Fernández Sixto, Juan - Monturas (FE)
-jefernandez@navantia.es-17 de abril de 2009 13:53Publicado na revista dixital SISTEMA, 13 de abril de 2009Este artigo analiza a evolución do gasto público social por habitante (
un bo indicador do nivel de desenvolvemento social) en España durante o período 1993-2008 mostrando que, en termos comparativos con outros países da
Unión Europea dos Quince, tal gasto creceu menos que a media da UE, e iso debido a unhas políticas de austeridade de gasto público iniciadas polo Sr. Solbes en 1993 e seguidas polo Sr. Intre de 1996 a 2004, reflectindo unha postura liberal que atrasou o desenvolvemento das transferencias e servizos públicos do estado do benestar, xestionados estes últimos polas CC.AA. Tal atraso corrixiuse en certo xeito no período 2004-2008, aínda que non tanto como podía (
e debía) facerse, debido á resistencia mostrada polo
Sr. Solbes ao maior incremento de gasto público, que lle inhabilitou ao responder á crise financeira e económica actual. Esta require economías keynesianas en lugar das socioliberales que definiron as políticas económicas e fiscais de
España desde o ano 1993.
Por Vicenç Navarro
O cambio na dirección da política económica do goberno co cesamento do
Ministro Pedro Solbes debe significar o fin dun período de austeridade de gasto público social que se iniciou en España no ano 1993 cando o
Sr. Solbes foi nomeado
Ministro de Economía e Facenda polo entón
Presidente do Goberno Socialista, o
Sr. Felipe González. Baixo a súa dirección e tutela iniciáronse entón unhas políticas de gran austeridade de gasto público incluíndo gasto público social, reducíndose tal gasto dun xeito moi notable no período 1993-1995 (
ver a evolución do gasto público social por habitante dos países da Unión Europea dos Quince en Navarro, V. e Reynolds, J. "
A Protección Social de España no contexto da Unión Europea"
en Navarro, V. (
coord).
A situación Social en España. Vol. II. 2007, pp 35-151). Ao comezo do período cando foi nomeado
Ministro de Economía, o gasto público social por habitante era de 3.039 euros estandarizados (
é dicir euros cuxo valor adquisitivo foi modificado parar facer homologable o seu poder de compra en países de nivel de vida distintos). Tal gasto era o menor da UE-15 naquel ano. Durante o seu mandato, tal gasto baixou ata máis, a 3.015 euros en 1994 e a 2.931 en 1995, sendo o único país da
Unión Europea (
UE) que viu baixar o seu gasto público social por habitante durante aquel período. Posto que o gasto público social por habitante da media dos países da UE-15 continuou subindo, o déficit de gasto público social de
España coa UE-15 aumentou considerablemente, pasando de 1.636 euros estandarizados por habitante a 2.052 euros. Tal redución do gasto público social (
a maior da UE-15) fíxose co apoio da dereita catalá, CIU, e co propósito de transferir fondos das áreas sociais á redución do déficit do orzamento do Estado, a fin de equilibrar as contas, tal como esixía o
Tratado de Maastrich.
Tal redución do déficit do orzamento do Estado podería haberse feito doutro xeito, aumentando os impostos en lugar de diminuír o gasto público (
tal como fixérono varios países europeos).
Pedro Solbes, con todo, non foi favorable a esta política pública. Antes ao contrario, indicou en varias ocasións, cando máis tarde foi
Comisario de Asuntos Económicos e Monetarios da UE, que era un erro expandir o gasto público nos países da UE-15, salientando no seu lugar a baixada de impostos como a medida máis adecuada para estimular o crecemento económico. Por iso é polo que durante o seu mandato na UE, o crecemento do gasto público social diminuíu notablemente na maioría de países da UE-15, en resposta ao mandato de que os países equilibrasen as súas contas do Estado á conta de reducir o gasto público ou frear o seu crecemento. Isto foi o que ocorreu en España, baixo a dirección do
Ministro Rodrigo Rato do goberno PP, o que determinou unha deterioración dos servizos públicos, que mobilizou varias protestas populares, sendo iso a causa de que o PSOE comprometésese no seu programa electoral do 2004 a converxer no gasto público social por habitante coa media da UE-15. Tal proposta xa se fixo nas primarias do PSOE do ano 2000 polo candidato Borrell, e foi incorporada máis tarde pola dirección do PSOE ao seu programa electoral.
