"Non o oen? É o rumor do peak oil. Apresurémonos, antes de que sexa un fragor, antes de que a previsíbel avalancha nos arrastre".Impresionante artigo de Antonio Turiel que nos remiteu o noso compañeiro Manuel Casal Lodeiro de Vespera de Nada. Desde Ártabra 21, púxemo-nos man á obra para traducir-lo, traballa-lo e enlazar, para explicar mellor o seu contido. Convidamos a súa lectura atenta e tomar nota para a acción política e social. Mesmo onte, 25 de Xaneiro de 2016, o habitual programa de actualidade, análise e debate político, económico e social VíaV de VTV, tocaban un interesante tema económico totalmente relacionado ("O eco da economía chinesa condiciona") co que aquí manifesta o activista e científico, profesor e investigador Antonio Turiel. O autor dá unha serie de claves e argumentos que fan reflexionar. Non o perdades.
Por Antonio Turiel [*]
26.01.2016
Este ano 2016 estivo marcado por unha noticia que ocupou unha porción apreciábel do sempre disputado tempo telenoticiado: a volatilidade da bolsa de valores chinesa. No Imperio do Medio vivíronse días de grandes baixadas, até o punto que a sesión se tivo que suspender nun par de xornadas, ao superar as caídas o 7%. A bolsa chinesa viña de ter unha evolución bastante mediocre en 2015, e polo que parece todos os problemas acumulados son cada vez máis evidentes en 2016. As bolsas occidentais acusaron o impacto con caídas acumuladas que son a metade das chinesas, pero demostrando que a evolución do xigante asiático ten moita influencia no que pasa no mundo.
Pero, que pasa en China? Simplemente, que China, a fábrica do mundo, está acusando con forza a caída da demanda mundial de todo tipo de bens. Cousa lóxica, si se ten en conta que o desapalancamento da débeda iniciado en 2008 irá progresivamente minando a renda dispoñíbel das clases medias (vía diminución de prestacións e vía degradación da calidade do traballo asalariado). E esa clase media, cada vez máis empobrecida, compra menos cousas e consome menos.
Durante os primeiros meses de 2015 a planificación do fluxo de mercancías a escala mundial seguiu os patróns ditados case ao unísono por canta consultoría económica deste mundo: a demanda seguiría crecendo, a demanda de bens seguiría polas canles previstas. Con todo, a demanda baixou e os produtos e materias primas empezaron a almacenarse, porque o que saía era menos que o que entraba. É un fenómeno xeneralizado en todo o mundo. Iso levou a unha drástica disminución do comercio mundial. O Baltic Dry Index (un índice que mide a cantidade de materias primas que se desprazan polo mar) está en mínimos que non se viron nun par de décadas (nin sequera en 2008), e en xeral o comercio por estrada, tren, avión, etc está en valores moi, moi baixos (por exemplo, o comercio entre China e África, o seu principal subministrador de materias primas, caeu un 40% o ano pasado). Indicio de que o comercio mundial está sufrindo un gran baixón, e que estamos entrando nunha gran recesión global.
Como pasou durante a última gran recesión, en 2008, o prezo do petróleo baixou moito, cotizándose na actualidade o barril de Brent por baixo dos 30 dólares, menos ata de ao que chegou en 2008. Tal caída precipitada traerá consecuencias moi negativas para o sector, pois ao contrario de 2008, cando o prezo do petróleo caeu fortemente de xullo a decembro para logo ascender relativamente rápido e estabilizarse nuns 100 dólares o barril a finais de 2009, nesta ocasión a baixada fai máis dun ano que dura e está minando a economía dos países produtores de materias primas e non só de petróleo. Por exemplo, nos EE.UU. acaba de crebar a segunda maior empresa produtora de carbón dese país, e non precisamente porque os EE.UU. estivésense descarbonizando senón porque segue a tendencia contractiva xeral. Pero onde se cheira a sangue nos EE.UU. é no sector da produción de petróleo, e especialmente naquelas empresas que apostaran forte ao fracking. Separadamente da próxima creba de Chesapeake, unha empresa de mediana importancia, que moitos analistas descuentan para principios de 2016 (as súas accións caeron un 80% durante o último ano, en paralelo aos seus ingresos), outras importantes empresas do sector poderían crebar durante 2016. Aínda non se apunta a ningunha das grandes, pero obviamente van sufrir durante este ano e en paralelo reducen os seus gastos para intentar sobrevivir o maior tempo posíbel.
