Por Carlos Hugo Preciado Domènech [*]
22.02.2012
O sábado día 11 de febreiro de 2012 o Boletín Oficial do Estado publicaba o Real Decreto Lei 3/2010 de 10 de febreiro de medidas urxentes para a reforma do mercado laboral, sen dúbida un dos retrocesos maiores nos dereitos dos traballadores e traballadoras do Reino de España, que non fai senón continuar a senda iniciada pola Lei 35/2010, baixo o anterior Goberno de José Luís Rodríguez Zapatero.
O Dereito Laboral nace coa vocación de garantir a paz social e universal. Así se evidencia no preámbulo da Constitución da OIT, que se crea o 11 de abril de 1919 partindo de que existen condicións de traballo que entrañan tal grao de inxustiza, miseria e privacións para gran número de seres humanos, que o descontento causado constitúe unha ameaza para a paz e harmonía universais e que se calquera nación non adoptar un réxime de traballo realmente humano, esta omisión constituiría un obstáculo aos esforzos doutras nacións que desexen mellorar a sorte dos traballadores nos seus propios países.
Só fixo falta un século para esquecer as razóns que produciron o nacemento do Dereito Laboral e as nefastas consecuencias que tiveron as desigualdades sociais, a especulación incontrolada e a final crise de 1929, que creou as condicións de inxustiza social necesarias para desembocar na II GM.
O denominado "mercado" laboral, en que as mercancías tamén somos as persoas e o noso dereito á existencia a través das rendas que proceden do traballo, que segue sendo o medio de vida esencial da maior parte da poboación mundial, está sacrificando as condicións básicas que aseguran a dignidade humana no intercambio de traballo por salario e devolvéndonos a pasos axigantados á realidade social ignominiosa do século XIX.
A negociación colectiva, como recoñecemento da autodeterminación dos axentes sociais nas súas relacións e o achegue de certo equilibrio a unha relación desde o principio desequilibrada como é a de capital e traballo, sufriu un durísimo embate con esta reforma, que se penetra en terreos de dubidosa constitucionalidade en moitos dos seus aspectos, como o período de proba dun ano no contrato de apoio aos emprendedores, a desregulación da xustiza da causa no despedimento e do seu control xudicial, e o establecemento de arbitraxes obrigatorias nos supostos de inaplicación dos convenios colectivos por causas económicas, técnicas, organizativas ou produtivas.
Podemos resumir a reforma nos 20 puntos seguintes:
1) Permítese que as ETT actúen como axencias de colocación, nun paso máis cara ao comercio co infortunio que supón o desemprego.
2) Modifícase o contrato de formación e aprendizaxe que se precariza en moitos aspectos e no que se poderá permanecer ata os 30 anos, polo menos ata que a taxa de desemprego non descenda por baixo do 15%.
3) Dótase ás empresas de poder sobre a acreditación da formación dos traballadores, controlando ata a obsesión o que chaman "conta de formación", incrementando o control sobre os traballadores e o poder empresarial.
4) Multiplícanse por todas as partes as bonificacións dos contratos precarios, reducindo alarmantemente os ingresos da Seguridade Social, suponse que para continuar desballestándola, como xa se fixo na reforma da Seguridade Social operada pola Lei 27/2011, baixo o goberno socialista.
5) Créase un contrato "por tempo indefinido de apoio aos emprendedores", cun período de proba dun ano, o cal significa o despedimento libre e gratis durante o primeiro ano de relación laboral, por suposto bonificando cotas e con incentivos fiscais (os famosos 3.000 euros)
Establécese o comercio coa prestación de desemprego, pois o empresario que contrate a un parado en certas condicións ten unha dedución fiscal do 50% da prestación por desemprego e o parado pode compatibilizar parte da prestación co traballo. O contrato pódese utilizar ata se houbo despedimentos improcedentes nos últimos 6 meses sempre que sexan doutro grupo profesional.
6) Introdúcese a posibilidade de facer horas extras nos contratos a tempo parcial, aumentando a flexibilidade dos "mini jobs", e tendo traballadores á carta, e sen posibilidade de que compatibilicen o traballo precario con outro, debido á alta dispoñibilidade que tales traballos comportarán.
7) Créase o contrato "a distancia", e pódese asignar aos traballadores a gusto do empresario a calquera centro, manipulando así a base electoral das eleccións sindicais a pracer.