O nomeamento de
Solbes como
Ministro de Economía, con todo, dificultou o desenvolvemento de tal promesa. O mundo financeiro e bancario, atemorizado das propostas contidas no programa do PSOE, respiro relaxado cando
Zapatero nomeou a
Solbes Ministro de Economía e Facenda. O
Sr. Rajoy definiuno como o único Ministro "
con sentido común", ao cal
El País engadiu nunha editorial "
con garantía de serenidade". En realidade, a maioría dos medios de información (
a maioría dos cales están imbuídos dunha cultura económica liberal) o canonizaron presentándoo como a voz da respetabilidad e responsabilidade que frearía as peticións percibidas polo
establishment financeiro e empresarial como excesivamente radicais incluídas no programa electoral do PSOE. Nin que dicir ten que o
Sr. Solbes non participara no deseño do programa económico do PSOE e atopouse no programa do goberno con aquel compromiso de converxer co gasto público social per cápita, co cal el non estaba de acordo. Por iso é polo que tal compromiso non se realizase. En realidade,
Pedro Solbes nunhas declaracións a
El País (
22-07-07) sinalaba que a medida da cal el estaba máis orgulloso era "
a de non aumentar o gasto público en España durante o seu mandato". Esta declaración facíaa un
Ministro dun goberno socialista no país co gasto público, incluíndo o gasto público social, máis baixo da UE-15. España cuxo PIB per cápita era o 94% da media da UE-15, tiña (
cando Solbes fixo tal declaración) un gasto público social que era só o 68% da media da UE-15. España era (
e continúa sendo) un xigante económico con pés sociais de barro. As dereitas, por certo, estaban pedindo unha baixada de tal gasto, o cal empeoraría aínda máis o déficit de gasto público (
incluíndo o gasto público social) de España na UE-15. No famoso debate televisivo nas últimas eleccións lexislativas, as alternativas presentadas foron manter o gasto público (
Solbes, PSOE) versus reducilo (
Pizarro, PP). O que se requiría, con todo, era subilo. O que o goberno socialista necesitaba non era un equipo económico socioliberal, senón un equipo socialdemócrata keynesiano. Con todo, tales economistas foron marxinados. O Presidente
Zapatero rodeouse na
Moncloa de asesores económicos liberais, como
Miguel de Sebastián e
David Taguas (
ver as miñas críticas ás posturas liberais que tales economistas sustentan no meu libro "O subdesarrollo social de España. Causas e consecuencias". Editorial Anagrama. 2008) que non consideraban urxente ou necesario seguir políticas keynesianas en España ou en Europa.
Por sorte, as políticas de gasto público dun goberno non as deseña só o
Ministro de Economía e Facenda. Calquera goberno está suxeito a grandes presións e o goberno socialista non foi unha excepción. As bases daquel partido, os sindicatos, os movementos sociais e os partidos de esquerda (
e moi en especial EU-ICV.EA e ERC) presionaron para que aumentase o gasto, que si aumentou significativamente (
ao ser estes partidos, partidos preferentes nas alianzas do PSOE durante aquel período), pero o continuo freo do equipo económico do goberno, dirixido por
Solbes, evitou que tal crecemento fose maior na súa converxencia co gasto público social por habitante. Esta resistencia de Solbes levou a serios conflitos coas CC.AA. e moi en especial en Cataluña (
gobernada por unha colección de partidos de esquerdas) pois eran estas, as CC.AA., as que sufriron máis os enormes déficits sociais ao ser elas as responsables da maioría de servizos e transferencias do estado do benestar español (
excepto a Seguridade Social).
Esta mesma resistencia a aumentar o gasto público dificultou seriamente a urxente e necesaria resposta á crise para a cal necesítanse políticas keynesianas que inclúan unha notable expansión do gasto público. En realidade, o que o goberno socialista debese facer é o que o goberno Demócrata está facendo en EE.UU., é dicir, utilizar a crise como unha excelente ocasión para facer cambios, difíciles de realizar en situación normal, sen crise. O
Presidente Obama está aumentando o gasto público enormemente, investindo en infraestruturas, en estimular novas industrias e en expandir o estado do benestar, pagándoo co aumento dos impostos aos máis ricos (
que ingresan máis de 250.000 dólares ao ano), anulando tamén gran número de exencións fiscais, e cun crecemento do déficit fiscal que alcanza o 12% do PIB. Estas políticas explican a súa enorme popularidade. Nin que dicir ten que hai tamén moitas áreas de tales políticas domésticas levadas a cabo polo goberno federal que son criticables (
véxase o meu blog www.vnavarro.org, sección EE.UU.). Pero a dirección do cambio tomada pola
Administración Obama en política doméstica (
en resposta ás enormes presións populares lideradas polos sindicatos e polos movementos sociais daquel país, que ata en ocasións desborda ao Presidente Obama) é progresista. O
Presidente Zapatero, que parece admirar a
Obama, podería tomar como punto de referencia a este último nas áreas que sinalei. Iso requiriría un movemento máis á esquerda do equipo económico do seu goberno.
Unha última observación. Rogaría que os lectores que estivesen de acordo coas posturas reflectidas neste artigo, e coa miña recomendación de que o goberno español desenvolva políticas expansivas de gasto público (
moito máis acentuadas que as que realizou ata agora) como xeito de facilitar a necesaria resposta á crise actual, distribúa ao máximo este artigo.
Vicenç Navarro é catedrático de Políticas Públicas.
Universidade Pompeu Fabrahttp://www.vnavarro.org/_____________________
20 de abril de 2009. A fusión coas áreas de urbanismo e infraestruturas dilúe o medio ambiente na administración galega, subordinándoo a outras políticas. Osos e asfalto, dunas e cemento nunca fixeron boa veciñanza. Con esta medida, o Sr. Feijoo desdí a Fraga cando instituiu esta consellaría, e equipárase ao governo estatal que hai un ano, fusionaba medio ambiente, agricultura e pesca. Dende ADEGA vemos como un paso atrás na protección ambiental a desaparición desta área como tal: medio ambiente debería manter competencias independentes, tal como recomenda o Consello de Europa, como contrapeso ás áreas máis economicistas. Coma no estado, semella que en Galiza a natureza vai ser tamén outra vítima máis da crise.