O problema non se circunscribe aos EE.UU.; por exemplo, BP acaba de anunciar que despedirá ao 15% do seu persoal ocupado na división de exploración e desenvolvemento, uns 4.000 traballadores. E o problema non só afecta as compañías privadas; por exemplo, hai pouco que soubemos que Pemex despedirá a 13.000 traballadores. Algunhas compañías, sobre todo as máis grandes e diversificadas, recorren á venda dos activos máis dubidosos, conseguindo así o dobre beneficio de facer efectivo e diminuír o risco, e céntranse a partir de aí nos seus activos máis seguros; xerarán menos diñeiro, iso é verdade, pero moitísimo menor risco. Con todo, compañías como as que se dedican ao fracking non teñen nada bo que ofrecer e buscan desesperadamente máis financiamento coa que manterse á boia, en tanto que algunhas contratan vergonzantes campañas de relacións públicas para facer crer ao público xeral que o fracking aínda é rendible (cando, en realidade, nunca o foi).
É neste contexto de loita pola supervivencia que se ten que entender o recente anuncio de que Arabia Saudita fará unha oferta pública de accións da súa compañía nacional de petróleos, Aramco, a máis grande do mundo. Mentres se dilucida o marco desta privatización (fálase de que só sairía á venda a división que se encarga das refinerías), crece a tensión bélica na zona. Deixando á marxe o que está pasando en Siria e Irak, xa non é só o crecente enfrontamento entre Arabia Saudita e Irán: a guerra que Arabia Saudita mantén en Yemen non ten visos de acabar (e en ocasións os rebeldes yemenitas teñen a osadía de golpear a Arabia Saudita no seu propio territorio); ao tempo, Arabia Saudita mantén a situación de protectorado de facto en Bahrein (país que "liberou" manu militari en 2011). Toda esta carga militar de Arabia Saudita agudiza perigosamente os problemas económicos derivados de descenso de ingresos pola venda de petróleo, o que lle obrigou a reducir prestacións sociais e a aumentar o custo do carburante no reino. O potencial desestabilizador destas medidas é enorme; imaxínanse Vds. que consecuencias tería que estalase unha revolta en Arabia Saudita?
Desde unha perspectiva meramente económica, o grave da situación actual é a pertinaz contracción do investimento en exploración e desenvolvemento de novos xacimientos petrolíferos, e non só nos non convencionais. Xusto neste momento, cando máis que nunca se tería que aumentar o investimento en exploración e desenvolvemento (upstream) porque cada vez os xacimientos son máis difíciles de atopar e de explotar, encadeamos unha racha de anos de contracción no investimento moi forte no sector petroleiro. De acordo coa Axencia Internacional da Enerxía, o investimento en upstream reduciuse un 15% en 2014 con respecto a 2013, e un 20% adicional en 2015 con respecto a 2014. E aquí non se acaba a mala racha, senón que a propia AIE está proxectando un novo descenso do 15% en 2016. A nivel mundial cae o conteo de rigs (cabezas perforadoras); o problema xa non é a catastrófica caída do número de rigs activos nos EE.UU., senón que a caída comeza a ser monumental (un 50%) ao nivel do mundo enteiro.
Aínda que a maioría dos analistas económicos non o perciben, é bastante obvio que nos estamos encamiñando ás alancadas cara a unha escaseza de petróleo que non só é inminente, senón que será irreversíbel. A combinación entre desinvestimento na hoxe en día imprescindíbel reposición de pozos e crébalas das empresas que explotan os recursos de hidrocarburos líquidos máis caros de producir (cuxo porcentaxe sobre a produción mundial é xa do 10% e debería crecer durante os próximos anos simplemente para manter a produción total constante) garanten non só que nunca recuperaremos o nivel de produción de 2015 (isto é, o peak oil produciuse o ano pasado), senón que o descenso a partir de aquí será bastante rápido.