8) Suprímense as categorías profesionais sendo a mobilidade funcional case ilimitada. Agora todo o mundo poderá facer case de todo.
9) O empresario pode distribuír o 5% da xornada ao seu gusto, sen negociar.
10) A mobilidade xeográfica pódese facer con moitísima máis facilidade, ao desdibujar as causas que a xustifican, que son meramente razóns de competitividade, produtividade ou organización.
11) Facilítase ata a pura discrecionalidade a modificación substancial das condicións de traballo, do mesmo xeito que a modalidade xeográfica.
12) Do descolgue salarial pásase ao descolgue de case todo o convenio, perdendo virtualidade a vinculación dos Convenios Colectivos, consagrada no art. 37 da Constitución e afectándose gravemente á ultra actividade dos Convenios. Prímase o convenio de empresa, onde as representacións dos traballadores e o poder sindical é máis débil. Se transcorridos dous anos da denuncia non se asina outro convenio, aplícase o superior.
13) O empresario non precisa autorización administrativa para: despedir, suspender o contrato, reducir a xornada dunha gran parte do persoal (medidas colectivas). Desaparecen os ERE e agora quen decide é simplemente o empresario.
14) Desaparece a xustificación das causas de despedimento obxectivo, agora necesítase a mera causa, sen que sexa xusta para despedir, reducir xornada ou suspender contratos. Coa definición das causas económicas, técnicas ou organizativas prescíndese do fin ou a razonabilidade, simplemente é necesario que concorran. É dicir pódese despedir aínda que iso non sexa nin minimamente razoable para alcanzar un fin constitucional lexítimo como o mantemento da viabilidade da empresa ou o nivel de emprego. Por exemplo, bastan dous trimestres de descenso do nivel de vendas para despedir ao 10% do persoal en empresas con máis de 100 traballadores.
15) Aínda que o absentismo na empresa sexa do 0% pódese despedir por estar enfermo, faltando, por exemplo, 8 días en dous meses de forma xustificada por enfermidade común.
16) Redúcese a indemnización por despedimento improcedente de 45 días/ano cun máximo de 42 mensualidades a 33 días/ano cun máximo de 24.
17) Suprímense os salarios de tramitación salvo nos casos de opción por readmisión, debendo soportar o traballador o custo do tempo que tarde en ditarse sentenza, co que se desincentiva o exercicio de accións e abarátase máis aínda o despedimento, incentivando, ademais que non se readmita ao traballador. Iso, unido á xa existente saturación dos Xulgados do Social, que funcionaban razoablemente ben, pero que coa crise sufriron un auténtico colapso, suporá que as demandas e o custo da demora na resolución asumiraas a parte máis débil: o traballador ou a traballadora.
18) Prevese a posibilidade de despedir traballadores fixos da Administración Pública, ata aínda que accedan por oposición, pola mera concorrencia de causas económicas, técnicas, organizativas ou produtivas.
19) Se mercantilizan aínda máis os servizos públicos e preténdese que o axuste dos déficits derivados da imposta estabilidade orzamentaria fágase con reducións de persoal, sen importar o motivo de tales déficits (por exemplo, malgasto ou malversación).
20) Como único punto positivo, limítanse as indemnizacións dos directivos de entidades de crédito que están intervidas ou participadas polo FROB. Algo que se aborda 4 anos logo de iniciarse a crise e habéndose gastados máis de 9.000 millóns de euros de diñeiro público en reflotar entidades con directivos que seguen cobrando soldos millonarios pola súa "excelente" xestión.
Esta reforma, como a anterior da Lei 35/2010, non servirá para crear emprego. Simplemente tomouse o pretexto da crise para desequilibrar a balanza das relacións laborais ao lado da empresa e expandir o medo á perda do emprego como poderosa ferramenta de logro de beneficios.
O risco, agora, xa non o asume o empresario, asúmeo o traballador e traballadora, que ten que agradecer ter un posto de traballo e pasa a vivir "con permiso" do seu empregador.
Publicado na revista "Sin Permiso" o 19 de Febreiro de 2012
[*] Carlos Hugo Preciado Domènech é Maxistrado do Social do Tribunal Superior de Xustiza de Catalunya
_____________________
