,
Rudi Dutschke, morto das secuelas dun atentado.
Hai que recordar tamén que a ditadura non é imposible nin unha afastada reliquia histórica. Fai menos de corenta anos a Europa do Sur, desde Portugal a Grecia pasando por España, estaba gobernada por ditaduras. Hai pouco máis de vinte toda a Europa do Leste estaba gobernada por ditaduras comunistoides. É dicir: a maior parte de Europa eran ditaduras até fai moi pouco.
E hai que volver ler todo o que expón o Profesor suízo
Daniele Ganser no seu libro de 2005 sobre Gladio, a cada vez máis documentada evidencia da manipulación directa do terrorismo dos anos setenta e oitenta por grupos vinculados á OTAN -
os peores atentados en Italia, Bélxica e Alemaña o foron. Volver escoitar a opinión dalgúns antigos membros de grupos alemáns violentos que hoxe confesan que seguramente o seu labor estivo policialmente manipulada desde o principio. Analizar o que sabemos das protestas antiglobalización de xullo de 2001 en Xénova. O que está ocorrendo ante os nosos ollos cos apoios policiais e empresariais á extrema dereita grega, ou o que se viu en España cos indignados?
(3)
Hai que ter claro que calquera presión cara a esa necesaria desmundialización cidadá chocará, está chocando xa, coas habituais reaccións, tramas negras, represións, manipulacións mediáticas e xogos sucios. Repito: hai que ser consciente do que significa dicir non a unha oligarquía.
|Este texto segue as notas dunha conferencia pronunciada o 30 de novembro no Centre d´estudis Cristianisme i Xustiza de Barcelona|
Notas
(1) Para a exposición de Samir Amin en castelán consultar Europa vista desde o exterior (en www.mientrastanto.org).
(2) O concepto desmundialización emprégao Bernard Cassen. En L´heure da démondialisation est venue , Mémoire deas Luttes agosto 2011.
(3) O libro de Daniele Ganser, A Operación Gladio e o terrorismo en Europa Occidental, 2005. Sobre o brutal aplastamiento da protesta contra o cume de xullo de 2001 en Xénova ver O atropelo de Xénova neste Diario de Berlín.
Fontes:
[
*]
Rafael Poch-de-Feliu - Barcelona, 1956. Estudou historia contemporánea en Barcelona e historia de Rusia en Berlín Oeste. Foi correspondente de "Die Tageszeitung" en España, redactor da axencia DPA en Hamburgo e correspondente itinerante en Europa do Leste de 1983 a 1987. Desde 1988 ata 2002 foi correspondente de "La Vanguardia" en Moscova, onde foi un dos xornalistas occidentais máis lonxevos. Correspondente de "La Vanguardia" en China desde agosto de 2002 até novembro de 2008. Actualmente é correspondente de "La Vanguardia" en Berlín. |
rapofe@hotmail.com |
Enviado por:
Alexandre Carrodeguas
-republicadetraballadoras@gmail.com-
9 de dezembro de 2012 15:00
______________