A creba das empresas que explotan xacementos de hidrocarburos diversos non fai desaparecer o recurso, naturalmente. Con todo, si que nos fala da difícil viabilidade da explotación dese recurso aos prezos que realmente a economía se pode permitir. Pero é que ademais esas crebas si que fai desaparecer algo fundamental: inversores dispostos a arriscar o seu diñeiro nun negocio que, de súpeto, xa non parece tan seguro como sempre parecera. Por iso, de xeito real, a creba de empresas petroleiras implica a desaparición efectiva de toda a produción actual que se estaba producindo antieconomicamente, simplemente porque se tiñan moi boas perspectivas para o futuro. E ese é unha porcentaxe crecente de todo o petróleo que se pode producir...
Estamos diante, xa que logo, dun rápido descenso da produción de petróleo que se irá evidenciando nos próximos anos. E que é o que se contan nos medios sobre a situación actual? Pouca cousa. Poucas veces atrévense a advertir que de manterse os baixos prezos actuais haberá unha forte escaseza á volta dun par de anos. A inmensa maioría das análises económicas que podemos ler apostan a que o prezo manterase baixo no medio prazo, é dicir, durante os próximos 2, 5 ou ata 10 anos. É obvio que non entenden nada do que está pasando (serviría de algo recomendarlles, unha vez máis, nosa guía?). E até algúns se permiten de cando en vez facer chanzas sobre a "ridícula teoría do peak oil", ao seu entender desmentida polos baixos prezos do petróleo.
Desde unha perspectiva economicista, o peak oil debería traducirse en prezos permanentemente altos. Esta é unha visión simplista, propia do pensamento económico liberal, que non entende o papel da enerxía na economía. O máis curioso é que non poucos dos estudosos do peak oil levan anos afirmando que a chegada ao máximo de produción do petróleo o que xera é volatilidade no prezo (eu mesmo dicíao no quinto post que escribín neste blog, o 3 de febreiro de 2010). No meu caso concreto e para máis inri, cando a fase de prezos altos prolongouse un pouco máis do esperado criticáronme porque non acababa de chegar a baixada de prezos que prognosticaba (ver post do 28 de marzo de 2014, seis meses antes de que empezase do actual episodio de prezos baixos). Volvereino a repetir, unha vez máis: o problema da escaseza de petróleo non é que o prezo suba moito de xeito permanente. Para que o prezo se manteña permanentemente alto o petróleo ten que converterse nun artigo de luxo e deixar de ser o que é agora, é dicir, o motor da economía, e aínda que algún día chegaremos a esa situación, aínda estamos lonxe dese momento. Nos próximos anos o que caracterizará ao prezo do petróleo é unha volatilidade brutal, a medida que profundemos na espiral de destrución de demanda - destrución de oferta. Non é simplemente dicir que o prezo do petróleo ás veces sobe e ás veces baixa, non. A cuestión é que durante certos períodos manterase demasiado alto, de maneira que danará a economía en xeral, e despois manterase demasiado baixo, danando ás compañías produtoras. Esta oscilación salvaxe, sen término medio (a maior parte do tempo o prezo ou será moi alto ou será moi baixo, situándose en valores intermedios só no seu rápido camiño cara arriba ou cara abaixo), é o que caracterizará a evolución do prezo durante os próximos anos, cun período de repetición típico que no post de 2010 estimabamos nuns 3 ou 4 anos, aínda que a medida que se acelere o descenso de produción os ciclos de subidas e baixadas serán cada vez máis rápidos. Fíxense na gráfica (completamente cualitativa) que Dave Cohen debuxaba agora fai 8 anos:
E fíxense que fixo o prezo do petróleo nos últimos 10 anos:
Como ven, até o 2011 a forma cualitativa de ambas gráficas era moi similar. En 2011 introdúcese masivamente o fracking nos EE.UU., e malia ser un negocio ruinoso conséguese manter os prezos un pouco por encima dos 100$/barril pero sen romper o teito de 149$/barril de 2008. Con todo, 100$/barril é un prezo demasiado alto para non acabar prexudicando á economía en xeral no medio prazo. Coa forzada estabilización do fracking postergamos a caída de prezos uns 3 anos, pero agora atopámonos cunha economía danada (como mostran os datos que dou ao comezo do post) e unhas compañías petrolíferas sobre-endebedadas e crebando (como xa alertábamos en setembro de 2014). Así pois, aforramo-nos un dos ciclos de 3 anos, pero fixémolo a costa de poñer nunha situación precaria ás nosas empresas petroleiras e xa que logo neste momento estamos tendo á vez unha fase de destrución de demanda e de oferta.
É importante resaltar que desde o punto de vista da evolución do peak oil non gañamos absolutamente nada: producindo a perdas hidrocarburos subprime como o LTO de fracking ou o das areas bituminosas mantivemos o nivel total de hidrocarburos durante estes anos, pero agora a caída será máis abrupta e irémonos directamente ao momento da curva onde deberiamos estar si explotouse soamente o que era economicamente rendíbel; ou quizá máis abaixo, porque no proceso danamos o balance de empresas e explotacións que podían ser viábeis. E o que é peor: o abrupto dos cambios fai máis probábeis os conflitos xeopolíticos e as guerras polos recursos, porque os economistas que asesoran aos gobernos de todo o mundo non comprenden a situación e ven pantasmas de "guerras de prezos" e "intentos de desestabilización" onde o que hai é fundamentalmente o imperio da pura e dura termodinámica e unha mala comprensión da realidade económica por quen se din os seus especialistas.
Por ese motivo, todos os que predixen escenarios de prezos baixos do petróleo a 5 anos vista equivócanse sen dúbida: os prezos manteranse baixos este ano até que estale unha nova guerra ou creben suficientes empresas do sector, e ao baixar a oferta o prezo dispararase, agravando a crise económica global en cernes (recorden que o ano pasado o PIB global contraeuse un 5%). Iniciarase así o seguinte ciclo da oscilación do prezo, que será máis duro que o anterior porque os investidores, escaldados, non volverán tan rápido a investir nas petroleiras.
O máis triste deste proceso é que ninguén mirará á produción de petróleo, ao feito de que xa está decaendo para nunca máis recuperar os niveis actuais e para seguir unha tendencia xeral á baixa con pequenas repuntadas transitorias. A obsesión economicista polo prezo fará que se ignore a variábel que é en realidade fundamental, pois a enerxía é o verdadeiro motor da economía, en tanto que o diñeiro (entre outras cousas) é só representación do valor e non o valor en si mesmo. As raras veces que se comente que a produción baixou os economistas sairán dicindo que se debe á recesión e que cando salgamos desta a produción volverá subir, poñendo así o carro diante dos bois, ignorando que o problema é que está diminuíndo a cantidade de enerxía accesíbel para propulsar este sistema, incapaces de comprender que hai que cambiar o paradigma económico completo para adaptalo a unha realidade na que xa chocamos contra os límites do planeta.
Pois si, señores, as consecuencias do peak oil eran estas, o que fai tempo que eu denomino o oil crash: a imposibilidade da nosa sociedade de manter o sistema actual, unha vez que chegamos ao cénit de produción de petróleo. É a isto ao que se parece, é a isto ao que cheira e ao que sabe. E isto só é o comezo: si non o entendemos e non comezamos a tomar desde xa medidas para adaptarnos virán guerras, escaseza, desabastecemento... Eu persoalmente fai tempo que aposto por que España se meterá en aventuras militares en varios países e particularmente en Alxeria, cando alí estale a guerra civil actualmente en cernes; guerras que esgotarán máis rapidamente a España e que nos afundirán con maior celeridade no lodo.
Pero, repitámolo unha vez máis: nada diso é necesario, non necesitamos afundirnos na miseria, non está escrito en pedra que o noso destino inevitábel sexa o colapso. Non é verdade. Aínda podemos cambiar o rumbo das cousas. Debemos dicir e dicirnos a verdade á cara, pasar da idea á acción, facer propostas de futuro. É posíbel. Fagamos-lo.
Non o oen? É o rumor do peak oil. Apresurémonos, antes de que sexa un fragor, antes de que a previsíbel avalancha nos arrastre.
Salu2,
AMT
Publicado en The Oil Crash. | 15.01.2016
No buscador libre DuckDuckGo.
---
Asociación Véspera de Nada por unha Galiza sen Petróleo
http://www.VesperaDeNada.org
http://twitter.com/vesperadenada
https://www.facebook.com/VesperaDeNada
http://www.youtube.com/user/VesperaDeNada
A sementar a revolución da Galiza pospetróleo
Guía para o descenso enerxético:
http://Galiza.posPetroleo.com
Enviado por:
Manuel Casal Lodeiro - VEspera de Nada
-diademoito@vesperadenada.org-
15 de janeiro de 2016 08:53
_______________
